Wymogi prawne, dokumenty strategiczne krajowe i międzynarodowe obligują przedsiębiorców do inwestowania w prośrodowiskowe technologie. Innym aspektem zachęcającym do ich wdrażania są wynikające z ich wdrożenia korzyści ekologiczne i ekonomicznie. Pomoc w realizacji rozwiązań na rzecz ochrony środowiska zapewnia Unia Europejska, która oferuje wsparcie finansowe przy realizacji tego typu inwestycji.

W ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko (POIiŚ), którego środki finansowe w wysokości 4,8 mld1 euro przeznaczono na cele środowiskowe, dostępne są również finanse dla przedsiębiorców.
POIiŚ składa się z 15 priorytetów, z czego dla wdrożeń technologii z zakresu ochrony środowiska w przedsiębiorstwach najważniejszy jest czwarty – pn. Przedsięwzięcia dostosowujące przedsiębiorstwa do wymogów ochrony środowiska. Na jego realizację zgromadzono ok. 667 mln euro, z czego 200 mln pochodzi z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR). Instytucją wdrążająca (IW) priorytet IV jest Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, a pośredniczącą (IP) Ministerstwo Środowiska1.
W ramach priorytetu IV preferowane będą projekty zgodne z wymogami dokumentów referencyjnych Najlepszych Dostępnych Technik (BAT). Powinny one mieć na celu redukcję emitowanych zanieczyszczeń do atmosfery, ograniczenie ilości odprowadzanych ścieków, produkowanych odpadów, jak również poddawanie tych ostatnich odzyskowi, a w szczególności recyklingowi. Jednak w ramach priorytetu nie przewidziano wspierania przedsięwzięć powodujących wzrost produkcji, który z kolei przekłada się na zwiększenie ilości emitowanych zanieczyszczeń netto. Ma to również miejsce w sytuacji, kiedy inwestycja w efekcie zastosowanych rozwiązań technicznych prośrodowiskowych spowoduje spadek wskaźnika emisji na jednostkę produkcji2.
 
Wiele działań – wiele możliwości
Priorytet IV oferuje szeroki wachlarz działań, które mogą pozwolić przedsiębiorcom na wdrożenie działań i technologii na rzecz ochrony środowiska.
 
Działania w ramach IV priorytetu POIiŚ2
4.1 Wsparcie systemów zarządzania środowiskowego.
4.2 Racjonalizacja gospodarki zasobami i odpadami w przedsiębiorstwach.
4.3 Wsparcie dla przedsiębiorstw w zakresie wdrażania najlepszych dostępnych technik (BAT).
4.4 Wsparcie dla przedsiębiorstw w zakresie gospodarki wodno-ściekowej.
4.5 Wsparcie przedsiębiorstw w zakresie ochrony powietrza.
4.6 Wsparcie dla przedsiębiorstw prowadzących działalność w zakresie odzysku i unieszkodliwiania odpadów innych niż komunalne.
 
W ramach działań 4.2, 4.3, 4.4, i 4.6 o wsparcie finansowe mogą się starać przedsiębiorstwa małe, średnie i duże, prócz tych wymienionych w art. 35 ust. 3 pkt a i b rozporządzenia Rady WE nr 1198/2006 z 27 lipca 2006 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Rybackiego (EFR) a w odniesieniu do działań 4.1 i 4.5 za wyłączeniem tych ujętych w art. 35 ust. 3 pkt b, oraz te objęte rozporządzeniem Rady WE nr 1698/2005 z 20 września 2005 r. w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW), przy czym rodzaj działalności beneficjenta nie może być wykluczony przepisami właściwego dla danego przedsięwzięcia programu pomocowego, a w ramach działania 4.1 programu pomocy de minimis. Nabór i ocena wniosków odbywa się dla działań: 4.2, 4.3, 4.4, 4.5 i 4.6 w trybie konkursowym. Nabór ma charakter cykliczny, tzw. rund aplikacyjnych. Konkurs właściwy jest poprzedzany kwalifikacją wniosków wstępnych. Wybrane z nich aplikacje otrzymują potwierdzenie zgodności wniosku z zasadami pomocy publicznej oraz wytycznymi działań, jak również termin złożenia właściwego wniosku o dofinansowanie. W ramach działania 4.1 pomoc udzielana jest w kolejności zgłoszeń do wyczerpania środków, a nabór projektów jest ciągły w ramach ograniczonych czasem konkursów. Dofinansowanie w ramach IV priorytetu przewidziano dla projektów niezakończonych, za wyjątkiem działania 4.1, w zakresie którego wsparcie finansowe otrzymują działania zakończone rzeczowo. Ma to miejsce wtedy, gdy wnioskodawca uzyskał dany certyfikat/został zarejestrowany w systemie. W ramach działań 4.3, 4.4 i 4.5 nie przewiduje się dofinansowywania dostosowania przedsiębiorstw do standardów, dla których okres przejściowy już się zakończył. W priorytecie IV POIiŚ nie ma możliwości cross-financingu. Minimalna wartość projektów we wszystkich działaniach dla małych i średnich przedsiębiorstw to 8 mln zł (wartość projektu to całkowite wydatki niezbędne do jego realizacji, które zostaną/zostały poniesione w okresie kwalifikowalności). W działaniach 4.2 do 4.6 maksymalne dofinansowanie inwestycji wynosi 20 mln zł. Natomiast wsparcie finansowe dla działania 4.1 to 400 tys. zl. (tab.)2.
 
