Pokrywa w Hakodate (Japonia)/Fot. Depositphotos.com/gjeerawut
Żeliwny właz dzięki, któremu Magda Cel poznała dzieje swojego rodu. Klapa służyła firmie Braci Zell jako wizytówka, którą montowali w podwórkach budowanych przez siebie kamienic
Właz znajdujący się wmieście Okayama (Japonia), na którym uwidoczniona jest postać Momotaro, bohatera japońskiego folkloru/Fot. Depositphotos.com/cowardlion
OKAYAMA, JAPAN - NOVEMBER 17: Manhole cover in Okayama, Japan on November 17, 2013. Momotaro is a symbol of Okayama. “The Ura Myth” has been passed on from generation to generation.
Ceramiczna klapa znajdująca się w miejscowości Selb – ważnym ośrodku produkcji ceramiki (Niemcy)/Fot. Dorota Kędzior, Łódź
Dekoracyjnaklapa kanalizacyjna pochodząca z Japonii, gdzie projektanci rywalizują w konkursach na najciekawsze zdobienie/Fot. Depositphotos.com/livcool
Pokrywa włazu prezentująca jeden z najbardziej znanych zamków w Japonii – Zamek Osaka/Fot. Depositphotos.com/cowardlion
Osaka, Japan - November 17 2013: The Osaka castle engraved on to a manhole cover as a symbol of an important city's landmark
Prostokątna pokrywa włazu znajdująca się w mieście Himeji (Japonia)/Fot. Depositphotos.com/cowardlion
HIMEJI, JAPAN - OCTOBER 25: Manhole Cover in Himeji, Japan on October 25, 2014. White crane and Pecteilis Radiata on a manholeas, they are Himeji city's important symbols
Pokrywa prezentująca najbardziej popularne krajobrazy miasta Nagoya (Japonia)/Fot. Depositphotos.com/tupungato
NAGOYA, JAPAN - APRIL 28: Most popular landmarks are presented on a sewer cover on April 28, 2012 in Nagoya, Japan. Decorative and colorful sewer covers are typical for cities in Japan.
Dekoracyjny właz w Matsumoto (Japonia)/Fot. Depositphotos.com/tupungato
MATSUMOTO, JAPAN - MAY 1: Decorative manhole cover on May 1, 2012 in Matsumoto, Japan. Matsumoto is the 2nd largest town in Nagano prefecture with population of 243,571 (2012).
Pokrywa włazu w Tokio (Japonia)/Fot. Depositphotos.com/cowardlion
TOKYO, JAPAN - NOVEMBER 24: Manhole cover in Tokyo, Japan on November 24, 2013. Ginkgo leaves with sakura flower on a manhole, they are symbol of Chuo ward in Ningyocho area
Kwiat Pecteilisradiata (eng. TheWhite Egret Flower, pol. Biała Czapla) zaprezentowana na pokrywie to jeden z najważniejszych symboli miasta Himeji (Japonia)/Fot. Depositphotos.com/cowardlion
HIMEJI, JAPAN - OCTOBER 25: Manhole Cover in Himeji, Japan on October 25, 2014. Pecteilis Radiata on a manholeas one of Himeji city's important symbols
Ratusz w Bielsku-Białej uwidoczniony na promocyjnej klapie kanalizacyjnej znajdującej się obok zamku w Bielsku-Białej (Polska)/Fot. Krzysztof Hudzik, ZŁOM Chrzanów
Wotywna pokrywa włazu, ufundowana przez MPWiK Kraków, znajdująca się na dziedzińcu klasztoru na Jasnej Górze w Częstochowie (Polska)/Fot. Jarosław A. Janowski, ZŁOM Łódź
Wotywne klapy znajdujące się na dziedzińcu klasztoru na Jasnej Górze w Częstochowie. Zamontowano tam ok. 40 ozdobnych klap, co wskazuje na jedyne tego typu skupisko w Polsce/Fot. Jarosław A. Janowski, ZŁOM Łódź
Historyczna klapa kanalizacyjna dawnych Gliwic (Polska)/Fot. Tatiana Niedziela, ZŁOM Zabrze
Dzięki klapom kanalizacyjnym leżącym na ulicach Łodzi, historię swojej rodziny odkryła mieszkająca we Francji Magdalena Cel
Właz reklamowy znajdujący się w miejscowości Nachod (Czechy)/Fot. Jarosław A. Janowski, ZŁOM Łódź
