Woda w centrum zainteresowania. NCBR uruchamia program „Hydrostrateg”

Zasoby wodne w Polsce są ograniczone, średnio trzykrotnie mniejsze niż w większości krajów europejskich. Dodatkowe zagrożenie stanowi rosnące zapotrzebowanie na wodę dobrej jakości w wyniku rozwoju rolnictwa, przemysłu, procesu urbanizacji, intensywnej rekreacji i turystyki, negatywnie wzmacniane przez zmiany klimatu. Wzmaga ono presję na środowisko. Poza tym  poziom zasobów wodnych w Polsce jest zróżnicowany w poszczególnych częściach kraju. Zmienia się on także w różnych okresach czasu. Wobec takich właśnie czynników trudno mówić o stabilnym dostępie do zasobów wody.

Współpraca ekspertów

– Założenia programu „Hydrostrateg” stworzyliśmy we współpracy z ośmiorgiem wybitnych ekspertów w dziedzinie wody, hydrologów, klimatologów, biologów, inżynierów środowiska. Wspólnie wyłoniliśmy trzy kluczowe obszary badawcze w programie. To woda w środowisku (obejmujący bioróżnorodność i bioproduktywność), woda w mieście oraz żegluga śródlądowa. – Prace badawczo-rozwojowe realizowane w ramach programu z pewnością zbliżą nas do rozwiązania istotnych kwestii związanych z wodą tj. np. zaopatrzenia odbiorców w wodę, poprawę jakości wody oraz lepszego planowania przestrzennego obszarów wodnych i przywodnych – mówi dr inż. Wojciech Kamieniecki, dyrektor NCBR
Na swojej stronie internetowej NCBR (www.ncbr.gov.pl) opublikowało dokument „Założenia programu Hydrostrateg”, w którym w sposób szczegółowy opisuje wyniki prac zespołu redakcyjnego, m.in. diagnozę sytuacji w obszarach nauki i gospodarki objętych programem, analizę potencjału B+R oraz interesariuszy inicjatywy, zakres tematyczny programu wraz z wyzwaniami i szansami dotyczącymi realizacji poszczególnych celów.

Główne cele

„Hydrostrateg” ma służyć wzrostowi poziomu retencji, wdrożeniu nowych metod badania, obserwacji i narzędzi wspomagających monitoring i ocenę stanu ekosystemów wodnych i ekosystemów zależnych od wód. Ma również przyczynić się do zwiększenia stopnia wykorzystania dróg wodnych dla żeglugi śródlądowej, przy istniejących zasobach.

– Do realizacji projektów w ramach programu zapraszamy instytucje naukowe i szkolnictwa wyższego oraz instytucje gospodarcze z kraju i zagranicy, m.in. uniwersytety, politechniki, instytuty PAN, stowarzyszenia, parki narodowe i krajobrazowe, a także przedsiębiorstwa zajmujące się odbudową potencjału naturalnego ekosystemów wodnych oraz nowymi technikami pomiarowymi w zakresie monitoringu i kształtowania środowiska. Mamy nadzieję na współpracę z wieloma różnymi podmiotami, aby wypracować możliwie najbardziej kompleksowe rozwiązania – zachęca Wojciech Kamieniecki.

Budżet całego programu planowanego na 10 lat wynosi 800 mln zł. Wykonawcy projektów będą wybierani w dwóch typach konkursów, na projekty tematyczne oraz wyzwania badawcze. Pierwszy konkurs w ramach programu planowany jest pod koniec II kwartału 2022 r.

Jakie źródło, taka woda

Jednym z ekspertów pracujących nad założeniami nowego programu NCBR jest prof. dr hab. Maciej Zalewski, dyrektor Europejskiego Regionalnego Centrum Ekohydrologii pod auspicjami UNESCO (ERCE)

-Do tej pory zasady gospodarki wodnej były opracowywane przede wszystkim przez hydrologów i zogniskowane na ograniczenie skutków powodzi oraz zaopatrzenie miast i przemysłu w wodę, co wciąż jest ważne. Rozwiązywanie narastających potrzeb i problemów w gospodarce wodnej wymaga jednak holistycznego, transdyscyplinarnego podejścia, tzn. takiego, które integruje różne dziedziny wiedzy. Pozwala to opracować innowacyjne metody i rozwiązania systemowe. Największa innowacja programu „Hydrostrateg” to zmiana filozofii. To nie tylko eliminacja zagrożeń stanowi podstawę gospodarki zasobami wodnymi, ale również zwiększenie potencjału zrównoważonego rozwoju zlewni. Inaczej mówiąc, wszelkie inwestycje i działania w gospodarce wodnej powinny uwzględniać równocześnie pięć składowych – zasoby wody, bioróżnorodność, korzyści dla społeczeństwa (woda dla miast, rolnictwa, żeglugi śródlądowej, rekreacji), adaptacje do zmian klimatu, kulturę i edukację – mówi prof. Maciej Zalewski.

Podejście to, opracowane w ERCE, znalazło się również w dokumencie Komisji Europejskiej „Ocena adekwatności dla Ramowej Dyrektywy Wodnej” oraz w najnowszym dokumencie Międzyrządowego Programu Hydrologicznego UNESCO „IHP-IX Strategic Plan”.

NCBR już wspiera systemy hybrydowe

Kluczem do tworzenia innowacji jest zrozumienie interakcji między procesami ekologicznymi i hydrologicznymi. Jak ważne jest to innowacyjne podejście w przypadku polskiej gospodarki, wskazuje jeden z najnowszych dokumentów World Water Development Report (WWDR 2018) pokazujący, że na terenie Polski ekosystemy lądowe są odpowiedzialne za stabilizację 40% cyklu hydrologicznego.

– Przykładem integracji klasycznych i innowacyjnych rozwiązań opartych o ekohydrologię jest tworzenie tzw. systemów hybrydowych. Warto przy tej okazji przywołać projekt wspierany przez NCBR, jakim jest Hybrydowy System Sedymentacyjno-Biofiltracyjny, który już poprawił efektywność oczyszczalni ścieków w Rozprzy i Warcie, a jego prototyp był zastosowany do wód burzowych w Łodzi – wskazuje prof. Maciej Zalewski.

Istotne jest również to, że systemy hybrydowe znacząco poprawiają efektywność przy udziale niewielkich kosztów. Stąd często spotykana w terminologii ONZ nazwa low-cost advanced technology, czyli „niskokosztowa zaawansowana technologia”.

Strategiczne wyzwanie

„Hydrostrateg” dołączy do innych programów strategicznych uruchomionych przez NCBR, tj. obecnie prowadzonych „Infostratega” i „Gospostratega” oraz zakończonych już „Techmatstratega”, „Biostratega” czy „Strategmeda”.

– Wspólnym mianownikiem programów strategicznych w NCBR jest wysoki budżet, wieloletnia perspektywa działania i cel, jakim jest realizacja polityki naukowej i innowacyjnej państwa w kluczowych obszarach, np. sztuczna inteligencja, technologie materiałowe, profilaktyka i leczenie chorób cywilizacyjnych i innych. Teraz do tych obszarów dołącza gospodarka wodna – mówi dr inż. Wojciech Kamieniecki, dyrektor NCBR.

Informacja o ogłoszeniu pierwszego konkursu w ramach nowego programu zamieszczona zostanie na stronie internetowej NCBR. Więcej na temat programu „Hydrostrateg”: https://www.gov.pl/web/ncbr/nowy-program-strategiczny-ncbr

źródło: NCBR