Szara strefa w gospodarce odpadami. Trudna walka z przestępcami środowiskowymi

Przeczytaj drugą część tekstu

– Główną przyczyną działalności szarej strefy jest chciwość nieuczciwych przedsiębiorców – stwierdził Henryk Kowalczyk, minister środowiska, podczas redakcyjnej debaty „Przeglądu Komunalnego” „Gospodarka odpadami – skuteczny nadzór i kontrola”, która w 29 sierpnia odbyła się w Warszawie. Zdaniem szefa resortu, częściową winę ponoszą też urzędy, które „niefrasobliwie wydawały zezwolenia dla niektórych firm”, przez co niektóre zgody na magazynowanie odpadów były przez nie wydawane „w zasadzie z intencją porzucania”.

Ubiegłoroczna fala pożarów miejsc składowania i magazynowania odpadów (która stanowi najbardziej obciążający środowisko sposób nielegalnego pozbywania się ich) obnażyła bolączki systemu, które – jak zauważają przedstawiciele branży – nawarstwiały się co najmniej od „rewolucji śmieciowej” z lipca 2013 r., a może jeszcze wcześniej. Zmobilizowała też resort środowiska do działań mających na celu walkę z działalnością przestępców środowiskowych.

Znowelizowano przepisy ustawy o odpadach i o Inspekcji Ochrony Środowiska, a później o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Na 1 stycznia 2020 r. zapowiadane jest też pełne uruchomienie Bazy Danych Odpadowych.

„Policja środowiskowa” ruszyła

Udział szarej strefy w odpadach wzrósł z 2 mld zł w 2013 r. do, obecnie szacowanych, 2,7 mld zł rocznie. Na działalności szarej strefy cierpi środowisko, ale też kieszenie podatników. To przekłada się na uszczuplenia podatków o ok. 800 mln zł rocznie i opłat środowiskowych na poziomie około 2 mld zł.

Tylko w 2018 r. Inspekcja Ochrony Środowiska ujawniła 471 nielegalnych działań w gospodarce odpadami. 165 z nich dotyczyło niezgodnego z prawem spalania oraz niewłaściwej rekultywacji wyrobisk. Przypadków porzucania odpadów w miejscach na ten cel nieprzeznaczonych (np. w magazynach) odnotowano 116.

Wykryto też 315 miejsc porzucenia odpadów. Według szacunków Ministerstwa Środowiska, masa odpadów zdeponowanych w zinwentaryzowanych w Polsce takich miejscach wynosi ponad 3,25 mln ton, a koszty ich usunięcia mogą sięgnąć niemal 1,45 mld zł.

W 2019 r. inspektorzy wojewódzkich inspekcji ochrony środowiska duży nacisk położyli na gospodarkę odpadami. Wszczęto ponad 60 postępowań o wyłączenie instalacji. Nałożono kary o łącznej wysokości 25 mln zł. Prokuratury, we współpracy z inspekcją, wszczęły kilkaset postępowań.

Minister Henryk Kowalczyk przekonuje, że w 2019 r. liczba pożarów odpadów w porównaniu z analogicznym okresem w 2018 r. spadła o połowę. Również przedstawiciele KIG zauważają, że działalność szarej strefy udało się nieco wyhamować.

Spalanie w kleszczach przepisów

W Polsce obowiązuje zakaz składowania odpadów o kaloryczności powyżej 6 MJ/kg, co części przedstawicieli branży wydaje się rozwiązaniem co najmniej dyskusyjnym, biorąc pod uwagę fakt, że średnia kaloryczność odpadów powstających w naszych domach to 8 MJ/kg.

– W większości krajów taki zakaz nie istnieje. Istnieje duża opłata za składowanie, ale nie ma zakazu – zauważył Stéphane Heddesheimer, prezes SUEZ Polska. – Właśnie dlatego na Zachodzie rozwijają się instalacje do termicznego przekształcania. Tymczasem w Polsce system oparty jest, niestety, na fikcji – stwierdził.