Klapa kanalizacyjna z Francji/Fot. Magda Cel ZŁOM Francja
Właz kanalizacyjny z ulic Miśni (Niemcy)/Fot. Jarosław A. Janowski, ZŁOM Łódź
Klapa zalegająca w osi jezdni w Wejherowie (Polska)/Fot. Jarosław A. Janowski, ZŁOM Łódź
Logowa klapa kanalizacyjna z Bydgoszczy (Polska)/Fot. Jarosław A. Janowski, ZŁOM Łódź
Promocyjna klapa kanalizacyjna znajdująca się w Ragensburgu (Niemcy)/Fot. Tatiana Niedziela, ZŁOM Zabrze
Właz z dwunastoramienną gwiazdą z ulic Drezna (Niemcy)/Fot. Jarosław A. Janowski, ZŁOM Łódź
Wotywna pokrywa włazu, ufundowana przez PWiK w Przemyślu, znajdująca się na dziedzińcu klasztoru na Jasnej Górze w Częstochowie (Polska)/Fot. Marek Polczyk, Dzierżoniów
Klapa kanalizacyjna znajdująca się przed ratuszem miejskim w Tarnowskich Górach, promująca tamtejsze przedsiębiorstwo wodociągowe/Fot. Jarosław A. Janowski, ZŁOM Łódź
Pomnik znajdujący się na Starym Mieście w Bratysławie (Słowacja), który przedstawia kanalarza wychylającego się z otwartego włazu kanalizacyjnego i obserwującego przechodniów z poziomu ulicy/Fot. Jarosław A. Janowski, ZŁOM Łódź
Pomnik znajdujący się na Starym Mieście w Bratysławie (Słowacja), który przedstawia kanalarza wychylającego się z otwartego włazu kanalizacyjnego i obserwującego przechodniów z poziomu ulicy/Fot. Jarosław A. Janowski, ZŁOM Łódź
Promocyjna pokrywa, znajdująca się w Parku Zdrojowym uzdrowiska Kudowa-Zdrój (Polska)/ Fot. Jarosław A. Janowski, ZŁOM Łódź
Klapa służąca promocji turystycznej Berlina (Niemcy)/Fot. Radosław Krzeczkowski, Szczytna
Żeliwny właz z ulic Bratysławy (Słowacja)/Fot. Jarosław A. Janowski, ZŁOM Łódź
Promocyjna klapa zalegająca w Giżycku (Polska)/Fot. Jarosław A. Janowski, ZŁOM Łódź
Promocja Kołobrzegu na żeliwnym włazie/Fot. Marek P., Dzierżoniów
Pokrywa z ulic Wrocławia (Polska)/Fot. Jarosław A. Janowski, ZŁOM Łódź
Historyczna klapa z nazwą przedsiębiorstwa Braci Zell, pisanym cyrylicą. Na pokrywie, zalegającej na ulicach Łodzi, widnieje data 1910, mimo, że kanalizacja w tym mieście instalowana była dopiero w 1927 r./Fot. Jarosław A. Janowski, ZŁOM Łódź
Wyjątkowa prostokątna klapa kanalizacyjna z Bratysławy (Słowacja)/Fot. Jarosław A. Janowski, ZŁOM Łódź
Promocja Saur Neptun Gdańsk na włazie z Gdańska (Polska)/Fot. Jurek, Gdańsk
Pokrywa promocyjna z miasta Karlowe Wary (Czechy)/Fot. Jarosław A. Janowski, ZŁOM Łódź
Klapa kanalizacyjna zdobiąca ulice Budapesztu (Węgry)/Fot. Jarosław A. Janowski, ZŁOM Łódź
Pokrywa z Nysy (Polska), przedstawiająca biblijny cytat/Fot. Jarosław A. Janowski, ZŁOM Łódź
Wotywna pokrywa włazu, ufundowana przez krakowskie MPWiK, znajdująca się na dziedzińcu klasztoru na Jasnej Górze w Częstochowie (Polska)/Fot. Jarosław A. Janowski, ZŁOM Łódź
Wotywna pokrywa włazu, ufundowana przez ZGKiM Ostrów Mazowiecka, znajdująca się na dziedzińcu klasztoru na Jasnej Górze w Częstochowie (Polska)/Fot. Jarosław A. Janowski, ZŁOM Łódź
Wotywna pokrywa włazu, ufundowana przez Wodociągi Kłodzkie, znajdująca się na dziedzińcu klasztoru na Jasnej Górze w Częstochowie (Polska)/Fot. Jarosław A. Janowski, ZŁOM Łódź
Łódź w czterech wersjach językowych na logowej, promocyjnej klapie kanalizacyjnej z 2009 roku. Pokrywa powstała m.in. dzięki inicjatywie Zrzeszenia Łódzkich Odkrywców Metali ZŁOM/Fot. Beata, Łódź
Eksponaty największej wystawy włazów w Polsce, która znajduje się w Muzeum Wodociągów w Bydgoszczy/Fot. Jarosław A. Janowski, ZŁOM Łódź
????????????????????????????????????
