Samorządy oczekują rekompensat za Polski Ład

Stanowisko OPOS ws. przewidywanych konsekwencji dla budżetów samorządów w następstwie przyjęcia Polskiego Ładu sygnowało dziewięć organizacji-sygnatariuszy Porozumienia. Jest to jeden z efektów obrad OPOS, które odbyły się w poniedziałek i we wtorek w Katowicach. Ostateczny tekst stanowiska przekazała PAP w czwartek rzeczniczka Śląskiego Związku Gmin i Powiatów Dominika Tkocz.

W stanowisku pozytywnie oceniono Polski Ład w zakresie „zdjęcia z barków obywateli części obciążeń finansowych, wynikających z płaconych podatków”.

Napisano jednak, że przy szacowanych na ten rok wpływach samorządów z PIT rzędu 57 mld zł (ok. 20 proc. dochodów zapewniających im samodzielność w decyzjach inwestycyjnych i rozwojowych), resort finansów ocenia ubytek w dochodach samorządów w następstwie Polskiego Ładu na poziomie ok. 10-11 mld zł, a z obliczeń ekspertów samorządowych wynika, że kwota ta będzie wyższa.

Organizacje OPOS biorą pod uwagę, że ubytki w dochodach samorządów ma, według resortu finansów, wyrównywać planowana subwencja inwestycyjna, obliczana na podstawie algorytmu, który ma zostać określony w ustawie o podatku dochodowym. Ponadto strona rządowa spodziewa się wzrostu gospodarczego i ograniczenia szarej strefy, co ma przełożyć się na wyższy dochód m.in. z CIT.

Sygnatariusze stanowiska wskazują jednak, że gminy będą dysponowały mniejszą ilością środków, co przełoży się na ograniczenie możliwości zaciągania pożyczek, kredytów i obligacji. Akcentują też, że ubytek dochodów z PIT oznacza spadek dochodów bieżących, co będzie miało wpływ na: relację zrównoważenia wydatków bieżących, o której mowa w art. 242 ustawy o finansach publicznych oraz na wskaźnik spłaty zobowiązań.

W ocenie OPOS znaczna część samorządów, których wskaźniki zadłużenia kształtują się blisko dopuszczalnej granicy, straci zdolność do zaciągania zobowiązań dłużnych i ich obsługi. Spowoduje to ograniczenie lub zablokowanie nowych inwestycji. W kontekście pozyskiwania środków europejskich, części gmin nie będzie stać na wkład własny

„Biorąc pod uwagę powyższe uwarunkowania, reprezentując stronę samorządową, domagamy się przyjęcia jasno określonych kryteriów rekompensaty finansowej za utracone dochody. Przyjęte rozwiązania, szczegółowo określone na poziomie ustawowym, powinny zostać sformułowane ze szczególnym i decydującym udziałem strony samorządowej” – uznali samorządowcy.

Zaznaczyli, że kształtując system rekompensaty, należy oprzeć się na szerokich, niezależnych analizach eksperckich, z uwzględnieniem specyfiki i różnorodności struktur przychodów poszczególnych samorządowców. Zasady rekompensaty powinny też zostać określone i przyjęte, zanim zaczną obowiązywać ustalenia zmniejszające dochody własne JST.

„O sile samorządu i autonomii w podejmowaniu decyzji, stanowią jego podstawy finansowe. System redystrybucji środków w sposób mniej lub bardziej jaskrawy ogranicza podstawy samorządności. Biorąc pod uwagę potrzebę zmniejszenia tego trendu, w przypadku ustalania zasad formułowania subwencji kompensującej ubytki w dochodach stoimy na stanowisku, aby utrzymać pełną swobodę wydatkową środków uzyskanych z tej subwencji” – zastrzegli sygnatariusze stanowiska.

Podkreślili też, że niezależnie od ew. wprowadzenia zasady braku oznaczania środków zapowiadanej subwencji inwestycyjnej, system redystrybucji w postaci subwencji wpłynie ograniczająco na ich samodzielność finansową.

„Zastosowanie takiego rozwiązania spowoduje zaburzenie struktury dochodów samorządów i ograniczenie budżetowe dot. wydatków bieżących (już obecnie wiele samorządów z trudem realizuje zadania oświatowe, a także ma coraz mniejsze możliwości utrzymania infrastruktury komunalnej na odpowiednim poziomie), których nawet z największej subwencji inwestycyjnej pokryć nie będzie można” – napisali członkowie OPOS.

„W związku z powyższym domagamy się jednoczesnego wprowadzenia mechanizmu zapewnienia jednostkom samorządu terytorialnego udziału w podatku VAT oraz wprowadzenia systemu zwolnienia z VAT od towarów i usług nabywanych do realizacji przez JST projektów inwestycyjnych” – zaakcentowali.

Przypomnieli w tym kontekście, że samorządy ponoszą bezpośrednio koszt podatku VAT od znacznej części dokonywanych zakupów, w tym związanych z realizowanymi inwestycjami (przy mocno ograniczonym prawie do odliczeń). Podatek VAT stanowi zaś dochód wyłącznie budżetu państwa.

„Jak ocenia strona rządowa, reforma podatkowa spowoduje wzrost konsumpcji i aktywności wydatkowej mieszkańców kraju. Biorąc pod uwagę ów fakt, nasza propozycja zapewnienia JST udziału w podatku VAT jest tym bardziej sprawiedliwa, ponieważ zapewni wpływy do budżetu JST, które zagwarantują podstawy finansowe podejmowanych przez samorządy decyzji” – uznano w stanowisku.

„Natomiast zwolnienie z VAT od towarów i usług nabywanych do realizacji projektów inwestycyjnych przez JST, pozwoliłoby na znaczne obniżenie kosztów realizowanych inwestycji rozwojowych, które służą społecznościom lokalnym w całym kraju i dzięki temu stanowiłoby mechanizm napędzający kolejne inwestycje” – podkreślono.

Stanowisko OPOS sygnowali przedstawiciele: Podkarpackiego Stowarzyszenia Samorządów Terytorialnych, Stowarzyszenia Gmin Regionu Południowo-Zachodniego Mazowsza, Stowarzyszenia Gmin i Powiatów Wielkopolski, Śląskiego Związku Gmin i Powiatów, Zrzeszenia Gmin Województwa Lubuskiego, Związku Gmin Lubelszczyzny, Związku Gmin Pomorskich i Związku Gmin Warmińsko-Mazurskich.

Polski Ład to firmowany przez partie tworzące Zjednoczoną Prawicę program społeczno-gospodarczy na okres po pandemii. Jego fundamenty to 7 proc. PKB na zdrowie; obniżka podatków dla 18 mln Polaków (w tym kwota wolna od podatku do 30 tys. zł i podniesienie progu podatkowego z 85,5 tys. zł do 120 tys. zł); inwestycje, które wygenerują 500 tys. nowych miejsc pracy; mieszkania bez wkładu własnego; dom do 70 mkw. bez formalności; a także emerytura bez podatku do 2,5 tys. zł.