 
Tab. Niektóre wytyczne poszczególnych działań w ramach IV priorytetu POIiŚ
Nr i nazwa działania
Alokacja finansowana na działanie
Maks. udział dofinansowania w wydatkach kwalifikowanych na poziomie projektu (%)
Pomoc publiczna
Min. wkład własny beneficjenta
Dzień rozpoczęcia kwalifikowalności wydatków
Maks./Min. wartość projektu
Min./maks. kwota wsparcia
Forma płatności
4.1 Wsparcie systemów zarządzania środowiskowego
20 mln euro
50%
Program pomocy de minimis. Rozp. Ministra Środowiska z 8 stycznia 2009 r. w sprawie udzielania pomocy de minimis na wsparcie systemów zarządzania środowiskowego w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko (DzU z 22 stycznia 2009 r. nr 9, poz. 55).
Zgodnie z programem pomocy publicznej
1 stycznia 2007 r.
min. 8 mln zł w przypadku małych i średnich przedsiębiorstw
maks. 400 tys. zł
Dotacja rozwojowa jako refundacja poniesionych i udokumentowanych kosztów kwalifikowanych
4.2 Racjonalizacja gospodarki zasobami i odpadami w przedsiębiorstwach
100 mln euro
30%
Programy pomocy publicznej:
– pomoc regionalna – Rozp. RM z 22 grudnia 2006 r. w sprawie ustanowienia programu pomocowego w zakresie regionalnej pomocy publicznej na niektóre inwestycje w ochronie środowiska (DzU z 2006 r. nr 246, poz. 1795, ze zm.),
– pomoc horyzontalna – Rozp. Ministra Środowiska z 8 kwietnia 2008 r. w sprawie szczegółowych warunków udzielania pomocy publicznej na przedsięwzięcia będące inwestycjami służącymi zastosowaniu technologii zapewniających czystszą i energooszczędną produkcję oraz oszczędzanie surowców (DzU z 2008 r. nr 61, poz. 385).
Jw.*
Zgodnie z programami pomocy publicznej
Jw.
maks. 20 mln zł
Jw.
4.3 Wsparcie dla przedsiębiorstw prowadzących działalność w zakresie wdrażania najlepszych dostępnych technik (BAT)
183,33 mln euro
30%
Programy pomocy publicznej:
– pomoc regionalna – Rozp. RM z 22 grudnia 2006 r. w sprawie ustanowienia programu pomocowego w zakresie regionalnej pomocy publicznej na niektóre inwestycje w ochronie środowiska (DzU z 2006 r. nr 246, poz. 1795, z późn. zm.)
– pomoc horyzontalna – Rozp. Ministra Środowiska z 7 listopada 2007 r. w sprawie szczegółowych warunków udzielania pomocy publicznej na przedsięwzięcia będące inwestycjami służącymi dostosowaniu do wymogów najlepszych dostępnych technik (DzU z 2007 r. nr 211, poz. 1547)
– pomoc horyzontalna – Rozp. Ministra Środowiska z 8 kwietnia 2008 r. w sprawie szczegółowych warunków udzielania pomocy publicznej na przedsięwzięcia będące inwestycjami służącymi zastosowaniu technologii zapewniających czystszą i energooszczędną produkcję oraz oszczędzanie surowców (DzU z 2008 r. nr 61, poz. 385)
Jw.
Jw.
Jw.
Jw.
Jw.
4.4 Wsparcie dla przedsiębiorstw w zakresie gospodarki wodno-ściekowej
41,67 mln euro
30%
Programy pomocy publicznej:
– pomoc regionalna – Rozp. RM z 22 grudnia 2006 r. w sprawie ustanowienia programu pomocowego w zakresie regionalnej pomocy publicznej na niektóre inwestycje w ochronie środowiska (DzU z 2006 r. nr 246, poz. 1795 z późn. zm.)
– pomoc horyzontalna – Rozp. Ministra Środowiska z 8 kwietnia 2008 r. w sprawie szczegółowych warunków udzielania pomocy publicznej na przedsięwzięcia będące inwestycjami służącymi zastosowaniu technologii zapewniających czystszą i energooszczędną produkcję oraz oszczędzanie surowców (DzU z 2008 r. nr 61, poz. 385)
Jw.
Jw.
Jw.
Jw.
Jw.
4.5 Wsparcie dla przedsiębiorstw w zakresie ochrony powietrza
222 mln euro
30%
Programy pomocy publicznej:
– pomoc regionalna – Rozp. RM z 22 grudnia 2006 r. w sprawie ustanowienia programu pomocowego w zakresie regionalnej pomocy publicznej na niektóre inwestycje w ochronie środowiska (DzU z 2006 r. nr 246, poz. 1795, z późn. zm.)
– pomoc horyzontalna – Rozp. Ministra Środowiska z 5 listopada 2007 r. w sprawie szczegółowych warunków udzielania pomocy publicznej na przedsięwzięcia będące inwestycjami służącymi redukcji emisji ze źródeł spalania paliw (DzU z 2007 r. nr 209, poz. 1517)
J.w.
Jw.
Jw.
Jw.
Jw.
4.6 Wsparcie dla przedsiębiorstw prowadzących działalność w zakresie odzysku i unieszkodliwiania odpadów innych niż komunalne
100 mln euro
30%
Pomoc regionalna – Program Pomocy Publicznej – Rozp. RM z 22 grudnia 2006 r. w sprawie ustanowienia programu pomocowego w zakresie regionalnej pomocy publicznej na niektóre inwestycje w ochronie środowiska (DzU z 2006 r. nr 246, poz. 1795, z późn. zm.)
 
