Skąd biorą się pożary w zakładach odpadowych i jak ocenić ryzyko ich występowania?

1) Problematyka budynków sortowni odpadów wymaga systemowego podejścia w zakresie ochrony przeciwpożarowej z uwagi na występowanie w jednej strefie pożarowej znacznej ilości materiałów palnych. Dlatego należy pamiętać o właściwym analizowaniu wyników czynności kontrolno-rozpoznawczych, przekładając je na rozwiązania o charakterze zapobiegawczym.

2) Zachodzi konieczność opracowania tzw. list kontrolnych przeznaczonych w szczególności dla właścicieli, zarządców, a także użytkowników i pracowników. Korzystajmy ze sprawdzonych metod. Nie wyważajmy już otwartych drzwi, przecież możemy czerpać wiedzę z doświadczeń i sprawdzonych metod działania innych państw.

3) W przypadku zmian w procesie technologicznym lub zastosowania innych substancji mogących wytworzyć z powietrzem mieszaniny wybuchowe należy dokonać ponownej oceny zagrożenia wybuchem i klasyfikacji stref, ponieważ zarówno wymiary, jak i klasyfikacja przestrzeni zagrożonych wybuchem muszą być zidentyfikowane. Obowiązkiem będzie opracowanie „Dokumentu zabezpieczenia przed wybuchem”.

4) Należy nieustannie usprawniać proces odbioru dostarczonego towaru. Czynności te dotyczą szczególnie kontroli i oceny jakościowo-ilościowej dostarczanego towaru. Należy wyznaczyć odrębne pomieszczenie i/lub strefę pożarową służące do rozładunku towaru. Odbiorcy (sortownie) narażeni są na szereg oszustw ze strony podmiotów dostarczających odpady.

5) Skuteczność działania i przydatność stosowanego podręcznego sprzętu gaśniczego pozostawia wiele do życzenia. Wynika to przede wszystkim z rodzaju palącej się substancji oraz jej ilości. Ponadto brak umiejętności posługiwania się tym sprzętem powoduje odstąpienie od podjęcia walki z pożarem w zarodku. Stan techniczny podręcznego sprzętu gaśniczego wskazuje, że w świadomości zarządców i pracowników sortowni wszystko kojarzone jest z odpadem.

6) Przyjęcie rozwiązań organizacyjnych zapewniających bezpieczeństwo załodze i osobom przebywającym w obiekcie powinno odbywać się w oparciu o Instrukcję Bezpieczeństwa Pożarowego, zawierającą zagadnienia dotyczące kompleksowego zabezpieczenia zakładu pod względem przeciwpożarowym. Przyjęte w ten sposób rozwiązania organizacyjne zapewnią bezpieczeństwo załodze oraz osobom przebywającym na terenie, a tym samym uregulują zasady bezpiecznego funkcjonowania.

7) Należy zwrócić uwagę na skuteczność metod ograniczania możliwości rozprzestrzeniania się pożaru. We wszystkich zdarzeniach występowało jedno wielkie pole odkładcze, stwarzające warunki do gwałtownego rozprzestrzeniania się pożaru. Zasadne jest opracowanie standardów magazynowania odpadów dla podmiotów zajmujących się gospodarką odpadami w zakresie ochrony przeciwpożarowej. Towar gromadzony jest zbyt blisko innych obiektów zlokalizowanych w granicach działek. Deficyt powierzchni magazynowej wymusza całkowite ignorowanie przepisów przeciwpożarowych, stwarzając zagrożenie dla innych podmiotów.

8) Nie wszystkie podmioty funkcjonują legalnie. Brak zgłoszenia działalności skutkuje brakiem czynności kontrolno-rozpoznawczych funkcjonariuszy PSP.

