Marzena Wodzińska: priorytetem dla Wielkopolski jest jakość powietrza

W jaki sposób samorząd województwa zamierza przyczynić się do poprawy jakości powietrza? Co udało się już zrobić, przykładowo w ramach zapisów „uchwały antysmogowej”?

Jakość powietrza w województwie wielkopolskim, tak jak w wielu regionach w kraju, nie jest zadowalająca. We wszystkich strefach występują ponadnormatywne stężenia takich substancji jak: pył zawieszony PM10 i PM2,5 czy benzo(a)piren. Przekroczenia norm jakości powietrza na terenie województwa wielkopolskiego nakładają obowiązek tworzenia programów ochrony powietrza (tzw. POP). Sejmik Województwa Wielkopolskiego przyjął uchwały w sprawie programów ochrony powietrza dla wszystkich stref w województwie. Programy mają na celu przede wszystkim ochronę zdrowia mieszkańców. Wskazują one istotne źródła występowania naruszeń standardów jakości powietrza oraz określają skuteczne i możliwe do zrealizowania działania, których wdrożenie powinno doprowadzić do osiągnięcia zadowalającej jakości powietrza. Działania te obejmują m.in. podłączenie do sieci ciepłowniczej, wymianę starych, nisko sprawnych kotłów węglowych na nowe, wymianę ogrzewania węglowego na ogrzewanie proekologiczne oraz termomodernizację budynków.

Ponadto od 1 maja br. zaczęły obowiązywać tzw. uchwały antysmogowe, które wprowadzają ograniczenia i zakazy w zakresie eksploatacji instalacji, w których następuje spalanie paliw. Wszystkie nowe kotły muszą zapewnić możliwość wyłącznie automatycznego podawania paliwa, wysoką efektywność energetyczną oraz dotrzymanie norm emisyjnych, nie mogą też posiadać rusztu awaryjnego ani możliwości jego zamontowania. Obowiązuje również zakaz stosowania najgorszej jakości paliw stałych, np. bardzo drobnego miału lub węgla brunatnego czy flotokoncentratu.

W ramach działań podejmowana jest ponadto edukacja społeczeństwa, która jest niezwykle ważna z punktu widzenia kształtowania właściwych – ekologicznych postaw i zachowań mieszkańców.

W związku z tym Departament Środowiska Urzędu Marszałkowskiego Województwa Wielkopolskiego w Poznaniu przygotował kampanię informacyjną dotyczącą ochrony powietrza, a w szczególności wpływu zanieczyszczeń na zdrowie oraz przeciwdziałania nadmiernej emisji zanieczyszczeń do powietrza. W tym celu zostały przygotowane: spot telewizyjny, spot radiowy, billboardy, plakaty oraz broszury informacyjne pn. „Poradnik antysmogowy” oraz „Wpływ zanieczyszczeń na zdrowie”. W celu rozpowszechnienia kampanii nastąpiła emisja billboardów na nośnikach oraz emisja spotów w radiu i telewizji. Także w tym roku część tych działań została lub zostanie powtórzona.

Od wielu miesięcy zapowiadany jest rządowy program „Czyste powietrze”. Jak ocenia Pani współpracę rządu i samorządu w zakresie poprawy jakości powietrza?

Program „Czyste powietrze” jest programem rządowym, w którego tworzenie Samorząd Województwa Wielkopolskiego nie został zaangażowany. Program ten z założenia ma być programem kompleksowym. W ramach rządowego programu „Czyste powietrze” został przygotowany program priorytetowy, dzięki któremu właściciele domów jednorodzinnych mogą ubiegać się o dofinansowanie na termomodernizację budynków (nabór wniosków rusza 19 września br.), ale obejmuje on również przygotowanie niezbędnych rozwiązań prawnych, takich jak zmiany w ustawach o wspieraniu termomodernizacji i remontów (projekt) oraz o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw, która 12 września br. weszła w życie.

Według zapowiedzi rządu, wydatkowanie pieniędzy w ramach programu „Czyste powietrze” następować będzie w pierwszej kolejności poprzez dotacje dla gmin z listy 50 miast z najbardziej zanieczyszczonym powietrzem w Europie wg Światowej Organizacji Zdrowia (Ambient Air Quality Database, WHO, z kwietnia 2018 r.). Na liście tej znajdowały lub znajdują się cztery miasta z terenu naszego województwa, tj. Kalisz, Pleszew, Wągrowiec oraz Nowy Tomyśl.

