Gdańsk: Koniec prac nad Gdańską Polityką Wodną

Niewątpliwym atutem Gdańska jest jego lokalizacja. Miasto ma dostęp do wód Zatoki Gdańskiej, ale także do Wisły, Motławy, Raduni, wielu potoków i ich dopływów wraz ze zbiornikami retencyjnymi. System wodny miasta współtworzą także usytuowane na polderach kanały melioracyjne.

W roku 2014 Rada Miasta Gdańska uchwaliła Strategię Rozwoju Gdańska 2030+, w ramach której powstało dziewięć programów operacyjnych, w tym Program Operacyjny Przestrzeń Publiczna, wdrażany m.in. przez Biuro Rozwoju Gdańska (BRG). Realizując wytyczne programu, w drugiej połowie 2017 r., BRG rozpoczęło pracę nad studium Gdańska Polityka Wodna.

Dokument ów odnosi się także do studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Gdańska (SUiKZP), w którym system wodny został wskazany jako ważny element kształtowania przestrzeni publicznych – zarówno ogólnomiejskich, jak i lokalnych.

Warto zaznaczyć, że realizuje on jednocześnie wytyczne uchwały Rady Miasta Gdańska z sierpnia 2021 r. dotyczące zasad postępowania z zielenią miejską. Opracowanie Gdańska Polityka Wodna, dzięki wnikliwemu przeanalizowaniu przestrzeni umiejscowionych nad wodą, umożliwia podjęcie działań w kierunku atrakcyjnego i zrównoważonego zagospodarowania nabrzeży.

Jak rozgryźć temat?

Przystępując do prac nad studium urbaniści wzięli pod uwagę cztery główne aspekty systemu wodnego Gdańska: gospodarczy, przestrzenno-funkcjonalny (życia miasta nad wodą), przyrodniczy oraz ochrony przeciwpowodziowej. Opracowanie zostało podzielone na dwie części.

Pierwsza została opublikowana w 2018 r. Przedstawione w niej zostały uwarunkowania, możliwości i ograniczenia dotyczące systemu wodnego Gdańska oraz określone kierunki dalszych prac. Dokument porusza przede wszystkim kwestie dostępności dla mieszkańców brzegów zatoki, rzek i potoków oraz sposobu ich urządzenia, czyli zbliżenia miasta do wody i stworzenia systemu nadwodnych przestrzeni publicznych.

Analizie poddano tereny na styku z wodą – łącznie to pond 100 km brzegów i nabrzeży – i zaproponowano kształt ich zagospodarowania oraz docelowego urządzenia. Wnioski pokazują, że nabrzeża powinny zostać urządzone w sposób, który będzie korespondował z ich otoczeniem.

Strefy funkcjonalne

Tereny nad wodą podzielono na pięć stref funkcjonalnych: mieszkaniową, aktywności gospodarczej, przyrodniczo-rekreacyjną, wielofunkcyjną i militarną. Rodzaj strefy determinuje możliwości wykorzystania nabrzeża. W strefie mieszkaniowej brzegi i nabrzeża powinny być, w miarę możliwości, udostępniane pieszym i rowerzystom, jednak w strefie produkcyjnej priorytet gospodarczy znacznie ogranicza ich ogólnodostępność.

Urbaniści wskazali także na pozytywne skutki lokalizowania wzdłuż cieków wodnych terenów zieleni publicznej, w myśl idei tzw. błękitno-zielonych pasm, które pozwalają na „przewietrzanie” miasta i łączą tereny rekreacyjne w spójną sieć. Co ważne, pasma są niezbędne dla ochrony wód płynących i zachowania biologicznej różnorodności przyrodniczej. Ich utworzenie jest też szansą na wzmocnienie potencjału retencji wód, bardzo istotnego dla ochrony przeciwpowodziowej miasta i adaptacji do zmian klimatu.

Pierwsza część studium jest dokumentem modułowym, który może być uzupełniany przez inne jednostki zgodnie z ich kompetencjami, np. w zakresie rozwoju żeglarstwa i transportu wodnego, czy ochrony przeciwpowodziowej, w tym retencji wód opadowych. Opracowanie to, jasno nakreślając możliwości zagospodarowania terenów nadwodnych, będzie stanowić podstawę działań projektowo-inwestycyjnych podejmowanych przez jednostki miejskie.

