Zmiana kompetencji decyzyjnych, która nastąpiła wraz z nadejściem nowego roku, skłania do przyjrzenia się stosownym przepisom. W Polsce przed wielu laty zdecydowano się na rozwiązanie, które w praktyce rodzi rozliczne trudności.

Polega ono zasadniczo na wykorzystaniu podziału rodzajów prowadzonej działalności (tzw. przedsięwzięć) z uwagi na skalę ich uciążliwości dla rozdzielenia kompetencji decyzyjnych pomiędzy organy ochrony środowiska. Dodatkowym kryterium jest miejsce prowadzenia danej działalności.
Algorytm czy też schemat ustalania właściwości organów jest bardzo skomplikowany – choć podstawowa jego reguła zawarta jest w art. 378 ustawy Prawo ochrony środowiska (P.o.ś.). Znajdował on bezpośrednie zastosowanie dla ustalenia kompetencji decyzyjnych organów kontrolujących proces gospodarowania odpadami, m.in. na podstawie przepisów ustawy o odpadach. Pozornie niewiele się tu zmieniło.
W sprawach wymienionych w art. 378 ust. 1 (np. wydawanie pozwolenia zintegrowanego czy pozwolenia na wytwarzanie odpadów) właściwy jest starosta. Zgodnie z ust. 2, wojewoda jest właściwy w sprawach przedsięwzięć i zdarzeń na terenach zamkniętych. Natomiast w myśl ust. 2a, marszałek województwa jest właściwy w sprawach:
1)         przedsięwzięć i zdarzeń na terenach zakładów, gdzie jest eksploatowana instalacja, która jest kwalifikowana jako przedsięwzięcie mogące znacząco oddziaływać na środowisko, dla którego sporządzenie raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko jest obowiązkowe; oraz
2)         przedsięwzięcia mogącego znacząco oddziaływać na środowisko, dla którego sporządzenie raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko jest obowiązkowe, realizowanego na terenach innych niż wymienione w pkt. 1.

Pozorne trudności
Ustalenie właściwości wojewody nie budzi na tym etapie żadnych wątpliwości. Natomiast ustalenie właściwości marszałka wymaga analizy przepisów Rozporządzenia Rady Ministrów z 9 listopada 2004 r. w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych uwarunkowań związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięcia do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko (DzU nr 257, poz. 2573).
W ślad za ustawą P.o.ś. (art. 51 ust. 1 pkt 1 i 2) rozporządzenie rozróżnia dwie podstawowe kategorie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko. Są to przedsięwzięcia zawsze wymagające sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko (§2) oraz te, dla których obowiązek sporządzenia takiego raportu może być wymagany (§3).
Przedsięwzięcia należące zarówno do jednej, jak i do drugiej kategorii określone są w rozporządzeniu przez:
·        wymienienie ich rodzajów (tzn. poprzez ustalenie ich listy – §2 ust. 1 i §3 ust. 1),
·        odwołanie do ich usytuowania oraz oddziaływania na środowisko (tzn. przez ich charakterystykę – §2 ust. 2 pkt 1 oraz §3 ust. 2 pkt 1),
·        określenie skutków realizacji przedsięwzięcia (§2 ust. 2 pkt 2 oraz §3 ust. 2 pkt 2).
Jednocześnie stwierdzenie, że dane przedsięwzięcie podlega przepisom §3, może skutkować zaliczeniem go do przedsięwzięć wymienionych w §2.
Wszystko to pozornie powoduje pewne dodatkowe trudności, bowiem wymaga starannej analizy charakterystyki i skutków realizacji danego przedsięwzięcia oraz uwzględnienia postanowień §3 rozporządzenia. W rzeczywistości dla ustalenia kompetencji, w świetle reguły określonej w art. 378 ust. 2a P.o.ś., jest to zbędne z dwóch powodów.
Po pierwsze, niezależnie od charakterystyki każde przedsięwzięcie lub czynność (zdarzenie) podejmowane na terenie zakładu, zaliczonego już do przedsięwzięć zawsze wymagających sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko (§2), powoduje, że kompetentny jest wówczas marszałek. Jedyną wątpliwość generuje użycie w §2 ust. 2 pkt 1 terminu „zakład” obok pojęcia „obiekt”. Teoretycznie, jeżeli obiekt nie jest jednocześnie zakładem, należałoby ową charakterystykę badać. Jest to jednak mało prawdopodobne.
Po drugie, odnośnie postanowień §2 ust. 2 pkt 2, pamiętać należy, że wprawdzie kwalifikacji danego przedsięwzięcia dokonujemy na podstawie przepisów rozporządzenia, jednak mamy do czynienia z koniecznością uwzględnienia faktu, że dotyczy ona już zrealizowanego przedsięwzięcia. Rozporządzenie określa przedsięwzięcia, które jeszcze nie zostały zrealizowane, stąd chociażby sformułowanie „spowoduje zaliczenie zakładu…”. Zakłada się tu zmianę kwalifikacji w przyszłości. Dla ustalenia kompetencji decyzyjnych na etapie eksploatacji nie ma to znaczenia, bowiem takie zaliczenie jest już dokonane – na etapie inwestycyjnym.

Właściwość w pigułce
Zasadnicze znaczenie ma to, czy dane przedsięwzięcie wymieniono w §2 ust. 1 rozporządzenia. Dodać przy tym należy, iż na mocy stosowanego odpowiednio art. 46 ust. 2a P.o.ś. przedsięwzięcia powiązane technologicznie kwalifikuje się jako jedno przedsięwzięcie, nawet jeżeli realizowane są przez różne podmioty.
Z powyższego wynika, iż na terenie zamkniętym (obojętny jest rodzaj instalacji lub działalności) właściwy jest wojewoda, a w przypadku funkcjonowania instalacji lub działalności wymienionej w §2 ust. 1 rozporządzenia –marszałek, podobnie jak na terenie zakładu, w obszarze którego znajduje się instalacja lub prowadzona jest działalność wymieniona w §2 ust. 1 rozporządzenia. Marszałek jest właściwy również wtedy, gdy instalacja (lub działalność) jest powiązana technologicznie z inną instalacją (działalnością), wymienioną w §2 ust. 1 rozporządzenia, nawet wtedy, gdy znajduje się (jest prowadzona) na terenie innego zakładu. W pozostałych wypadkach właściwy jest starosta.

dr Jan Jerzmański
Jendrośka Jerzmański Bar i Wspólnicy. Prawo gospodarcze i ochrony środowiska, Wrocław – Kraków – Toruń
Tytuł i śródtytuły od redakcji