Marzena Wodzińska: priorytetem dla Wielkopolski jest jakość powietrza

Które ze zrealizowanych w ostatnich latach przedsięwzięć wspierających ochronę środowiska w województwie uważa Pani za najważniejsze?

Wśród wielu przedsięwzięć w obszarze ochrony środowiska realizowanych w województwie wielkopolskim wymienić muszę kilka istotnych.

Jednym z nich jest niewątpliwie przyjęty przez sejmik w grudniu ubiegłego roku, a obowiązujący od maja br. pakiet „uchwał antysmogowych”, w których proces projektowania i uchwalania zaangażowało się bardzo wiele osób, zarówno samorządowców, jak i przedstawicieli świata nauki i organizacji społecznych. Z chwilą podjęcia przez Sejmik Województwa Wielkopolskiego uchwał antysmogowych Zarząd Województwa Wielkopolskiego przystąpił do szerokiej kampanii informacyjnej w regionalnych i lokalnych mediach oraz poprzez billboardy.

Od lat opracowujemy dokumenty strategiczne mające kluczowe znaczenie w walce o czyste powietrze – pogramy ochrony powietrza. Pierwsze uchwalono w 2007 r., a dziś są systematycznie aktualizowane. Zawarto w nich najpilniejsze działania, które należy podjąć, by osiągnąć jakość powietrza odpowiadającą obowiązującym standardom, przewidzianym dla drobnocząsteczkowego pyłu PM10 i PM2,5, oraz poziom docelowy benzo(a)pirenu i ozonu. Zapisy programów umożliwiają mieszkańcom województwa otrzymanie wsparcia finansowego – jest to realizowane przy udziale gmin – na wymianę ogrzewania na niskoemisyjne. Finansowanie stanowi jednak najpoważniejszy problem realizacji działań naprawczych zapisanych w programach ochrony powietrza, gdyż samorządy nie posiadają wystarczających środków na ich realizację.

W obszarze gospodarki odpadami istotnym przedsięwzięciem było uchwalenie w 2017 r. Planu gospodarki odpadami dla województwa wielkopolskiego na lata 2016-2022 wraz z planem inwestycyjnym. Określa on m.in. cele oraz kierunki w zakresie gospodarki odpadami, a także terminy ich osiągnięcia. Do głównych należą m.in.: wprowadzenie systemów selektywnego zbierania odpadów, zmniejszenie ilości powstających odpadów, zwiększenie świadomości społeczeństwa nt. właściwego gospodarowania odpadami, doprowadzenie do funkcjonowania systemów zagospodarowania odpadów zgodnie z hierarchią sposobów postępowania z odpadami, a także osiągnięcie odpowiednich poziomów określonych przez UE, np. poziomów odzysku i recyklingu. Plan gospodarki odpadami określa również kierunki działań w zakresie zapobiegania powstawaniu odpadów. Przyjęcie Planu, a w zasadzie planu inwestycyjnego, umożliwiło uruchomienie środków UE w zakresie finansowania inwestycji z zakresu gospodarki odpadami, w tym np. budowy PSZOK-ów (punktów selektywnej zbiórki odpadów).

W zakresie ochrony środowiska przed hałasem zarząd województwa opracowuje, a sejmik uchwala programy ochrony środowiska przed hałasem, w których wskazywane są kierunki działań mających na celu ograniczenie hałasu. Programy te są systematycznie aktualizowane.

W sąsiedztwie lotnisk, gdzie mimo zastosowania dostępnych rozwiązań technicznych, technologicznych i organizacyjnych nie mogą być dotrzymane standardy jakości środowiska w aspekcie hałasu, Sejmik Województwa Wielkopolskiego, w ramach swoich kompetencji, utworzył obszary ograniczonego użytkowania dla lotniska Poznań-Ławica w Poznaniu, przyjęty uchwałą Nr XVIII/302/12 Sejmiku Województwa Wielkopolskiego z 30 stycznia 2012 r., oraz obszar ograniczonego użytkowania dla lotniska wojskowego w Powidzu, przyjęty uchwałą Nr XVI/442/16 Sejmiku Województwa Wielkopolskiego z 21 marca 2016 r., ze zm. Przyjęcie uchwał tworzących obszary ograniczonego użytkowania dały możliwość osobom, których nieruchomości położone są w granicach przedmiotowych obszarów, ubiegania się od zarządzających lotniskami o odszkodowanie za np. utratę wartości nieruchomości lub o pokrycie kosztów wymiany okien na dźwiękoszczelne.

Warto również wspomnieć, że marszałek województwa jest organem ochrony środowiska dla strategicznych zakładów w województwie wielkopolskim. Wydajemy pozwolenia emisyjne dla ok. 1000 instalacji, sprawując jednocześnie nad nimi nadzór w zakresie przestrzegania przez nie prawa ochrony środowiska.