Osiągnięcie efektów ekologicznych w znacznym stopniu zależy od świadomości społecznej. Jakie działania edukacyjne prowadzi samorząd?

Formy podnoszenia przez samorząd świadomości ekologicznej są różnorodne – są to przede wszystkim liczne konkursy, konferencje, warsztaty czy seminaria, takie jak:

• Olimpiada Wiedzy Ekologicznej – najpopularniejsza, wśród 34 istniejących aktualnie w Polsce i zarejestrowanych w Ministerstwie Edukacji Narodowej, olimpiada. Organizatorem etapu okręgowego, w którym wyłanianych jest siedmiu uczestników, jest Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego w Poznaniu we współpracy z Wojewódzkim Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Poznaniu. Uczestnikami Olimpiady mogą być uczniowie szkół ponadgimnazjalnych i gimnazjalnych. Jej problematyka obejmuje: ekologię klasyczną, wody i ich ochronę, gleby i ich ochronę, gospodarkę rolną i leśną, żywność i zdrowie, ochronę przyrody, ochronę powietrza, gospodarkę odpadami, hałas, rekultywację, normy prawne obowiązujące w dziedzinie ochrony środowiska oraz bieżące zagadnienia z dziedziny ekologii i ochrony środowiska w Polsce, Europie i na świecie. Patronat nad przedsięwzięciem sprawują: Kuratorium Oświaty w Poznaniu, Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Wielkopolskiego, Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Poznaniu oraz Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu.
• Konkurs „Działania proekologiczne i prokulturowe w ramach strategii rozwoju województwa wielkopolskiego” – decyzją Zarządu Województwa Wielkopolskiego organizowany od 2000 r. Ideą Konkursu jest pobudzenie, wyszukiwanie i promowanie inicjatyw lokalnych w zakresie proekologicznej i prokulturowej strategii rozwoju województwa wielkopolskiego, które mogą powodować wzmocnienie konkurencyjności i atrakcyjności tych obszarów na terenie Wielkopolski. Celem Konkursu jest również popularyzowanie działań przyczyniających się do realizacji idei „Małej Ojczyzny”, bliskiej swoim obywatelom. Do Konkursu przystąpić mogą jednostki samorządu terytorialnego: gminy wiejskie, miejskie (w tym miasta na prawach powiatu) i miejsko-wiejskie oraz powiaty. W Konkursie mogą również brać udział jednostki budżetowe i zakłady budżetowe podległe jednostkom samorządu terytorialnego oraz organizacje pożytku publicznego, a także podmioty gospodarcze zarejestrowane na terenie województwa wielkopolskiego.
• Konkurs „Nasz pomysł na ochronę środowiska” – I edycja – na temat ochrony powietrza – miała miejsce w 2016 r., II edycja – o odpadach – w 2017 r., a III edycja – o ochronie powietrza – w 2018 r. Celem Konkursu jest edukacja i podnoszenie świadomości ekologicznej młodzieży gimnazjalnej poprzez zarówno promowanie pozytywnych zachowań w zakresie ochrony środowiska i przyrody, jak i zwracanie uwagi na zagrożenia dla tych wspólnych dóbr, występujące w otaczającym nas świecie.
• Konkurs „Aktywni w Wielkopolsce” – w ramach Konkursu o „Puchar Recyklingu”. Celem Konkursu jest promowanie najefektywniejszych systemów selektywnej zbiórki odpadów i nowych rozwiązań w zakresie odbioru, zbiórki, odzysku i recyklingu oraz ocena prowadzonej edukacji ekologicznej. Przedmiotem Konkursu są zastosowane w praktyce przedsięwzięcia organizacyjne, techniczne i edukacyjne, zmierzające do zmniejszenia ilości gromadzonych i składowanych odpadów, przez organizowanie selektywnej zbiórki na potrzeby odzysku i recyklingu surowców, w tym: stłuczki szklanej, makulatury, tworzyw sztucznych, puszek aluminiowych, zużytych baterii, zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, opakowań wielomateriałowych oraz bioodpadów.Konkurs skierowany jest do podmiotów z terenu województwa wielkopolskiego, które podjęły działania zmierzające do zmniejszenia ilości gromadzonych i składowanych odpadów przez zorganizowanie selektywnej zbiórki na potrzeby odzysku i recyklingu surowców wtórnych oraz prowadzą działania edukacyjne w tym zakresie, lub do podmiotów, które prowadzą wyłącznie działania edukacyjne.