J.w.
Jw.
Jw.
Jw.
Jw.
*Jw. – jak wyżej
Sporządzone na podstawie wytycznych Szczegółowego Opisu Priorytetów Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko w ramach Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia 2007-2013. Dokument z 13 maja 2009 r., www.funduszeeuropejskie.gov.pl, www.nfosigw.gov.pl


 

Celem działania 4.1 Wsparcie systemów zarządzania środowiskowego (s.z.ś.) jest popularyzowanie wprowadzania (s.z.ś.) ISO 14 001 i EMAS oraz certyfikowanych ekoznaków. Pomoc finansowa udzielana będzie na przedsięwzięcia nieinwestycyjne, w szczególności na prowadzenie szkoleń, przeprowadzenie badań oraz audytów, jak również na doradztwo i dokonanie rejestracji przedsiębiorstwa w danym systemie certyfikacji. Efektem tych przedsięwzięć powinno być stosowanie się firm do norm ochrony środowiska oraz wprowadzenie systemu organizacji, który spowoduje mniejsze oddziaływanie na środowisko przy jednoczesnym racjonalnym wykorzystaniu zasobów naturalnych. Ponadto polepszenie zarządzania środowiskiem przełoży się na korzyści ekonomiczne i promocyjne. Przykładowe projekty w ramach działania 4.1 to wykonanie audytu koniecznego do uzyskania certyfikatu, dokonanie rejestracji w systemie ISO 14 001 lub EMAS oraz usługi doradcze z tym związane. O dofinansowanie na projekty polegające na zastępowaniu pierwotnych surowców wtórnymi, ograniczeniu ilości wytwarzanych odpadów, energochłonności (z wyłączeniem produkcji energii wysoko sprawnej w kogeneracji) i wodochłonności procesów firmy mogą się ubiegać w działaniu 4.2 Racjonalizacja gospodarki zasobami i odpadami w przedsiębiorstwach, którego celem powinno być m.in. zmniejszenie ilości wytwarzanych odpadów innych niż komunalne oraz zwiększenie poziomu ich odzysku i recyklingu2.
Zapobieganie powstawaniu oraz ograniczanie ładunku zanieczyszczeń do rożnych komponentów środowiska poprzez dostosowanie funkcjonujących instalacji do wymogów najlepszych dostępnych technik (BAT) to cel działania 4.3. O wsparcie ubiegać się mogą projekty polegające na wdrożeniu BAT i umożliwiające przedsiębiorcom dostosowanie się do przepisów dyrektywy 96/61WE w sprawie zintegrowanego zapobiegania kontroli i zanieczyszczeń2.
 