Wreszcie nie sposób nie uwzględnić szeroko zakrojonych działań edukacyjnych, o których była mowa wcześniej. Prowadzimy je na dużą skalę, a one przyczyniają się do wzrostu świadomości ekologicznej mieszkańców Wielkopolski.

Na początku sierpnia zapowiedziała Pani rozpoczęcie prac nad zmianami w wielkopolskim planie gospodarki odpadami 2016-2022 (WPGO). Z czego wynika konieczność nowelizacji WPGO i co ma zostać w nim zmienione?

Uchwałą nr 5648/2018 z 26 lipca 2018 r. Zarząd Województwa Wielkopolskiego postanowił przystąpić do prac legislacyjnych związanych z aktualizacją Planu gospodarki odpadami dla województwa wielkopolskiego na lata 2016-2022 wraz z planem inwestycyjnym.

Plan gospodarki odpadami dla województwa wielkopolskiego na lata 2016-2022 wraz z planem inwestycyjnym obowiązuje od 29 maja 2017 r., a więc jest stosunkowo nowym aktem. Jednak prowadzący regionalne instalacje do przetwarzania odpadów komunalnych (RIPOK-i) wskazują na potrzebę aktualizacji Planu, podnosząc, iż analiza strumieni odpadów komunalnych dostarczanych do instalacji wykazuje ciągłą tendencję wzrostową. Zdaniem prowadzących RIPOK-i, powyższe podyktowane jest takimi czynnikami jak: dynamika sytuacji gospodarczej w Polsce, zwiększenie zamożności społeczeństwa, wzrost poziomu konsumpcji oraz wzrost świadomości ekologicznej mieszkańców województwa wielkopolskiego, a także obowiązek selektywnej zbiórki odpadów ulegających biodegradacji. Mając na uwadze ww. okoliczności, dialog prowadzony z podmiotami zarządzającymi RIPOK-ami, a także coraz liczniejsze wnioski gmin oraz związków międzygminnych o zmianę Planu, zwłaszcza w zakresie ujęcia kolejnych PSZOK-ów, Zarząd Województwa Wielkopolskiego uznał za zasadne zainicjowanie prac legislacyjnych związanych z aktualizacją Planu gospodarki odpadami dla województwa wielkopolskiego na lata 2016-2022 wraz z planem inwestycyjnym.

W powyższym dokumencie powinna zostać zaplanowana budowa (lub rozbudowa istniejących) profesjonalnych instalacji do zagospodarowania odpadów, zwłaszcza odpadów biodegradowalnych (kuchennych i zielonych) – przetwarzających odpady w systemach zamkniętych, z uwagi na niedobór tego typu instalacji w województwie wielkopolskim. Dlatego już teraz gminy powinny planować budowę tego typu obiektów.

Jak ocenia Pani efektywność funduszy unijnych w obszarze ochrony środowiska w naszym regionie? Jakie ciekawe projekty mają szanse na realizację?

Efektywność wykorzystania funduszy unijnych w obszarze ochrony środowiska w naszym regionie jest duża. Jest to po części spowodowane zapóźnieniami i zaniedbaniami w ochronie środowiska, które Polska jako kraj członkowski UE musi nadrobić, a także jest efektem wzrastającej świadomości związanej z potrzebą ochrony zasobów naturalnych. Wyniki przeprowadzonych badań pokazały nam, że wsparcie środkami unijnymi było konieczne dla blisko 99% projektów z lat 2007-2013. Zaledwie nieco ponad 1% projektów mogłoby zostać zrealizowane bez środków unijnych w tym samym zakresie i czasie – i zazwyczaj dotyczyło to obszaru energetyki, gdzie często inwestorami były podmioty prywatne lub spółki. Ponad 60% projektów w ogóle nie byłaby możliwa do realizacji bez wsparcia unijnego, a 36% mogłaby, ale w mniejszym zakresie lub dłuższym czasie, co przełożyłoby się na mniejsze efekty środowiskowe. Wynika to z tego, że inwestycje w ochronę środowiska to przedsięwzięcia bardzo kosztowne, które wymagają znacznych nakładów finansowych. Jednostki samorządu terytorialnego, które są głównym beneficjentem tego typu działań, mają ograniczony budżet, więc uzyskanie dofinansowania ze środków unijnych otwiera możliwość zrealizowania inwestycji.

