Obowiązek odrębnej zbiórki bioodpadów wynika z pakietu o gospodarce o obiegu zamkniętym, co związane jest z celami w zakresie przygotowania do ponownego użycia i recyklingu odpadów komunalnych.

Jednym z kluczowych elementów pakietu jest wzrost poziomu recyklingu odpadów komunalnych do 70% do 2030 r. Uzyskanie takiego poziomu recyklingu bez wdrożenia skutecznego systemu selektywnej zbiórki bioodpadów oraz ich recyklingu organicznego wydaje się być niemożliwe.

Od 1 lipca 2017 r. należy selektywnie zbierać w całej Polsce: papier, szkło, metale, tworzywa sztuczne oraz odpady ulegające biodegradacji, ze szczególnym uwzględnieniem bioodpadów w osobnych pojemnikach o określonych kolorach. Do zbierania bioodpadów przeznaczone są brązowe pojemniki, do których należy wrzucać: resztki warzyw i owoców (w tym obierki itp.), gałęzie drzew i krzewów, skoszoną trawę, liście, kwiaty, trociny i korę drzew oraz resztki jedzenia. Oprócz uregulowań dotyczących tego, w jaki sposób zbierać odpady, należy także zwrócić uwagę na to, w czym należy je zbierać. Niewłaściwie gromadzone bioodpady wykazują tendencje do rozkładu w warunkach beztlenowych, co z kolei skutkuje emisją odorantów i wysoką uciążliwością. Z tego powodu ważne jest zbieranie bioodpadów w specjalnie do tego przystosowanych pojemnikach. Z kolei w przypadku zabudowy wielorodzinnej wsparciem dla gospodarstw domowych w rozwiązaniu problemu zbierania bioodpadów mogą być zestawy składające się z małych pojemników i kompostowalnych worków na bioodpady.

Pilotażowe zbiórki bioodpadów

Projekt pilotażowej selektywnej zbiórki odpadów biodegradowalnych przy użyciu worków kompostowalnych BASF ecovio® oraz określenia możliwości ich rozkładu w procesie kompostowania został zrealizowany w ramach Pilskiego Regionu Gospodarki Odpadami Komunalnymi we współpracy z firmami GWDA i Altvater Piła oraz Stowarzyszeniem Biorecykling w okresie od marca do maja 2017 r. Do badań wybrano 25 gospodarstw domowych (58 osób) ze Spółdzielni Mieszkaniowej Student w Pile, które zostały wyposażone w zestawy do zbierania bioodpadów z workami. Zbierane w gospodarstwach domowych odpady trafiały do ustawionych w wiatach pojemników na odpady biodegradowalne zbierane selektywnie o pojemności 240 l.

W Regionie Wschodnim województwa dolnośląskiego (242 200 mieszkańców) selektywna zbiórka bioodpadów wdrożona została od lipca 2013 r. W okresie od lutego do kwietnia 2014 r. w ramach projektu pilotażowego na terenie dwóch gmin (gmina wiejska Czernica (9284 mieszkańców) i miasto Brzeg (36 381 mieszkańców) rozdano 40 tys. 10-litrowych kompostowalnych worków. Zbierane w gospodarstwach domowych odpady w workach dostarczane były do zakładu w odstępach czasowych krótszych niż tydzień. W zakładzie przeprowadzono testy podatności na rozłożenie, którą sprawdzano na cztery sposoby.

Pierwszy polegał na przetrzymaniu odpadów w temperaturze pokojowej w otwartym pojemniku. Kolejne skupiały się na poddaniu procesowi intensywnej stabilizacji tlenowej w bioreaktorach tunelowych z aktywnym napowietrzaniem i nawadnianiem przy założeniach: umieszczenia worka z odpadami na wierzchu pryzmy, zakopania worka pod około 20-centymetrową warstwą materiału w pryzmie oraz umieszczenia worka w środku pryzmy, odpowiednio dla trzech następnych wariantów prowadzenia badań. W każdym przypadku czas procesu wynosił dwa tygodnie, podczas których mierzono temperaturę panującą w pryzmie. Testy te potwierdziły liczne przykłady kompostowalności worków ecovio® badane w kraju i za granicą.

