Zbieranie i transport odpadów

Temin „nadzór” jest tu użyty w szerszym znaczeniu niż zwykle w opracowaniach teoretycznych i tekstach prawnych – oznacza także zarządzanie gospodarowaniem odpadami i reglamentowanie podejmowania tego rodzaju działalności poprzez udzielanie zgody na podjęcie i określanie warunków jej prowadzenia (stąd m.in. decyzje zezwalające na gospodarowanie, w tym zbieranie odpadów). Taka reglamentacja jest wymagana przez art. 9 i 10 dyrektywy ramowej o odpadach (dyrektywa nr 2006/23/WE z 5 kwietnia 2006 r. – Dz. Urz. WE nr L 114 z 27 kwietnia 2006 r.).

Zbieraniem odpadów, zgodnie z art. 3 ust. 3 pkt 23 ustawy o odpadach, jest każde działanie, w szczególności umieszczanie w pojemnikach, segregowanie i magazynowanie odpadów, które ma na celu przygotowanie ich do transportu do miejsc odzysku lub unieszkodliwiania. Podstawową więc cechą „zbierania” jest powiązanie określonych czynności z transportem odpadów w tym sensie, że po zbieraniu zawsze powinno następować przemieszczenie odpadów. Jeżeli wskazane czynności są prowadzone w innym celu, np. przygotowania odpadów do przeprowadzenia odzysku bądź unieszkodliwienia, ale bez zamiaru transportowania ich do takich miejsc, to nie mają już charakteru „zbierania” – są elementem odzysku czy unieszkodliwienia. Zbieranie w procesie gospodarowania odpadami może mieć miejsce wielokrotnie, zawsze gdy będą prowadzone wskazane działania dla przygotowania odpadów do transportu.

Warto podkreślić, że o „zbieraniu” prowadzonym przez dany podmiot w sensie używanym przez definicję można mówić wówczas, gdy dane działania prowadzi ten właśnie podmiot – na terenie, do którego posiada tytuł prawny, w oparciu o posiadane przez siebie urządzenia, organizując przyjmowanie odpadów i podejmując w stosunku do nich wskazane działania (w takim kierunku idą ustalenia doktryny – por. np. „Ustawa o odpadach. Komentarz” pod red. J. Jendrośki i J. Jerzmańskiego, Wrocław 2001; W. Radecki: „Ustawa o odpadach. Komentarz”, Warszawa 2006, a także interpretacje dokonywane przez Ministerstwo Środowiska – pismo nr DIOŚ 024/76/7474/03/ID z 14 stycznia 2004 r.). Dodatkowo, jeżeli zbieranie miałoby być prowadzone w obiekcie budowlanym, należy uzyskać zgodę na taki sposób wykorzystania obiektu (art. 28 ust. 10 ustawy o odpadach) – przepis ten dodatkowo potwierdza wcześniejsze ustalenia stwierdzające, iż zbieranie odpadów to działania prowadzone przez dany podmiot w danym miejscu, czyli w tym przypadku w obiekcie budowlanym. Na prowadzenie tego rodzaju działań podmiot ten musi uzyskać zgodę właściwego organu administracji (właściwego ze względu na miejsce prowadzonej działalności ) – jednoznacznie wynika to z art. 28 ust. 1 ustawy o odpadach. Przepis ten zastrzega jednak, że inne wskazane postanowienia ustawy mogą przewidywać możliwość zastąpienia obowiązku uzyskania zezwolenia inną formą zgody. Jest to wówczas zgoda uzyskiwana na podstawie zgłoszenia prowadzenia działalności do starosty i wpisu do rejestru (art. 33 ust. 5 ustawy o odpadach i przepisy Rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z 23 grudnia 2003 r. w sprawie rodzajów odpadów, których zbieranie lub transport nie wymagają zezwolenia na prowadzenie działalności – DzU z 2004 r. nr 16, poz. 154, z późn. zm.).

W sensie wskazanym wyżej cech zbierania odpadów nie ma udostępnienie wytwórcom odpadów pojemników służących do ich gromadzenia, a następnie odbieranie ich zawartości i przewożenie jej do miejsc odzysku albo unieszkodliwiania. Tego rodzaju działania spełniają cechy transportu odpadów, na prowadzenie którego ustawa o odpadach także wymaga uzyskania zgody (art. 28 ust. 1), skonstruowanej jednak na nieco innych zasadach niż zgoda na zbieranie. Przede wszystkim zgoda na transport jest wydawana przez organ, którego właściwość jest ustalana w odniesieniu do siedziby podmiotu prowadzącego transport, i może obejmować obszar szerszy niż ściśle rozumiana właściwość miejscowa organu (starosty) ją wydającego – np. obszar całego kraju. Wynika to z art. 28 ust. 1 i 2 ustawy o odpadach – ust. 2 ustalający właściwość organu wydającego zgodę na transport nie wiąże tej właściwości z miejscem prowadzenia działalności, a właśnie z miejscem siedziby, wnioskujący o wydanie zgody powinien określić obszar prowadzenia zamierzanej działalności. Zgoda na prowadzenie transportu odpadów obejmuje zgodę na (ewentualne) odbieranie odpadów od innych podmiotów – żeby pozyskać nie swoje odpady do transportu, trzeba je odebrać od poprzedniego posiadacza, samo jednak odebranie odpadów nie jest ich zbieraniem. Zgoda na odbieranie ma w tym przypadku charakter zgody ustalającej wymagania z punktu widzenia przepisów ustawy o odpadach (art. 28 ust. 5). Odrębną natomiast kwestią jest konieczność uzyskania zgody na odbieranie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, wynikająca z przepisów Ustawy z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (DzU z 2005 r. nr 236, poz. 2008, z późn.zm.). Obie te decyzje funkcjonują równolegle, podmiot prowadzący tego typu działalność musi posiadać je obie, a ich treść powinna się uzupełniać.

Podmiot prowadzący transport odpadów z chwilą ich przejęcia nie staje się ich posiadaczem (art. 3 ust. 3 pkt 3 ustawy o odpadach), co oznacza, że nie może od przekazującego odpady przejąć odpowiedzialności za ich zgodne z prawem zagospodarowanie (art. 25 ust. 3 ustawy). Konsekwencją jest konieczność wskazania przez przekazującego końcowego odbiorcy, czyli podmiotu, który dokona odzysku lub unieszkodliwienia odpadów, oraz obciążający transportującego obowiązek dostarczenia odpadów do wskazanego podmiotu (art. 25 ust. 4 i 5). Jeżeli jednak transportujący odpady ma równocześnie zgodę na dokonywanie ich odzysku lub unieszkodliwiania, to zgodnie z art. 3 ust. 3 pkt 13 ustawy jest posiadaczem odpadów i może – w myśl art. 25 ust. 3 – przejąć od przekazującego odpowiedzialność za odpady (nie mają zastosowania wymagania wynikające z art. 25 ust. 4 i 5).

Dla porządku trzeba wyraźnie wskazać, iż przepisy ustawy o odpadach dotyczące obowiązku uzyskania zgody na prowadzenie transportu odpadów nie wyłączają ani nie zastępują przepisów dotyczących zasad prowadzenia transportu, w szczególności zawartych np. w Ustawie z 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (DzU z 2007 r. nr 125, poz. 874, z późn. zm.).

prof. dr hab. Marek Górski
kierownik Zakładu Prawa Ochrony Środowiska, Uniwersytet Łódzki

Śródtytuły od redakcji