Realizowane projekty nie tylko przynoszą korzyści ekologiczne, ale również charakteryzują się wysoką efektywnością ekonomiczną. Wynika to przede wszystkim z faktu, że emisja szkodliwych gazów i pyłów do powietrza wiąże się z koniecznością wnoszenia opłat przez przedsiębiorców. Stąd też projekty, których efektem jest redukcja emisji gazów i pyłów, przynoszą bezpośrednio i w stosunkowo krótkim czasie odczuwalne oszczędności wynikające ze zmniejszenia opłat za emisję zanieczyszczeń do środowiska.

Na realizację zadań z zakresu ochrony środowiska i efektywności energetycznej z WRPO 2007-2013 przeznaczono 174 mln euro, natomiast w ramach WRPO 2014+ ponad 300 mln euro. W ramach WRPO 2014+ realizowane są projekty w zakresie gospodarki wodno-ściekowej, gospodarki odpadami i ochrony bioróżnorodności, a także projekty, których efektem jest ograniczenie strat oraz ilości zużywanej energii czy wzrostu udziału OZE. W przypadku tych ostatnich zakładają one inwestycje w rozwiązania z zakresu podniesienia efektywności energetycznej i w stosunkowo krótkim czasie wygenerowanie oszczędności, które pokryją poniesione koszty. Stąd też obserwuje się duże zainteresowanie ze strony beneficjentów tego typu projektami, w szczególności w przypadku jednostek samorządu terytorialnego realizujących projekty z zakresu termomodernizacji budynków użyteczności publicznej czy instalacji OZE. W ramach WRPO 2014+ na realizację przedsięwzięć związanych z poprawą efektywności energetycznej w sektorze publicznym i mieszkaniowym podpisano umowy na łączną kwotę dofinansowania ponad 375 mln zł, natomiast na realizację projektów związanych z wytwarzaniem i dystrybucją energii ze źródeł odnawialnych wkład funduszy unijnych stanowi ponad 80 mln zł. W ramach wspierania gospodarki wodno-ściekowej zarząd województwa rozdzielił dotąd 272 mln zł środków unijnych dla wielkopolskich samorządów. Do pozostałych przedsięwzięć w obszarze ochrony środowiska wspieranych ze środków z funduszy unijnych należy również zapobieganie i likwidacja skutków klęsk żywiołowych (ponad 29 mln zł dofinansowania ze środków europejskich), gospodarka odpadami (ponad 6 mln zł) oraz ochrona przyrody (486 tys. zł).

Na poprawę stanu środowiska wpływ mają również inwestycje w miejski transport zbiorowy, na które w perspektywie 2014-2020 przeznaczono ponad 200 mln euro.

Pomimo obserwowanej poprawy stanu środowiska oraz postępu w wyposażeniu regionu w infrastrukturę komunalną, jaki dokonał się na terenie województwa wielkopolskiego w ostatnich latach, konieczne jest podejmowanie dalszych działań mających na celu racjonalne gospodarowanie zasobami środowiska naturalnego oraz wyposażenie regionu w infrastrukturę ochrony środowiska, w szczególności w zakresie jakości powietrza oraz przeciwdziałania suszy.

Jakie powinny być priorytety ochrony środowiska i gospodarki komunalnej w najbliższych latach?

Wszelkie działania powinny zmierzać ku wytyczonemu celowi. Cel jest jasny – chronić zdrowie i podnosić jakość życia mieszkańców naszego województwa.

Myślę, że wśród priorytetów wymienić należy właściwe zarządzanie jakością powietrza w Wielkopolsce, gdyż to ono ma bezpośrednie przełożenie na zdrowie mieszkańców. W ramach tych działań istotne jest pozyskanie środków na dofinansowanie termomodernizacji i wymiany kotłów na niskoemisyjne, a także uświadamianie społeczeństwa o szkodliwości zanieczyszczeń powietrza czy wreszcie skuteczna kontrola i egzekucja zapisów uchwał antysmogowych.

W zakresie gospodarki odpadami niezmiernie ważne jest ukształtowanie optymalnego, sprawnie funkcjonującego systemu gospodarki odpadami komunalnymi w obrębie województwa. System ten jest wciąż niedoskonały i mam nadzieję, że poprzez aktualizację obowiązującego WPGO uda nam się go usprawnić. Trzeba również pamiętać o wymaganiach stawianych przez UE, zwłaszcza zaś o wdrażaniu gospodarki obiegu zamkniętego (GOZ) w sektorze gospodarki odpadami komunalnymi. Szukanie efektywnych rozwiązań służących zapobieganiu powstawania odpadów, autentyczna, prowadzona na szeroką skalę selektywna zbiórka odpadów, która daje możliwości ich dalszego recyklingu surowcowego, zapewnienie niezbędnej infrastruktury, a także stała edukacja społeczeństwa w tym zakresie – to działania niezbędne do osiągnięcia sukcesu.