Eksponaty największej wystawy włazów w Polsce, która znajduje się w Muzeum Wodociągów w Bydgoszczy/Fot. Jarosław A. Janowski, ZŁOM Łódź
????????????????????????????????????
1 / 45
Kanalizacyjne „klapy” mogą służyć promocji miast, być nośnikami reklam, a nierzadko prawdziwymi dziełami sztuki, niosącymi ze sobą historyczną wartość.
Ich walory dostrzegło m.in. Zrzeszenie Łódzkich Odkrywców Metali ZŁOM, o którego działalności, tylko dla „Portalu Komunalnego” opowiedział jeden z założycieli, Jarosław A. Janowski.
Szukacie śladów historii zachowanych w żeliwnych detalach włazów kanalizacyjnych. Proszę powiedzieć, jakie było wasze najcenniejsze znalezisko?
Faktycznie, szukanie śladów historii zapisanej w żeliwie wydaje się najbardziej frapujące w naszej działalności. To tak, jakby rozszyfrowywać kryminalne zagadki…
Z pewnością było tak z klapami opisanymi cyrylicą, których jeszcze wiele zachowało się w ścisłym centrum Łodzi. Pojawiło się wiele teorii, jednak dopiero informacje uzyskane od mieszkającej we Francji Magdaleny Cel pozwoliły nam odtworzyć historię rodzinnej firmy budowlanej BRACIA ZELL, funkcjonującej swego czasu w Łodzi przy ul. Piotrkowskiej 182. Historia ta jest niezmiernie ciekawa i niezwykła zarazem. Otóż żeliwne dekle Zellów musiały być odlewane na zamówienie, gdyż bracia zajmowali się budowaniem domów, a nie produkcją odlewów z żeliwa. Tak właśnie firma BRACIA ZELL już ponad 100 lat temu niejako pieczętowała swoje dzieła, pozostawiając na terenach wybudowanych posesji żeliwne dekle. Pośród wielu z nich – opisanych w języku rosyjskim – pozostała jeszcze jedna klapa z napisami w języku polskim i niemieckim, co stanowi dowód na to, iż okoliczne budynki powstały dzięki Przedsiębiorstwu Budowlanemu BRACIA ZELL.
Czy Pana zdaniem, najcenniejsze włazy powinny być przenoszone ze swoich pierwotnych miejsc i eksponowane w muzeach, czy raczej warto pozostawiać je na ulicach i promować w inny sposób?
Uważam, że oryginalne egzemplarze, głównie historycznych klap, powinny znajdować się w placówkach muzealnych, i to w ramach stałych, ogólnodostępnych ekspozycji, tak jak w Muzeum Wodociągów i Kanalizacji w Bydgoszczy. Na ulicach można by ewentualnie umieścić w miarę wierne kopie, ale odpowiednio zamocowane, aby i one nie padały łupem złodziei.
Jaki jest główny cel działalności ZŁOM-u? Jakimi dokonaniami możecie się poszczycić i jakie macie plany na przyszłość?
Trudno mówić o jednym celu w przypadku działalności formacji ZŁOM. Z pewnością jest to poszukiwanie i odnajdywanie historycznego żeliwa użytkowego oraz jego dziejów. Przy tym staramy się zadbać o zachowanie dla potomnych odkrytego przez nas żeliwa.
