Tereny chronione cechują się wybitnymi walorami środowiska przyrodniczego oraz kulturowego. Są więc miejscami atrakcyjnymi krajoznawczo i przyciągają uwagę człowieka, łaknącego kontaktu z naturą w jej najbardziej autentycznym wymiarze. Okazują się także atrakcyjne dla inwestorów,
pragnących wykorzystać potencjał cennego środowiska przyrodniczego do oferowania usług turystycznych.

Rozkwit turystyki u ujścia Warty
Na obszarach Natura 2000 prowadzona jest działalność turystyczna w zakresie oferowania turystom: noclegów w gospodarstwach agroturystycznych lub ekologicznych, szlaków edukacyjnych, organizacji wycieczek czy prowadzenia edukacji ekologicznej w muzeach. Działania takie są z powodzeniem
realizowane na obszarze Natura 2000 Ujście Warty PLC080001, położonym w woj. lubuskim. Podstawą prawną jego ochrony są dyrektywy, dotyczące obszaru specjalnej ochrony ptaków OSO oraz specjalnych obszarów ochrony siedlisk SOO. Tereny Natura 2000 Ujście Warty obejmują także najmłodszy w Polsce Park Narodowy Ujście Warty wraz z jego otuliną, utworzony w 2001 r. i pokrywają się w znacznej części z powstałym w 1996 r. Parkiem Krajobrazowym Ujście Warty. Początków ochrony cennych przyrodniczo nadwarciańskich rozlewisk należy szukać o wiele wcześniej. Już w 1965 r. został utworzony tzw. otwarty zwierzyniec, zarządzany przez Wydział Rolnictwa, Leśnictwa i Skupu w Zielonej Górze. W 1977 r. powołano rezerwat przyrody Słońsk, a w 1984 r. wybitne walory ekosystemu wodno-błotnego nadwarciańskich rozlewisk zaczęto chronić w ramach konwencji
RAMSAR. Obszar Natura 2000 Ujście Warty obejmuje swoim powierzchnię 33297,4 ha. Krajobraz tworzą tam tereny zalewowe Warty w odcinku jej ujścia do Odry, niewielki fragment doliny Odry i zalew w rejonie Kostrzyna. Obszar ma charakter półnaturalny, który kreują liczne kanały budowane już od XVIII w. w celu melioracji okresowo zalewanego terenu. Wśród siedlisk przyrodniczych występują: corocznie zalewane łąki, starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne, murawy kserotermiczne, ziołorośla górskie i ziołorośla nadrzeczne, kwaśne buczyny, łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe, grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny. Ostoja charakteryzuje się więc niezwykłą różnorodnością biologiczną, która stwarza optymalne warunki do bytowania wielu gatunków zwierząt, zwłaszcza ptaków. Na obszarze obszaru Ujścia Warty spotkać można aż około 78 gatunków ptaków z  załącznika I Dyrektywy Ptasiej, spośród których 11 wpisanych jest do Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt. Zagrożeniami dla homeostazy chronionego obszaru są: deficyt i zanieczyszczenie wody, płoszenie zwierząt przez turystów i wędkarzy, wypas gęsi i zaprzestanie wypasu bydła i koni oraz kłusownictwo. Niezwykły przyrodniczy potencjał obszaru Natura 2000 Ujście Warty jest wykorzystywany do prowadzenia działalności turystycznej. Warto zaprezentować kilka inicjatyw turystycznych realizowanych na terenie chronionym w zgodzie z zasadami zrównoważonego rozwoju. Do rozmowy zaprosiłam Cecylię Wieliczko, właścicielkę gospodarstwa agroturystycznego ?Na uboczu?, Izabellę Engel, właścicielkę Biura Turystyki Przyrodniczej
?Dudek? i prezes Towarzystwa Przyjaciół Słońska Unitis Viribus, oraz Ewę Drewniak, reprezentującą Stację Terenową Klubu Przyrodników w Owczarach. 

Agroturytyka ?Na Uboczu?
