Raport "Przeglądu Komunalnego" i HSM Polska. Gospodarka odpadami coraz droższa

Wzrost kosztów a zmiana wykonawców

Analizując wyniki kolejnych rozstrzygnięć, jakie miały miejsce w ostatnim roku, stwierdzono, że w 75% przypadków nowe zamówienie otrzymał ten sam podmiot. Wskaźnik ten jest różny w poszczególnych województwach. Najczęściej zmiana podmiotów występuje w woj. podlaskim, świętokrzyskim i lubuskim – przeciętnie 50% przypadków. Najrzadziej w wielkopolskim, dolnośląskim i zachodniopomorskim – w tych województwach w mniej niż 20% przypadków następowała zmiana usługodawcy. Jak się okazuje, zmiana wykonawcy wcale nie przekłada się na obniżenie kosztów. Wprost przeciwnie, średni poziom wzrostu cen jest nieco wyższy w tych sektorach i wynosi 18%, podczas gdy w sektorach obsługiwanych przez te same podmioty wynosi 15%. Jedynie w jednym województwie zaobserwowano spadek poziomu cen kontraktów obsługiwanych przez nowe podmioty. Ale z kolei w ośmiu średnie tempo wzrostu kosztów było niższe dla umów z nowym wykonawcą niż w przypadku kontynuacji umowy z poprzednim.

W zbiorze sektorów, gdzie wybrani zostali nowi wykonawcy usług, w 45% przypadków ceny spadły średnio o 16%. Natomiast w grupie sektorów obsługiwanych przez tych samych wykonawców ceny spadły tylko w 25% przypadków, średnio o 11%. Jednakże w grupie sektorów obsługiwanych przez tych samych wykonawców wskaźnik wzrostu cen jest o ok. 10 proc. niższy niż w analogicznej grupie sektorów obsługiwanych przez nowych wykonawców, gdzie wynosi 39 proc. Można powiedzieć, że zmiana wykonawcy nie gwarantuje spadku cen na rynku, ale w pewnym stopniu przyczynia się do ich stabilizacji.

Długość zawieranych umów

W okresie od września 2014 r. najczęściej zawierane były umowy na okres 12 miesięcy (39% wszystkich) oraz 24 miesięcy (27% wszystkich). Poprzednio w zbiorze tych samych sektorów dominowały umowy na 18 miesięcy, które stanowiły 51% wszystkich. Umowy na 24 miesiące stanowiły 14%, a na 12 miesięcy – 23% wszystkich umów. Udział umów zawartych na 36 miesięcy i dłuższych wynosi obecnie 9%.

Jak widać niektóre samorządy coraz śmielej zawierają dłuższe umowy. Być może dla wygody, aby uniknąć nakładów pracy związanych z przygotowaniem i przeprowadzeniem przetargów, albo jest to wyrazem większego zaufania i zadowolenia z pracy wykonawców. Z drugiej strony, większy udział umów na 12 miesięcy i krótszych zdaje się wskazywać, że duża część samorządów wciąż nie czuje się zbyt pewnie w nowej rzeczywistości i stara się nie ryzykować dłuższych kontraktów. Być może z obawy przed ponoszeniem zbyt wysokich kosztów w sytuacji, kiedy oferenci musieliby doliczyć sobie premię za ryzyko niepewności funkcjonowania w długim okresie. Zwiększyło się zróżnicowanie długości zawieranych umów z 32 do aż 50 różnych wariantów długości!

Patrząc na wszystkie aktywne obecnie umowy, łącznie z zawartymi przed wrześniem 2014 r., można stwierdzić, że średnia długość kontraktu wynosi 20,7 miesiąca (poprzednio wynosiła 19,7 miesiąca). Najczęściej zawierane są umowy na 12 miesięcy – stanowią one 30% wszystkich umów. Umowy na 24 miesiące zajmują 24%, następne w kolejności są umowy na 18 miesięcy, które zajmują 10%. Umowy z wolnej ręki zazwyczaj zawierane są na krótkie okresy kilkumiesięczne.

W gronie beneficjentów

Od początku „śmieciowej rewolucji” liczba firm, które znalazły się wśród zwycięzców przetargów na odbiór odpadów komunalnych od mieszkańców gmin, wynosi nieco poniżej 700. Obecnie jest ich 677, z tym zastrzeżeniem, że jako firmę w zestawieniu ujęto grupę kapitałową (Alba, ASA, Eneris, PUK van Gansewinkel, Remondis, Sita czy Toensmeier), a nie poszczególne spółki czy oddziały do niej należące. Nie oznacza to jednak, że nie następują tu żadne zmiany. Pomiędzy wrześniem 2014 r., a stanem obecnym zniknęło z rynku ok. 50 firm, a pojawiło się ok. 60 nowych. Są to w dużej mierze małe podmioty prywatne lub spółki komunalne albo małe podmioty działające w obrębie jednej gminy, ale jest też wyjątek. Do grona graczy dołączyła warszawska firma BYŚ. Poprzednio firma ta wielokrotnie znajdowała się wśród uczestników postępowań przetargowych, jednakże jej oferty zawsze należały do najdroższych. Jej obecność na rynkach gminnych zaobserwowaliśmy jedynie przy obsłudze nieruchomości niezamieszkałych, których jednak nie obejmowaliśmy naszym zestawieniem, jeśli przetarg na ich obsługę organizowany był osobno w stosunku do przetargu dla nieruchomości zamieszkałych.

Można domniemywać, że pojawienie się na rynku firmy BYŚ to konsekwencja urealnienia ofert pozostałych kontroferentów, gdyż w analizowanych przypadkach aktualne zwycięskie oferty firmy BYŚ były wyższe od zwycięskich ofert w poprzednich postępowaniach.

Wśród firm nieprzerwanie działających na rynku nieco ponad 30% zmniejszyło, a prawie 70% zachowało lub zwiększyło swój stan posiadania, liczony wartością roczną uzyskanych kontraktów.

Kto zyskuje, kto traci

Ciekawą sytuację obserwujemy wśród ww. grup kapitałowych. Znacznie, bo o ok. 14% (z prawie 700 na ok. 600) zmniejszyła się liczba gmin, w których firmy te są obecne. Ich łączny udział w rynku zmniejszył się jednak bardzo nieznacznie, bo w granicach 1% i wynosi obecnie ok. 32%, przy wzroście łącznej wartości obsługiwanego przez nie rynku o ok. 50 mln zł.

Warto zaznaczyć, że o ile spadek liczby obsługiwanych sektorów dotyczy wszystkich analizowanych grup, to cztery z nich (Alba, ASA, Remondis i Sita) zanotowały ok. 5-procentowy, a w przypadku Sity nawet 8-procentowy wzrost wartości rocznej zawartych umów. Dla postronnego obserwatora tendencja ta może świadczyć o „porządkowaniu” rynku, które z pewnością będzie kontynuowane przy następnych rozstrzygnięciach przetargowych. Dla przykładu w kolejnym, nieobjętym jeszcze analizą przetargowym rozdaniu dotyczącym obsługi Gdańska rozpoczynającej się sukcesywnie od września br. firma Sita „zawładnęła” już wszystkimi sześcioma sektorami miasta (poprzednio obsługiwała pięć).

Liderami wzrostów w gronie pozostałych firm są PUK Empol z Tylmanowej – wzrost wartości rocznej o prawie 11 mln zł oraz Eko-Region z Bełchatowa – wzrost o ok. 8,5 mln zł, przy czym o ile w pierwszym przypadku związane to jest ze wzrostem o 10 liczby obsługiwanych sektorów, to w tym drugim ich liczba spadła o trzy.