• Konkurs studencki „Koncepcja przestrzennego i ekologicznego zagospodarowania zbiornika retencyjnego w miejscowości Szałe” – został zorganizowany w oparciu o zawarte porozumienie pomiędzy województwem wielkopolskim, gminą Opatówek, Wojewódzkim Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Poznaniu, Politechniką Poznańską oraz Uniwersytetem Przyrodniczym. Konkurs był przeznaczony dla studentów Politechniki Poznańskiej oraz studentów Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu. Głównym celem Konkursu była rekultywacja zbiornika retencyjnego w miejscowości Szałe oraz koncepcja zagospodarowania przestrzennego zbiornika retencyjnego i okolic.
• Warsztaty „Obowiązki podmiotów w zakresie korzystania ze środowiska” – W dotychczasowych warsztatach wzięło udział ok. 2000 osób – są to przedstawiciele lokalnych przedsiębiorców i jednostek organizacyjnych, pracownicy działów ochrony środowiska przedsiębiorstw oraz inne podmioty korzystające ze środowiska. Podczas warsztatów zostały omówione najnowsze regulacje prawne w zakresie ochrony środowiska. Przedmiotowa wiedza jest niezbędna do przestrzegania i prawidłowego wypełniania obowiązków z zakresu ochrony środowiska, będących w kompetencjach marszałka województwa wielkopolskiego.
• Seminarium z realizacji zadań z zakresu gospodarowania odpadami komunalnymi – pracownicy Departamentu Środowiska we współpracy ze Stowarzyszeniem Gmin i Powiatów Wielkopolski prowadzą corocznie seminarium z realizacji zadań z zakresu gospodarowania odpadami komunalnymi dla jednostek samorządu terytorialnego.
• Konferencja poświęcona ochronie powietrza – jej celem jest podniesienie świadomości administracji samorządowej oraz społeczeństwa w zakresie jakości powietrza i działań naprawczych. Tematyką konferencji jest wpływ zanieczyszczeń na zdrowie, monitoring powietrza i zarządzanie jakością powietrza w województwie wielkopolskim oraz edukacja ekologiczna w ochronie powietrza. Konferencja skierowana jest do mieszkańców lokalnej społeczności, przedstawicieli samorządów, a także innych jednostek zajmujących się na co dzień przedmiotową problematyką.
• Konferencja „Jakość powietrza a recykling odpadów komunalnych” –cykl trzech konferencji zorganizowanych w Kaliszu, Pile i Nowych Skalmierzycach, skierowanych przede wszystkim do przedstawicieli gmin i związków międzygminnych. Ich celem było ukazanie roli tzw. działań miękkich o charakterze edukacyjno-konkursowym, które w zarządzaniu środowiskiem równoważne są z działaniami strategicznymi podejmowanymi na poziomie regionalnym i spójnymi z zarządzaniem lokalnym. Wydarzenia poświęcone były trendom i możliwościom pozyskania unijnych środków finansowych w gospodarce odpadami, uwzględniającym założenia pakietu gospodarki o obiegu zamkniętym. Podane zostały możliwości ograniczania wytwarzania odpadów, np. butelek PET poprzez instalowanie na terenach gmin dystrybutorów wody pitnej, które jednocześnie mogą pełnić funkcję „słupów ogłoszeniowych”.
• Konferencja „Jakość powietrza to jakość życia” – adresowana zarówno do mieszkańców, jak i do przedstawicieli samorządów gmin i powiatów, odpowiedzialnych za wdrażanie i realizację działań naprawczych dotyczących ograniczania tzw. niskiej emisji, która jest głównym źródłem emisji drobnocząsteczkowego pyłu i benzo(a)pirenu w powietrzu. Była okazją do dialogu pomiędzy poszczególnymi jednostkami mającymi wpływ na kształtowanie jakości powietrza w naszym województwie.
• Konferencja „Dobra Energia” – zorganizowana wspólnie z Agorą. Jej celem było poszerzanie wiedzy o efektywnym wykorzystaniu odnawialnych źródeł energii i technologiach podnoszących efektywność energetyczną. W dwóch edycjach konkursu wzięło udział ok. 500 uczestników.
• Kampania informacyjna – w jej ramach przeprowadzono szereg spotkań informacyjnych związanych z uchwałami antysmogowymi oraz ochroną powietrza oraz przygotowano kampanię pod hasłem „Jakość powietrza to jakość życia”, obejmującą spoty radiowe i telewizyjne, plakaty, billboardy, ulotki i poradniki.