Cecylia Wieliczko prowadzi gospodarstwo agroturystyczne ?Na uboczu? od 2010 r. Pomysł działalności turystycznej podsunęła właścicielce koleżanka, już wcześniej realizująca tego typu działalność. Gospodarstwo ?Na Uboczu? położone jest we wsi Jamno, w gm. Słońsk, na obszarze Natura 2000 Ujście Warty, w otulinie Parku Narodowego Ujście Warty. Gospodarstwo odwiedza do 10 osób miesięcznie. Największy ruch notowany jest wiosną, latem oraz jesienią. Dynamika ta związana jest z rytmem ptasich zwyczajów. Gospodarstwo już od pięciu lat uczestniczy w programie ochrony 
lęgowisk i ptaków chronionych poprzez stosowanie zasad wypasu krów po 15 maja i koszenia łąk po 1 sierpnia. Gospodarstwo współpracuje także z Lubuskim Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego w Kalsku, oddział Sulęcin. W 2012 r. agroturystyka ?Na uboczu? została zgłoszona do konkursu na najlepsze gospodarstwo ekologiczne w woj. lubuskim, organizowanym przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi i zajęła w nim trzecie miejsce. ? Do swojego gospodarstwa zapraszam rodziny z dziećmi, miłośników przyrody i wszystkich, którzy pragną odpocząć od zgiełku codziennego życia. Na miejscu goście mogą wypożyczyć rower żeby aktywnie i ekologicznie poznawać piękno przyrody chronionego obszaru. Turystom oferujemy potrawy przygotowywane z lokalnych, ekologicznych produktów. Naszych gości informujemy, że mieszkamy na obszarach Natura 2000, a także opowiadamy o programach zrównoważonego rozwoju realizowanych w naszym gospodarstwie ? opowiada Cecylia Wieliczko. 

?Biuro Turystyki Przyrodniczej? w Słońsku
Tuż po sąsiedzku, przy Stacji Pomp w Słońsku, znajduje się Biuro Turystyki Przyrodniczej Dudek, pełniące również funkcję informacji turystycznej. Placówkę prowadzi Izabella Engel, prezes Towarzystwa Przyjaciół Słońska Unitis Viribus. Z inicjatywy stowarzyszenia zrealizowano wiele interesujących przedsięwzięć edukacyjnych i turystycznych na chronionym obszarze. Na szczególną uwagę zasługuje produkt turystyczny Rzeczpospolita Ptasia, stworzony w 2002 r., a w 2009 r. wyróżniony w konkursie Komisji Europejskiej na najlepsze europejskie destynacje ? Eden, promującym zrównoważoną działalność turystyczną na obszarach charakteryzujących się cennymi walorami kulturowymi i przyrodniczymi. Każdy miłośnik ptaków odwiedzający Rzeczpospolitą Ptasią w Biurze Turystyki Przyrodniczej może otrzymać paszport, potwierdzający jego obywatelstwo
w ptasim państwie. W ramach działań Rzeczypospolitej Ptasiej prowadzone są imprezy edukacyjne, coroczne zloty poświęcone ptakowi roku, a także wydawane są kalendarze i publikacje promujące wiedzę o rzadkich ptakach i siedliskach ich życia. Stowarzyszenie przyczyniło się także do wytyczenia na obszarze Natura 2000 Ujście Warty dobrze oznakowanych szlaków turystycznych: ?Derkacza?, ?Gęgawy? i ścieżki edukacyjnej ?Szlak dzięcioła?.
Ponadto zorganizowany został rajd rowerowy ?Szlakiem bocianów?, podczas którego uczestnicy zapoznawali się z wiedzą dotyczącą m.in. gospodarowania na terenach Natura 2000. W celu zapewnienia turystom dogłębnego poznania walorów obszaru, wypożyczane są im lornetki, kijki do nordic walking, rowery i kajaki. Dbając o prowadzenie turystyki zrównoważonej na obszarze siedlisk wielu gatunków ptaków, na szlakach postawiono tabliczki z satyrycznymi rysunkami, które mają przypominać turystom o niepozostawianiu śmieci podczas swoich wycieczek. Biuro Turystyki
Przyrodniczej oferuje także bazę noclegową w kwaterze wiejskiej ? Z dala od zgiełku?, położonej w pobliżu rozlewisk, a także oferuje usługi przewodników. Biuro szacuje, że ruch turystyczny jest największy wiosną i jesienią. Przyjeżdżają wówczas miłośnicy ptaków, obserwujący ptasie gody czy też jesienne migracje. Wśród odwiedzających są także wycieczki szkolne zwiedzające Park Narodowy Ujście Warty. Natomiast turyści szukający zacisznego miejsca, gdzie rolnictwo współgra z naturą, przyjeżdżają latem. Wśród odwiedzających dominują mieszkańcy woj. wielkopolskiego, mazowieckiego, lubuskiego i dolnośląskiego, a także Niemcy. ? Nasza działalność jest jak najbardziej zgodna z zasadami zrównoważonej turystyki i nie przyczynia się do pogorszenia stanu siedlisk przyrodniczych, również z uwagi na niski ruch turystyczny. Park Narodowy Ujście Warty jest ostatnim
utworzonym w Polsce i jeszcze mało znanym. Poza tym ma on swoją specyfikę, gdyż znaczny obszar co roku znajduje się pod wodą, zatem ingerencja człowieka jest także ograniczona w sposób naturalny. Organizowane przez nas rajdy i wycieczki w znaczny sposób przyczyniają się do promowania wiedzy o walorach nadwarciańskiego środowiska przyrodniczego. Jako stowarzyszenie zachęcamy do tworzenia kwater na wsiach,
gdyż obserwujemy rosnące zainteresowanie turystów wypoczynkiem blisko natury ? mówi Izabela Engel, właścicielka BiuraTurystyki Przyrodniczej i prezes Towarzystwa Przyjaciół Słońska Unitis Viribus.