9) Należy też poddać ocenie wszystkie możliwe scenariusze, w których wyznaczona zostanie gęstość obciążenia ogniowego przy dynamicznie zmieniającym się asortymencie. Uwzględniać przy tym należy możliwość dążenia do wydzielania mniejszych obszarów, poprzez które przewidziane w skutkach straty pożarowe będą zmniejszane. Na tym etapie rozpatruje się potencjalne źródła zagrożenia oraz możliwe przyczyny ich realizacji. Źródła zagrożenia tkwią przede wszystkim we właściwościach fizykochemicznych materiałów i substancji (palność, wybuchowość, właściwości toksyczne) oraz warunkach użytkowania (wysokie ciśnienie, temperatura itp.).

10) Wśród potencjalnych przyczyn rozpatruje się zazwyczaj możliwość błędu człowieka, nieostrożność, wady instalacji lub urządzeń, działanie sił natury, działalność umyślną i inne. Na tym etapie nie ocenia się prawdopodobieństwa ani skali potencjalnych konsekwencji możliwych zagrożeń. Stosując różnego rodzaju modele obliczeniowe lub wyniki testów, dokonuje się prognozy możliwego rozwoju zdarzeń niebezpiecznych (np. prognozę rozprzestrzeniania się pożaru w budynku, wielkość promieniowania cieplnego, przewidywany zasięg wybuchu czy zasięg stężeń niebezpiecznych w przypadku uwolnienia do środowiska substancji toksycznych). Na tym etapie, a także na etapie oceny prawdopodobieństwa zajścia zdarzenia uwzględnia się wpływ stosowanych w zakładzie systemów zabezpieczeń technicznych i organizacyjnych. Jeśli dane ryzyko okaże się nieakceptowalne, analizuje się możliwości jego redukcji. W tym celu zakłada się wprowadzenie dodatkowego zabezpieczenia, a następnie ponownie przeprowadza proces oceny konsekwencji oraz prawdopodobieństwa, oczywiście z uwzględnieniem wpływu przyjętego zabezpieczenia. Przedmiotową operację przeprowadza się dopóty, dopóki nie zostaną uzyskane oczekiwane (najlepiej optymalne) rezultaty.

11) Jakościowa metoda oceny ryzyka jest przedsięwzięciem skomplikowanym, wymagającym dużego wysiłku grupy specjalistów, i musi być wykonana w ścisłej współpracy z personelem technicznym obiektu. Metoda ta dotyczy identyfikacji źródeł zagrożeń, stanów eksploatacyjnych obiektów, zdarzeń początkujących ciągi awaryjne, funkcji bezpieczeństwa oraz selekcji zdarzeń początkujących, generujących scenariusze awaryjne ze względu na wielkość zagrożeń.

Ocena ryzyka

Znając potencjalne przyczyny pożaru, można budować scenariusze powstania szkód ogniowych i ich wpływu na możliwość i wysokość powstawania szkód. Budowa scenariuszy możliwych szkód służy do określania tzw. Probable Maximum Loss – prawdopodobnej maksymalnej szkody i ma duże znaczenie dla podmiotu. Kolejnym etapem w ocenie ryzyka jest kontrolowanie podmiotów, polegające na dokładnym rozpoznaniu prowadzonej przez klienta działalności gospodarczej i identyfikacji wszelkich zagrożeń, które mogą wystąpić w postaci szkody materialnej spowodowanej np. pożarem lub awarią maszyn, postojem, przerwą w działaniu, katastrofą, bankructwem, stratą kooperanta lub problemami z personelem.

Pełna ocena ryzyka powinna być nie tylko profesjonalną lustracją i opisem stanu istniejącego, zawierającą analizę zagrożeń i możliwych skutków ich wystąpienia. Powinna również zawierać katalog rekomendacji dla klienta, mających na celu podniesienie bezpieczeństwa pożarowego zakładu.

Podsumowując, należy zadać pytanie: czy doświadczenia wyniesione z pożarów składowisk i sortowni odpadów będą przyczynkiem do zmian? Czas pokaże.

Artykuł pochodzi ze styczniowego (1/2017) wydania “Przeglądu Komunalnego”.

mł. bryg. Tomasz Wiśniewski
Komenda Wojewódzka PSP w Poznaniu
biegły sądowy w zakresie pożarnictwa