Raport IOŚ w sprawie katastrofy na Odrze

„Raport kończący prace zespołu ds. sytuacji na Odrze” wymienia te czynniki. To dostępność biogenów, wysoka temperatura wody, spowolniony przepływ, długotrwale utrzymujący się brak opadów, skutkujący niskimi stanami wód oraz podwyższona przewodność. To doprowadziło do masowych zakwitów glonów, w tym w szczególności złotych alg (Prymnesium parvum).

Zasolenie

Raport odnosi się do poziomu zasolenia Odry, które zdaniem wielu badaczy było bezpośrednią przyczyną tragedii. Raport nie wyklucza tej koncepcji, ale też nie przyjmuje, że zasolenie było jedyną przyczyną.

„Wyniki badań parametrów jakości wód, prowadzonych przez GIOŚ w związku z katastrofą ekologiczną na Odrze w jej górnym biegu w 2022 r. nie wykazały w zakresie analizowanych wskaźników zasolenia zasadniczych odchyleń od wartości obserwowanych w ramach państwowego monitoringu środowiska w wieloleciu 1992-2022” – czytamy w raporcie.

Jego autorzy zwracają uwagę, że zarówno w okresie badań inspekcyjnych w 2022 r., jak i wieloletnich badań monitoringowych charakterystyczne są duże wahania stężeń analizowanych wskaźników zasolenia, co związane jest zarówno z charakterem zrzutów zasolonych wód dołowych, jak również z warunkami hydrologicznymi.

„Z pewnością na stężenia substancji występujących w wodach Odry wpływ mają warunki pogodowe (np. występowanie nawalnych deszczy w górnym biegu rzeki), czy też zmiany klimatu i związane z tym długo utrzymujące się wysokie temperatury oraz niski stan wód, co szczególnie jest widoczne w dolnym odcinku Odry, który cechuje się dodatkowo dużym wpływem odziaływania zasolonych wód Zalewu Szczecińskiego” – czytamy w raporcie.

W odniesieniu do zmian jakości wody w estuarium Odry w sierpniu 2022 r. obserwowane były skutki intensywnego zakwitu glonów, który miał miejsce w górnym odcinku rzeki. Na śnięcie ryb w dolnym biegu Odry wpływ miało wtórne zanieczyszczenie wody oraz wysoka temperatura wody, co skutkowało niedostateczną zawartością tlenu w wodach rzecznych.

Ryzyko nowych zakwitów alg

„Biorąc pod uwagę rzekę Odrę, należy traktować ją jako continuum, w którym pojawienie się określonego czynnika w górnym biegu rzeki może skutkować skumulowaną reakcją w jej dalszym biegu. Można przypuszczać, że przy zaistnieniu podobnych czynników może w przyszłości dojść do podobnych sytuacji masowych zakwitów” – przestrzega „Raport kończący prace zespołu ds. sytuacji na Odrze”.

W Odrze w ramach badań obserwowane są regularnie incydenty intensywnego rozwoju biomasy i liczebności organizmów fitoplanktonowych w okresie wiosenno-letnim, którym towarzyszy wzrost stężenia chlorofilu „a”. Do 2022 r. w Odrze nie występowały toksyczne zakwity, przyczyniające się do masowego śniecia ryb i organizmów wodnych. Podczas zakwitów identyfikowano gatunki znane i typowe dla Odry, a mechanizmy, przyczyny i skutki dotychczasowych zakwitów są dobrze poznane.

„Toksyczny zakwit zaobserwowano dopiero w 2022 r., co może wskazywać, że jego bezpośrednią przyczyną było pojawienie się w składzie fitoplanktonu nowego gatunku, niewystępującego wcześniej w Odrze” – czytamy w raporcie.

W sierpniu 2022 r. zidentyfikowano w pobranych próbkach gatunek Prymnesium parvum, czyli złotych alg. Badania wykonane w styczniu, lutym i marcu 2023 r. potwierdziły w dalszym ciągu obecność w Odrze Prymnesium parvum. Na podstawie badań parametrów fizykochemicznych Odry oraz badań biologicznych, prowadzonych w celu wykrycia obecności i określenia liczebności haptofitów z gatunku Prymnesium parvum, w lutym 2023 r. w GIOŚ został opracowany dokument pn. Procedura monitorowania interwencyjnego prymnesium parvum „złotej algi”.