Strefa czystego transportu a realizacja usług komunalnych

Nowelą z grudnia 2021 r. rozszerzono swobodę w ustanawianiu tego rodzaju stref, m.in. odstępując od limitacji gmin uprawnionych do ich ustanowienie (uchylenie wymogu 100 000 mieszkańców) jak również znosząc możliwość ustanowienia stref wyłącznie na terenie zabudowy śródmiejskiej. Powyższe rodzi pytanie o to jak utworzenie strefy wpłynie na realizację usług komunalnych, w tym np. odbioru odpadów komunalnych?

Istota strefy czystego transportu

Strefa czystego transportu, stanowi wyodrębniony mocą uchwały rady gminy, oznaczony odpowiednimi znakami drogowymi obszar, w którym zlokalizowana jest siatka dróg gminnych, na którym obowiązuje zakaz wjazdu pojazdów samochodowych, innych niż:
1) elektryczne,
2) napędzane wodorem,
3) napędzane gazem ziemnych,
4) uprzywilejowane w rozumieniu art. 39 ust. 2 ustawy o elektromobilności (m.in. pojazdy Policji),
5) wymienione w uchwale rady gminy, ustanawiającej strefę czystego transportu.

Ostatnia kategoria wyłączeń nie została ustawowo ograniczona ani doprecyzowana. Ustawodawca nie wskazuje żadnych wyraźnych i skonkretyzowanych kryteriów, którymi rada gminy powinna się kierować kreując katalog wyłączeń. W konsekwencji organom uchwałodawczym gminy przysługuje w tym zakresie znaczna swoboda, która umożliwia skonkretyzowanie ograniczeń, a zatem zindywidualizowanie stref czystego transportu funkcjonujących w poszczególnych gminach.

Gmina decyduje o włączeniach ze strefy

W uzasadnieniu nowelizacji wskazano, że „projektowany przepis pozwala na swobodne kształtowanie przez gminy kwestii związanych z ruchem pojazdów na terenie strefy czystego transportu. Przykładowo w uchwale gmina może umożliwić wjazd do strefy mieszkańcom lub przedsiębiorcom działającym na terenie tej strefy, nienależnie od posiadanego pojazdu. Gmina może podjąć także decyzję w zakresie dopuszczenia do wjazdu pojazdów spełniających określoną normę emisji spalin. Wymienione rozwiązania pozwalają na kształtowanie ruchu drogowego na terenie strefy z uwzględnieniem lokalnej specyfiki i potrzeb” (Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o elektromobilności i paliwach alternatywnych oraz niektórych innych ustaw, druk nr 1633, s. 31).
Rada gminy, decydując się na wprowadzenie na części obszaru gminy strefy czystego transportu, ma prawie niczym nieograniczone uprawnienie w zakresie kształtowania rodzajów pojazdów, które będą miały możliwość wjazdu do strefy. To od sposobu ukształtowania uchwały będzie zależeć czy pojazdy wykonawcy świadczącego usługi komunalne, np. odbiór odpadów komunalnych, będą miały nieskrępowany wjazd na teren strefy, niezależnie od spełniania wymogów proekologicznych, czy też będą musiały wymogi te spełniać.

Czy wykonawcy usług komunalnych będą musieli dostosować flotę pojazdów do wymogów strefy czystego transportu?

Nieustanowienie przez radę gminy wyłączenia względem wykonawców świadczących usługi komunalne na terenie strefy czystego powietrza, będzie zmuszało wykonawców do dostosowania floty, którą wykorzystują realizując na jej obszarze usługi. Ustawodawca przesądził, że uchwała ustanawiająca strefę, stanowi akt prawa miejscowego. Posiada ona zatem wszystkie cechy aktu normatywnego, wiążąc również wykonawców realizujących usługi na terenie strefy – niezależnie od tego czy w umowie w sprawie zamówienia publicznego wprowadzono ograniczenia dotyczące sposobu realizacji zamówienia na terenie strefy. Konieczność dostosowania floty pojazdów realizujących usługi nie będzie zatem wymuszała modyfikacji umowy, w celu zobowiązania wykonawcy do wykorzystywania określonej kategorii pojazdów, w ramach świadczenia usług komunalnych na obszarze strefy.

Nieprzestrzeganie ograniczeń związanych z ustanowieniem strefy czystego transportu generuje ryzyko jeszcze większych wydatków. Zgodnie z art. 96c ustawy z dnia 20 maja 1971 Kodeksu wykroczeń „Kto nie przestrzega zakazu wjazdu do strefy czystego transportu podlega karze grzywny do 500 złotych.”.

Konieczność dostosowania floty może mieć jednak odroczony charakter. Rada gminy podejmując uchwałę o ustanowieniu strefy czystego transportu, upoważniona jest do ustanowienia okresu buforowego, który nie może trwać dłużej niż 3 lata od dnia ustanowienia strefy. Okres buforowy ma umożliwiać wjazd w godzinach od 9 do 17, pojazdom inne nie te, które docelowo będą uprawnione do korzystania ze strefy.

Korzystanie z strefy pojazdem innym niż pojazd o obniżonym, negatywnym wpływie na środowisko nie będzie jednak darmowe. Ustawa nakazuje pobieranie od osób korzystających z takich pojazdów i wjeżdżających do strefy opłaty, która będzie stanowić dochód gminy. Ustawodawca uregulował wysokość maksymalną opłaty, która nie może przekroczyć:
1) 2,50 zł za godzinę w przypadku opłaty jednorazowej,
2) 500 zł w przypadku opłaty abonamentowej za jeden miesiąc.

Uchwała oprócz ustanowienia wysokości opłaty, reguluje również materię jej naliczania i poboru.

Poruszona w artykule tematyka jest jedną z wielu która ujawnia się w obszarze ekologicznych aspektów świadczenia usług komunalnych.

O zamówieniowych aspektach polityki prośrodowiskowej z autorem artykułu będzie można porozmawiać on-line już w piątek 11 marca 2022 r. w trakcie szkolenia „Zielone zamówienia publiczne. Prośrodowiskowe instrumenty zakupowe” na które serdecznie zapraszamy.

Szczegóły wydarzenia na stronie: Zielone zamówienia publiczne