Ważnym celem jest też inspirowanie do tworzenia współczesnego żeliwa użytkowego, które swoją formą i treścią promowałoby konkretne regiony i miasta oraz znajdujące się na ich terenie atrakcje turystyczne i związane z nimi instytucje.
Dotychczas m.in. udało nam się:
- zinwentaryzować historyczne klapy kanalizacyjne na terenie Łodzi,
- doprowadzić do czasowej wystawy zabytkowych dekli kanalizacyjnych w Centralnym Muzeum Włókiennictwa w Łodzi,
- zorganizować ogólnopolski konkurs na łódzką promocyjną klapę kanalizacyjną pod egidą prezydent miasta Łodzi,
- doprowadzić do zorganizowania czasowych wystaw fotograficznych oraz graficznych projektów pokryw kanalizacyjnych,
- spowodować, iż na ulicach Łodzi umieszczono promocyjne dekle uliczne, w tym także jeden w formie pomnika poświęconego angielskiemu inżynierowi W. H. Lindleyowi, dzięki któremu na początku XX w. powstał w Łodzi projekt miejskich wodociągów i kanalizacji,
- przyczynić się do odtworzenia historycznej pompy wodnej z terenu Łodzi.
Musimy przyznać, że wielkie plany na przyszłość w każdym ze wspomnianych zakresów naszej działalności, ale różnego rodzaju bariery znacznie je ograniczają.
Jaki jest zasięg działania ZŁOM-u? Czy wasza działalność wykracza poza granice Łodzi?
Właściwie nie ma obszarowych ograniczeń, wiec nie działamy tylko w Łodzi. Oczywiście łódzkie żeliwa są nam najbliższe, ale cenimy każde inne, czego dowodzimy w miastach i regionach, do których udaje nam się dotrzeć i podjąć skuteczne działania. Tak było m.in. w Elblągu, Toruniu, Sandomierzu, w Bielsku-Białej, a także na Wzgórzu Wawelskim w Krakowie.
A czy trudno jest wejść w wasze szeregi?
Aby tak się stało, często wystarczy tylko jedno – udostępnione w Internecie, autorskie zdjęcie klapy, czyli drzwi kanalizacyjnych prowadzących do szczególnego, bo podziemnego, warsztatu pracy. Przekonali się o tym już obecni liderzy formacji ZŁOM, pochodzący z różnych miast Polski, z Niemiec, z Francji, z Holandii, z Bośni i Hercegowiny, z Wielkiej Brytanii, ze Szwecji oraz z USA.
Włazy nierzadko służą promocji miast, przekazują treści informacyjne lub reklamowe. W jakich polskich miastach, Pana zdaniem, znajdują się najciekawsze klapy?
Pewnie Panią zaskoczę, ale naszym zdaniem największe skupisko klap dekoracyjnych w Polsce znajduje się w Częstochowie, i to w obrębie tamtejszego klasztoru na Jasnej Górze. Jest tam wiele dekli wotywnych, a także i tych reklamujących konkretne miasta.
Niemniej klapy z wiernym wizerunkiem miejskiego ratusza w Bielsku-Białej wydają się niebywałe, podobnie jak dekiel z zarysem zamku Lubomirskich w Rzeszowie. Ten ostatni jest szczególnie wyjątkowy, bo został ufundowany przez prywatną piekarnię z terenu Rzeszowa.
A jak jest w innych krajach? Czy zagraniczne włazy różnią się od naszych?
Z pewnością włazy z każdego kraju mają swoją specyfikę. Dzięki swoim dotychczas nabytym doświadczeniom i wiedzy jesteśmy w stanie określić, z jakiego państwa pochodzi określona klapa. Jednak najbardziej intrygujące wydają się kolorowe pokrywy, znajdujące się na ulicach japońskich miast.
Fajna ciekawostka z tą ekspozycją w Muzeum Wodociągów i Kanalizacji w Bydgoszczy. Plus dla nich za to działanie.
i nie klapa
a pokrywa włazu albo ogólnie właz
bo klapa jest w wc
i oznacza również potocznie porażkę
dokładnie, na Jasnej Górze, ofiarodawców i darczyńców mnóstwo, same pewuiki, zwiki, puki, zuki inne zakłady wodociągowe Matce Boskiej za opiekę 😉 człowiek nie patrzy na wieże, mury, klasztor a pod nogi