W labiryncie ?odpadowych: przepisów

Wytwórcą odpadów jest każdy, którego działalność lub bytowanie powoduje ich powstawanie oraz każdy, kto przeprowadza wstępne przetwarzanie, mieszanie lub inne działania powodujące zmianę ich charakteru lub składu. Przedsiębiorca świadczący usługi w zakresie budowy, rozbiórki, remontu obiektów, czyszczenia zbiorników lub urządzeń oraz sprzątania, konserwacji i napraw, podczas których powstają odpady, też jest określany jako wytwórca odpadów. Są jednak wyjątki, gdy umowa o świadczenie usługi stanowi inaczej.

W rozdziale drugim Ustawy z 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (DzU z 2007 r. nr 39, poz. 251, nr 88, z późn. zm.) określono podstawowe zasady gospodarowania odpadami.

 

 

 

Według art. 6, wytwórca odpadów jest zobowiązany do stosowania takich sposobów produkcji lub form usług oraz surowców i materiałów, które zapobiegają ich powstawaniu lub pozwalają utrzymać na możliwie najniższym poziomie ich ilość, a także ograniczają negatywne oddziaływanie na środowisko lub zagrożenie życia albo zdrowia ludzi. Z kolei art. 9 wskazuje, że odpady powinny być w pierwszej kolejności poddawane odzyskowi lub unieszkodliwianiu w miejscu powstawania. Obowiązuje tu zasada eliminacji strat tzn. poddania odpadów recyklingowi w miejscu ich powstania lub poza nim oraz modyfikacja urządzeń i technologii. Wytyczna ta sugeruje przedsiębiorcom możliwości sukcesywnego wprowadzania tzw. czystszych technologii oraz modyfikowania projektowanych wyrobów pod względem zwiększenia ich trwałości, jak również stosowania substytutów.

Ze względu na miejsce powstawania, odpady wytwarzane przez podmioty gospodarcze często dzielimy na przemysłowe i komunalne. Ponadto można wyróżnić jeszcze odpady: niebezpieczne, medyczne, rolno-spożywcze, w tym z hodowli, oraz opakowaniowe.

Odpady przemysłowe powstają w dużej masie i mogą stanowić poważne zagrożenie dla środowiska oraz zdrowia ludzkiego ze względu na swoje właściwości, takie jak: toksyczność, palność, wybuchowość oraz rakotwórczość.

 

 

W przedsiębiorstwach powstają również typowe odpady komunale, szczególnie w obiektach socjalnych i biurowych.

Istotnym zagadnieniem są obowiązki posiadaczy odpadów oraz prowadzących działalność w zakresie ich transportu, o czym mówi rozdział 4 ustawy. Art. 17 informuje, iż wytwórca odpadów jest zobowiązany do uzyskania decyzji zatwierdzającej program gospodarki odpadami niebezpiecznymi,jeżeli wytwarza je w ilości powyżej 0,1 Mg rocznie. Ponadto musi onprzedłożyć informację o wytwarzanych odpadach oraz o sposobach ich gospodarowania, jeżeli wytwarza te sklasyfikowane jako niebezpieczne w ilości do 0,1 Mg rocznie albo powyżej 5 Mg rocznie tych o charakterze innym niż niebezpieczne.Podmiot, o którym mowa, jest także zobowiązany do uzyskania pozwolenia na wytwarzanie odpadów, które powstają w związku z eksploatacją instalacji. Jest tak, jeżeli wytwarza on powyżej 1 Mg rocznie tych sklasyfikowanych jako niebezpieczne lub powyżej 5 tys. Mg rocznie odpadów innych niż niebezpieczne.

Ustęp trzeci art. 17 art. ustawy podkreśla, iż w pozwoleniu, o którym mowa w ust. 2, uwzględnia się wszystkie odpady wytwarzane przez danego wytwórcę w danym miejscu. Należy zwrócić szczególną uwagę właśnie na ten zapis. Bardzo często przedsiębiorcy uważają, że należy występować o uzyskanie pozwolenia tylko na odpady charakterystyczne dla procesu produkcyjnego. Zapominają natomiast o komunalnych czy też o tych powstających podczas prowadzenia działalności biurowej (np. tonery, zużyty sprzęt elektryczny czy elektroniczny itp.) oraz w trakcie sprzątania zakładu. Jest to bardzo istotne, gdyż te często „zapomniane” odpady, mogą decydować o konieczności wystąpienia o uzyskanie zezwolenia.