Potrzeba zmiany świadomości

W trakcie trwania pilotażowego programu w ramach Pilskiego Regionu Gospodarki Odpadami Komunalnymi odebrano 572 kg odpadów biodegradowalnych, czyli średnio 9,08 kg na jednego mieszkańca. W przypadku odpadów biodegradowalnych zauważono wzrostowy trend odbieranych ilości w trakcie trwania projektu. Jednakże nadal najliczniejszą frakcję stanowiły odpady zmieszane, pomimo deklaracji mieszkańców o zbiórce selektywnej. Odpady biodegradowalne stanowiły drugą co do wielkości odbieraną frakcję. Średnia wagowa zawartość zanieczyszczeń w odpadach biodegradowalnych wyniosła 2,63%, minimalna 0,25%, a maksymalna – 10%. Główne zanieczyszczenia stanowiły: worki foliowe, opakowania wielomateriałowe oraz opakowania z tworzyw sztucznych. Zanotowaną tendencją było wrzucanie odpadów biodegradowalnych w opakowaniach oraz używanie worków, zwłaszcza sklepowych toreb jednorazowych, do gromadzenia odpadów, zamiast worków kompostowalnych.

Z workami mieszkańcy segregują

 

Należy zauważyć, że rozdawanie mieszkańcom przez RIPOK – ZGO Gać – tylko w dwóch z 16 gmin Regionu Wschodniego Dolnośląskiego WPGO kompostowalnych woreczków do selektywnej zbiórki bioodpadów przyczyniło się do skokowego wzrostu ilości dostarczanych do ZGO bioodpadów.

Pomimo obowiązkowej selektywnej zbiórki bioodpadów w 12 gminach, wprowadzonej 1 lipca 2013 r., do zakładu przywożono zaledwie ok. 120 ton tych odpadów miesięcznie. W okresie od lutego do połowy kwietnia mieszkańcom dwóch gmin rozdanych zostało 40 tys. kompostowalnych woreczków BASF ecovio®. Spowodowało to, że już od kwietnia ilości przywożonych do RIPOK-u w Gaci bioodpadów przekraczały co miesiąc 500 ton. Badania prowadzone przez GWDA pokazały, że – pomimo działań informacyjnych oraz dystrybucji darmowych zestawów do selektywnego zbierania odpadów biodegradowalnych – w odbieranej frakcji znajdowały się zanieczyszczenia, które stanowiły głównie frakcje lekkie w postaci opakowań żywnościowych oraz popularnych toreb sklepowych.

Zakaz używania toreb z tworzyw?

Wyeliminowanie tradycyjnych toreb sklepowych z użycia i zastąpienie ich kompostowalnymi torbami, spełniającymi wymagania normy EN 13432, rozwiązałoby pojawiające się problemy. Dzięki temu, częściej do gromadzenia bioodpadów w gospodarstwach domowych używane byłyby odpowiednie worki. Niestety, z przeprowadzonych badań wynika, że pomimo dostarczenia mieszkańcom specjalnych kompostowalnych worków, przy dostępności toreb z tworzyw sztucznych, to w nich gromadzone są odpady. Tymczasem zastosowanie toreb i worków kompostowalnych, które ulegają rozkładowi podczas przetwarzania bioodpadów, powinno pozwolić na ograniczenie uciążliwych procesów usuwania zanieczyszczeń z takiej selektywnej zbiórki, a także – co ważne – zapewnić wysoką jakość wytwarzanego kompostu. To, czego wciąż potrzeba to zwiększenie świadomości na temat korzyści ze stosowania worków biodegradowalnych oraz zdecydowane wprowadzanie koniecznych legislacji, które pozwolą na to, by istniejące już innowacje w obszarze tworzyw biodegradowalnych przyniosły wymierne zmiany.

Andrzej Sobolak
prezes Stowarzyszenia Biorecykling

Emilia Stasiak
Zastępca kierownika Zakładu Przetwarzania Odpadów GWDA Piła GWDA sp. Z o.o.