Podmioty mogące się ubiegać o dofinansowanie w ramach działania 4.3 Wsparcie dla przedsiębiorstw w zakresie najlepszych dostępnych technik (BAT)2
 – wymienione w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z 26 lipca 2002 r. w sprawie instalacji mogących powodować znaczne zanieczyszczenie poszczególnych elementów przyrodniczych albo środowiska jako całości (DzU z 2002 r. nr 122, por. 1055) w przypadku, kiedy realizują inwestycje:
Ø      polegające na dostosowaniu do wymogów BAT, w przypadku kiedy są wymienione w zał. XII, rozdz. 13 Traktatu o przystąpieniu (sekcja D, punkt 1) oraz uzyskały pozwolenia zintegrowane z indywidualnymi wiążącymi harmonogramami. Te przedsiębiorstwa, które są nie ujęte w tym przepisie, a chcą realizować inwestycje wynikające z programów dostosowawczych w myśl art. 422 Ustawy Prawo ochrony środowiska (DzU 2008 r. nr 25, poz. 150, tekst jednolity) wraz z pozwoleniami zintegrowanym nie mogą otrzymać wsparcia finansowego ze względu na konieczności ich wdrożenia, zgodnie z przepisami unijnymi, do października 2007 r.,
Ø      wynikające z harmonogramu stanowiącego część pozwolenia zintegrowanego, o którym mówi art. 211 ust 2a Prawa ochrony środowiska (DzU 2008 r. nr 25, poz. 150, tekst jednolity),
Ø      polegające na wprowadzaniu rozwiązań zapewniających osiągniecie niższych wartości emisji aniżeli te wynikające z BAT i określonych w posiadanych przez nich pozwoleniach,
– które ze względu na planowaną rozbudowę instalacji będą musiały uzyskać pozwolenie zintegrowane, gdyż objęte zostaną Rozporządzeniem Ministra Środowiska z 26 lipca 2002 r. w sprawie instalacji mogących powodować znaczne zanieczyszczenie poszczególnych elementów przyrodniczych albo środowiska jako całości (DzU z 2002 r. nr 122, por. 1055).