Pozwolenie zintegrowane zwalnia przedsiębiorców z wymogu uzyskania decyzji zatwierdzającej program gospodarki odpadami niebezpiecznymi czy pozwolenia na wytwarzanie odpadów, a także z przedłożenia informacji o wytwarzanych odpadach oraz o sposobach ich zagospodarowania.

Przepisów dotyczących uzyskiwania zezwoleń lub konieczności wykonywania programów gospodarki odpadami niebezpiecznymi nie stosuje się do odpadów komunalnych oraz do tych pochodzących z wypadków, powstałych w wyniku klęsk żywiołowych oraz w efekcie poważnej awarii (także przemysłowej). Wówczas wytwórca odpadów jest zobowiązany do przedłożenia staroście właściwemu ze względu na miejsce ich powstania informacji o nich oraz o sposobach ich zagospodarowania (bez względu na ich ilość) w terminie 30 dni od dnia wystąpienia awarii.

Wymagania, jakie powinien spełniać wniosek o wydanie pozwolenia na wytwarzanie odpadów określone są w przepisach o ochronie środowiska i w ustawie o odpadach w art. 18. Wniosek o zatwierdzenie programu gospodarki odpadami niebezpiecznymi, do którego dołącza się ten program, ich wytwórca obowiązany jest przedłożyć właściwemu organowi na dwa miesiące przed rozpoczęciem działalności powodującej ich powstawanie lub zmianą tej działalności, wpływającą na ich rodzaj, ilość lub sposób gospodarowania (art. 19). Program gospodarki odpadami niebezpiecznymi jest zatwierdzany w drodze decyzji przez właściwy organ, tzn. marszałka województwa lub starostę. Dokument ten musi być dołączony do wniosku, o którym mowa powyżej (art. 20).

Wytwórca odpadów może zlecić wykonanie obowiązku gospodarowania odpadami innemu posiadaczowi odpadów wg art. 25. Jest to jednak możliwe tylko w stosunku do podmiotów, które uzyskały zezwolenie właściwego organu na prowadzenie takiej działalności, chyba że nie wymaga ona jego uzyskania. Posiadacz odpadów może przekazać określone ich rodzaje w celu wykorzystania przez osobę fizyczną lub jednostkę organizacyjną niebędącą przedsiębiorcą na ich własne potrzeby (art. 33).

Odpady należy przechowywać w wyznaczonym miejscu, najlepiej zadaszonym, do którego ich posiadacz posiada tytuł prawny. Te sklasyfikowane jako niebezpieczne trzeba transportować tak jak materiały o takim charakterze, a w karcie ich przekazania podaje się numer pojazdu, którym są przewożone. Odpady przeznaczone do składowania można magazynować tylko do czasu zebrania odpowiedniej ich ilości do transportu na składowisko, nie dłużej niż przez rok. Natomiast w przypadku, kiedy są one przeznaczone do odzysku lub unieszkodliwiania, można je przechowywać dłużej, nawet trzy lata, jeśli wynika to z procesów organizacyjnych (art. 63). Odpady powinny być zbierane w sposób selektywny, jak wynika z art. 10 ustawy. Szczególnie starannie należy segregować te o charakterze niebezpiecznym.

Przedsiębiorcy nie mogą zapomnieć o prowadzeniu ewidencji odpadów czy też o rocznym sprawozdaniu. Zgodnie z art. 36 są oni zobowiązani do prowadzenia ich ilościowej i jakościowej ewidencji, zgodnie z przyjętym katalogiem odpadów i listą odpadów niebezpiecznych. Wykaz ten w przypadku posiadacza odpadów, który prowadzi działalność w zakresie odzysku lub ich unieszkodliwiania, powinien obejmować sposoby gospodarowania, a także dane o ich pochodzeniu i miejscu przeznaczenia. Przy każdym ich odbiorze posiadacz powinien wystawić kartę przekazania, którą potwierdza odbierający. Co istotne, podmiot o którym mowa, ma obowiązek przechowywania dokumentów sporządzonych na potrzeby ewidencji przez okres pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym je przygotowano, a w przypadku składowiska do końca działalności. Posiadacz odpadów musi przedstawić dokumenty ewidencji odpadów na żądanie organów przeprowadzających kontrolę, jak również przekazać marszałkowi województwa raz w roku zbiorcze zestawienie danych ich dotyczących.