Stacja Terenowa Klubu Przyrodników w Owczarach
Obszar Natura 2000 Ujście Warty poza dominującymi ekosystemami podmokłych rozlewisk, starorzeczy i łąk tworzą także murawy kserotermiczne, porastające suche, nadodrzańskie zbocza, które spotykamy w okolicy wsi Owczary, w powiecie słubickim, na krawędzi pradoliny Odry. W Owczarach
już od 18 lat działa Stacja Terenowa Klubu Przyrodników, która zainicjowała stworzenie ścieżki edukacyjnej ?Na murawy?, a także Muzeum Łąki, prezentującego ekosystemy trawiaste. Murawy ciepłoi sucholubne rozciągają się na obszarze 60 hektarów, objętym ochroną Natura 2000 Ujście Warty. Kolejne inicjatywy realizowane przez stowarzyszenie to: warsztaty i wycieczki edukacyjne oraz ochrona ginących elementów krajobrazu rolniczego,
takich jak sady ze starymi odmianami drzew owocowych, a także roślin segetalnych, określanych potocznie jako chwasty. Podczas wdrażania projektów promujących ochronę przyrody stowarzyszenie korzysta z funduszy unijnych. Turystom odwiedzającym Owczary stacja oferuje 22 miejsca noclegowe. ? Murawy kserotermiczne są zbiorowiskiem półnaturalnym, a w celu utrzymania ich w dobrym stanie należy prowadzić ekstensywny wypas zwierząt, wycinkę zarośli, a także koszenie. Od lat z powodzeniem wypasamy tu owce, kozy i konia. Zwierzęta świetnie wpisują się w krajobraz doliny
Odry, a dla turystów jest to dodatkowa atrakcja. Zarówno ekstensywny wypas, jak i turystyka przyrodnicza są jak najbardziej elementami zrównoważonego rozwoju ? mówi Ewa Drewniak ze Stacji Terenowej Klubu Przyrodników. ? Nasza działalność turystyczna nie koliduje z obszarem  Natura 2000. Turysta-przyrodnik, to osoba coraz bardziej świadoma, że miejsce, do którego przyjeżdża, jest cenne przyrodniczo, iż turystykę można uprawiać, nie niszcząc przyrody. Osoby tu przybywające przywożą ze sobą rowery i często bardzo dobry sprzęt: lornetki i aparaty fotograficzne oraz  przewodniki do rozpoznawania roślin i zwierząt. Tak zwany bird watching jest dość powszechny na świecie, zwłaszcza w Wielkiej Brytanii, lecz zwolenników zyskuje także w Polsce. Mamy w kraju wiele miejsc, w których możliwe jest ?przyrodnicze podglądactwo?, tylko czasami sami nie doceniamy tego, co posiadamy, a na obszarach Natura 2000 powinniśmy promować właśnie taką turystykę ? dodaje Ewa Drewniak. Opisane przykłady inwestycji turystycznych prowadzonych na obszarach chronionych Natura 2000 wskazują, że możliwa jest działalność turystyczna z zachowaniem
walorów środowiska przyrodniczego. Istotnymi warunkami przestrzegania zasad zrównoważonej turystyki są: racjonalny program gospodarowania w pobliżu chronionych siedlisk, współpraca lokalnych przedsiębiorców i organizacji, a także zachowanie samych turystów. Ekoturystyczne formy turystyki, takie jak bird watching (obserwowanie ptaków), spływy kajakowe, wycieczki piesze i rowerowe po wyznaczonych szlakach, mogą być możliwie mało inwazyjne i bezpieczne dla chronionych ekosystemów. Jednak należy pamiętać, że to na ludziach spoczywa odpowiedzialność za środowisko przyrodnicze. Od ich działań ochronnych i edukacyjnych w znacznej mierze zależy jakość zasobów natury.