Cztery części składowe

Konsekwencją opublikowania części pierwszej studium było wyodrębnienie obszarów wymagających szczegółowej analizy i opracowania. Przystępując do dalszych prac, w II połowie 2018 r. Biuro Rozwoju Gdańska przeprowadziło wśród gdańszczan badania ankietowe dotyczące zagospodarowania nabrzeży. Ich wyniki były istotnym punktem wyjścia dla prac nad kolejnym etapem Gdańskiej Polityki Wodnej.

Efektem kilkuletnich prac zespołu fachowców są kolejne cztery polityki wodne: Wisły, Motławy, Zatoki Gdańskiej oraz Polityka potoków i małych rzek – wszystkie ukończone w 2021 r. Są one ważnym uzupełnieniem publikacji z roku 2018.

Każdy z badanych odcinków posiada własny charakter, dostępność i funkcje; każdy sąsiaduje z odmiennymi przestrzennie, funkcjonalnie i krajobrazowo terenami Gdańska. Urbaniści zbadali o możliwości udostępnienia brzegów wód na poszczególnych odcinkach i opracowali wytyczne dla ich najkorzystniejszego urządzenia.

Dla wszystkich analizowanych terenów wyznaczono odrębne kierunki rozwoju, a także jasno określono ich potencjał. Nie wszystkie nabrzeża mogą być w równym stopniu udostępniane mieszkańcom i zagospodarowane.

W strefach sąsiadujących z zabudową mieszkaniową położono nacisk na zwiększenie i zrównoważenie dostępu do bezpiecznych zielonych przestrzeni nad wodą dla codziennej rekreacji mieszkańców. W śródmieściu wskazano na konieczność rozwoju prestiżowych przestrzeni publicznych zlokalizowanych nad wodą, czyli tzw. wodnego salonu miasta.

Minimalna ingerencja

Istotnym elementem opracowania jest szczególne podejście do zagospodarowania odcinków położonych w terenach chronionych przyrodniczo, gdzie zakłada się minimalną ingerencję w środowisko i krajobraz. Takie podejście ma służyć zabezpieczeniu bioróżnorodności wybrzeża Zatoki Gdańskiej, zachowaniu zielonego Zachodniego i Wschodniego Pasa Nadmorskiego oraz ochronie naturalnych siedlisk flory i fauny Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego.

Całe studium mierzy się z kluczowym wyzwaniem dla rozwoju współczesnego Gdańska, czyli poprawą jakości życia mieszkańców oraz adaptacją do zmian klimatu. Wszystkie części opracowania wskazują możliwości zwiększenia retencji na terenie Gdańska i minimalizacji zjawisk pustynnienia obszarów oraz pojawiania się wysp ciepła. Wytyczne studium w szerokim zakresie dotyczą sposobów zmniejszenia wpływu nagłych niekorzystnych warunków atmosferycznych na funkcjonowanie miasta.

Komu ma służyć Gdańska Polityka Wodna?

Studium ma ułatwić zrównoważone zagospodarowanie terenów położonych nad wodą, uwzględniające ich walory przyrodnicze, zbliżyć mieszkańców do wody, ale także poprawić ochronę przeciwpowodziową. Korzystać z niego będą, planując i realizując nowe projekty w Gdańsku, jednostki miejskie oraz prywatni inwestorzy.

Opracowanie daje także wytyczne do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Warto pamiętać, że studium może być również pomocą dla mieszkańców i lokalnych stowarzyszeń przy zgłaszaniu projektów do gdańskiego Budżetu Obywatelskiego oraz Zielonego Budżetu Obywatelskiego.

Kompleksowo i spójnie

Studium Gdańska Polityka Wodna jest ważnym dokumentem ze względu na spójne i kompleksowe ujęcie całego układu wodnego miasta oraz wieloaspektowe wytyczne, począwszy od zagospodarowania pojedynczego fragmentu, aż po planowanie całej sieci wodnej.

Kolejny etap prac nad Gdańską Polityką Wodną, realizowany wspólnie z jednostkami miejskimi, m.in. spółką Gdańskie Wody, rozpocznie się w 2023 roku. Obejmie stworzenie bazy nadwodnych terenów zielonych oraz opracowanie błękitnych kart, zawierających wytyczne co do ich zagospodarowania.