Istnieje możliwość prowadzenia uproszczonej ewidencji odpadów dla małych i średnich przedsiębiorstw poprzez stosowanie tylko kart ich przekazania. Jest to możliwe, jeżelite firmywytwarzają odpady niebezpieczne w ilości do 0,1 tony rocznie lub inne niż niebezpieczne w ilości do pięciu ton rocznie.

Możliwe jest także zwolnienie z ewidencji, czyli brak obowiązku prowadzenia jej dla poszczególnych rodzajów i ilości odpadów. Przepis ten określa rozporządzenie w sprawie rodzajów odpadów lub ich ilości, dla których nie ma obowiązku prowadzenia ich ewidencji, oraz kategorii małych i średnich przedsiębiorstw, które mogą prowadzić uproszczoną ewidencję. Firmy muszą ponadto rozliczać się z obowiązków wynikających z ustawy o opakowaniach i o opłacie produktowej.

Bardzo istotne dla przedsiębiorców są limity odzysku lub recyklingu, które obowiązują dla opakowań i odpadów opakowaniowych, poużytkowych (baterie i akumulatory, oleje przepracowane, opony), zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, lamp wyładowczych, pojazdów wycofanych z eksploatacji.

 

 

Ustawa z 20 stycznia 2005 r. o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji (DzU z 2005 r. nr 25, poz. 202, z późn. zm.) ustala limity dla odpadów o kodzie 16 01 04* –zużyte lub nienadające się do użytkowania pojazdy.

 

Zgodnie z Ustawą z 24 kwietnia 2009 r. o bateriach i akumulatorach (DzU z 2009 r., nr 79, poz. 666) transponującą przepisy dyrektywy 2006/66/WE w sprawie baterii i akumulatorów oraz zużytych baterii i akumulatorów zostały ustalone limity recyklingu odnośnie technologii i instalacji do przetwarzania i recyklingu zużytych baterii oraz akumulatorów dla odpadów o kodach: 16 06 01* (baterie i akumulatory ołowiowe), 16 06 02* (baterie i akumulatory niklowo-kadmowe), 16 06 03* (baterie zawierające rtęć), 16 06 04 (baterie alkaliczne z wyłączeniem 10 06 03), 16 06 05 (inne baterie i akumulatory), 20 01 33* (baterie i akumulatory łącznie z bateriami i akumulatorami wymienionymi w 16 06 01, 16 06 02 lub 16 06 03 oraz niesortowalne baterie i akumulatory zawierające te baterie), 20 01 34 (baterie i akumulatory inne niż wymienione w 20 01 33).

Każdy przedsiębiorca powinien dążyć do określenia skutecznych sposobów zapobiegania powstawania odpadów lub minimalizacji ich ilości oraz ich usuwania, wykorzystywania lub unieszkodliwiania z wyodrębnieniem przewidywanego postępowania z tymi zaliczanymi do niebezpiecznych. Techniki minimalizacji odpadów można pogrupować w czterech głównych kategoriach: gospodarka magazynowa i poprawa praktyk operacyjnych, modyfikacja urządzeń, zmiana procesów produkcyjnych oraz recykling i ponowne użycie. Rozwiązania te mogą znaleźć zastosowanie w wielu procesach produkcyjnych, zarówno minimalizujących odpady niebezpieczne, jak i innych, stwarzających mniejsze zagrożenie dla środowiska, jednak niekorzystnych dla zakładu z ekonomicznego punktu widzenia.

 

 

dr inż. Barbara Kozłowska, Wydział Inżynierii Procesowej i Ochrony Środowiska, Politechnika Łódzka