 
W ramach działania 4.3 nie są dofinansowywane przedsięwzięcia takie jak np. przebudowa działających jednostek wysoko sprawnej kogeneracji, budowa nowych instalacji funkcjonujących w tym systemie oraz przebudowa istniejących ciepłowni i elektrociepłowni dostosowująca je do tego typu technologii. Ponadto dotacji nie mogą otrzymać projekty polegające na budowie jednostek wytwarzających energię wyłącznie z odnawialnych źródeł energii (OZE), jednak to nie eliminuje wsparcia finansowego dla projektów polegających na przekształceniu istniejących konwencjonalnych źródeł spalania paliw w jednostki opalane OZE oraz na przebudowie istniejących instalacji opalanych OZE. Wsparcia finansowego nie mogą otrzymać również przedsięwzięcia opierające się tylko na budowie lub przebudowie elektroenergetycznych sieci dystrybucyjnych wysokiego, średniego oraz niskiego napięcia lub sieci ciepłowniczych, których celem jest ograniczenie strat energii. Przykładowe projekty, które kwalifikują się do działania 4.3 to zmiany technologii służące zapobieganiu i zmniejszaniu ładunku zanieczyszczeń odprowadzanych do środowiska (modernizacja i wymiana elektrofiltrów, instalacji odsiarczania, odpylania), ograniczaniu zapotrzebowania na wodę, energię (wykorzystanie ciepła odpadowego, ograniczenie ilości wytwarzanych odpadów), jak również inwestycje w urządzenia tzw. końca rury oraz służące spełnieniu wymogów pozwolenia zintegrowanego2.
Działanie 4.4 Wsparcie dla przedsiębiorstw w zakresie gospodarki wodno-ściekowej ma na celu zmniejszenie ładunku zanieczyszczeń, szczególnie substancji niebezpiecznych, odprowadzanych przez przemysł do środowiska wodnego, jak również ograniczenie ilości ścieków nieczyszczonych przemysłowych kierowanych do wód lub ziemi. Projekty, które mają szansę dostać dotacje, to np. budowa lub modernizacja oczyszczalni lub podczyszczalni ścieków przemysłowych, a także inwestycje mające na celu zmniejszenie zużycia wody oraz substancji niebezpiecznych odprowadzanych ze ściekami. Dofinansowanie nie jest udzielane tym technologiom, które prowadzą do dostosowania przedsiębiorstw do standardów ochrony środowiska, dla których skończył się okres przejściowy2.
Inwestycje z zakresu ochrony powietrza przedsiębiorcy mogą realizować za pomocą działania 4.5, którego zadaniem jest poprawa jakości powietrza poprzez obniżenie wielkości emisji pochodzących z instalacji spalających paliwa. Ma to na celu wypełnienie wytycznych dyrektywy 2001/80/WE dotyczących tego aspektu. Priorytetem są projekty w ramach redukcji emisji pyłów i gazów z instalacji powyżej 50 MW, w tym również tych opalanych węglem. Także instalacje z listy odstępstw od wymagań dyrektywy 2001/80/WE zamieszczone w XII załączniku Traktatu Akcesyjnego będą preferowane. O finansowanie nie mogą się natomiast ubiegać projekty dotyczące wysoko sprawnej kogeneracji, a także te polegające na budowie jednostek wytwarzania energii, budowie lub przebudowie elektroenergetycznych sieci dystrybucji wysokiego, średniego i niskiego napięcia oraz samych sieci ciepłowniczych, których celem jest ograniczenie strat sieciowych. Wsparcie finansowe ma szanse otrzymać np. modernizacja urządzeń spalania paliw lub wyposażenie instalacji w rozwiązania służące ograniczeniu emisji zanieczyszczeń gazowych i pyłowych czy też modernizacja lub rozbudowa instalacji spalania paliw i systemów ciepłowniczych2.
Wsparcie dla przedsiębiorców prowadzących działalność w zakresie odzysku i unieszkodliwiania odpadów innych niż niebezpieczne to działanie 4.6 w ramach POIiŚ. Jego celem jest zwiększenie odzysku i unieszkodliwiana odpadów innych niż komunalne, w tym poużytkowe, np. odpady opakowaniowe, zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny, baterie i akumulatory, pojazdy wycofane z eksploatacji, oleje przepracowane itp. Preferowane są projekty dotyczące odpadów, dla których obowiązują limity recyklingu i odzysku2.
 
Najważniejsze źródła
Przy sporządzaniu wniosków trzeba pamiętać o bardzo wielu wytycznych, które są zamieszczone w dokumentach prawnych i strategicznych. takich jak np. Krajowy Program Oczyszczania Ścieków (lista dokumentów strategicznych z sektora ochrony środowiska jest dostępna na stronie www. www.nfosigw.gov.pl).
Niezmiernie ważne przy sporządzaniu wniosku o dofinansowanie okazuje się odpowiednie przyporządkowanie projektu. Tutaj główną rolę odgrywa sprawdzenie komplementarności z innymi działaniami i priorytetami.
 
Źródło
1. www.pois.gov.pl
2. Szczegółowy Opis Priorytetów Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko w ramach Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia 2007-2013. Dokument z dnia 13 maja 2009 r., www.funduszeeuropejskie.gov.pl, www.nfosigw.gov.pl
 

Od redakcji
Od 20 kwietnia do 29 maja b.r. był prowadzony nabór na działanie 4.1. W momencie pisania artykułu miał miejsce nabór wniosków właściwych na działania 4.2, 4.3, 4.4, 4.6., którego trwanie zaplanowano do dnia 20 lipca b.r. (nabór wniosków wstępnych trwał do 18 maja br).
Artykuł opracowano na podstawie materiałów pochodzących ze strony www.nfosigw.gov.pl oraz  dokumentów nadesłanych przez NFOŚiGW.
Szczegółowe zasady organizacji konkursów określają regulaminy konkursów dostępne na stronie www.nfosigw.gov.pl

 
Agata Szymańska