Schetynówki pod lupą NIK

Wartość inwestycji wyniosła 6,1 mld zł, z czego 2,9  mld zł pochodziło z dotacji celowych budżetu państwa. W ramach drugiej edycji NPPDL (do końca 2012 r.)  zmodernizowano i rozbudowano sieć dróg o długości 827 km. Inwestycje pochłonęły 685 mln zł, z państwowych dotacji pochodziło 193 mln. W 2013 r. w budżecie państwa na schetynówki zaplanowano 500 mln zł, a w 2014 r. limit wydatków ustalono na 250 mln zł.

– Dotychczasowa realizacja NPPDL znacząco przyczyniła się zarówno do poprawy stanu technicznego dróg lokalnych, jak i bezpieczeństwa ruchu drogowego (w trakcie inwestycji wybudowano chodniki, ścieżki rowerowe, zatoki autobusowe oraz postawiono sygnalizację świetlną i oświetlenie) – tak NIK chwali program. I krytykuje spadek jego dofinansowania z budżetu państwa, tym bardziej, że samorządów nie stać na samodzielne finansowanie remontów i budowy dróg lokalnych. W 2014 r. wsparcie z budżetu ma wynieść jedynie 250 mln zł, zamiast 1 mld zł jak przyjęto w założeniach programowych. Oznacza to, że szacunkowo za tę kwotę wyremontowanych zostanie ok. 500-600 km dróg, a nie 2,4 tys. km jak przewidywano. Dodatkowo Izbę niepokoi fakt, że program budowy schetynówek przewidziany jest tylko do 2015 roku.

Jednocześnie NIK wskazuje na zaniedbania samorządów w zakresie planowania rozwoju sieci drogowej. Ponad połowa z nich – 20 spośród 35 skontrolowanych zarządców (57 proc.) – nie opracowała takich planów, mimo ustawowego obowiązku. Ich brak utrudnia samorządom  kompleksowe rozwiązywanie problemów transportowych i komunikacyjnych na podległym obszarze. W konsekwencji urzędnicy wybierali drogi do remontu lub przebudowy na podstawie własnego uznania.

Ujawniono liczne przypadki nierzetelnego nadzoru zarządców dróg nad realizowanymi w ramach Programu inwestycjami. Miały one miejsce zarówno na etapie realizacji robót (m.in. wadliwie wykonane podbudowy jezdni, pobocza dróg i zatoki autobusowe), jak i na etapie końcowych odbiorów. Te ostatnie zatwierdzane były bez weryfikacji i potwierdzenia wykonania tych robót zgodnie z warunkami określonymi w umowach z wykonawcami (tak było u 15 spośród 35 zarządców dróg). Wykonawcy nie przedkładali wymaganej dokumentacji: wyników badań laboratoryjnych, certyfikatów i świadectw,  stanowiących podstawę do prawidłowego odbioru i rozliczenia zadań. Wieloletnie zaniedbania w tym zakresie mogą w przyszłości przyczynić się do wystąpienia uszkodzeń całej konstrukcji poszczególnych odcinków dróg, w efekcie konieczne będą rozległe i kosztowne naprawy.

Zdecydowana większość zarządców dróg – 29 z 35 zarządców (83 proc. skontrolowanych) – nierzetelnie wywiązywała się z obowiązku okresowej oceny stanu technicznego swojej sieci drogowej. Albo w ogóle nie przeprowadzano wymaganych przepisami badań, albo wykonywano je w ograniczonym zakresie. Czasem badanie sprowadzało się do przejazdu po określonym odcinku drogi. Urzędnicy tłumaczyli, że lokalne drogi są im doskonale znane, bo codziennie po nich jeżdżą. Jednak brak rzetelnej oceny stanu dróg gminnych i powiatowych może być niebezpieczny dla podróżujących.

Większość badanych zarządców dróg – aż 91 proc. – dopuściła się rażących zaniedbań w zakresie prawidłowego oznakowania dróg, a także sporządzania projektów stałych organizacji ruchu. Jedynie 3 z 35 zarządców (9 proc.) miało zatwierdzone organizację ruchu na wszystkich zarządzanych przez siebie drogach (28 jednostek posiadało zatwierdzone organizacje ruchu dla części zarządzanej sieci, a w czterech brak było w ogóle takich organizacji). Na drogach wszystkich zarządców ujawniono przypadki ustawienia znaków drogowych niezgodnie z zatwierdzonymi organizacjami dróg. Do tego znaki często były nieczytelne – zabrudzone, pokryte korozją, zdewastowane. Często ograniczona była również ich widoczność.

NIK wykryła również nieprawidłowości dotyczące stanu ewidencji dróg. Aż 63 proc. zarządców (22 skontrolowanych) w ogóle nie prowadziło książek drogi albo ich zapisy były niekompletne bądź nieaktualne. W dokumencie tym zapisuje się przeprowadzone remonty i przebudowy oraz kontrole i badania stanu technicznego drogi. Tymczasem brak aktualnych zapisów utrudnia właściwe utrzymanie jezdni oraz planowanie jej napraw.