Gospodarka odpadami komunalnymi w Polsce w wyniku zmian przepisów prawa: ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz ustawy o odpadach, zyskała nowe znaczenie. Podmiotami gospodarującymi odpadami komunalnymi stały się gminy, które jako właściciele odpadów mają duży wpływ na to, czy wszystkie odpady będą odbierane i zagospodarowywane w sposób zorganizowany. Znowelizowane wojewódzkie plany gospodarki odpadami określiły regiony gospodarki odpadami wraz z regionalnymi instalacjami przetwarzania odpadów komunalnych.

Forum Beneficjentów Projektów Spalarniowych rozwiązało szereg problemów zarówno na etapie przygotowania, jak i wdrażania projektów. Zakres i skala tych problemów miały charakter lokalny, niemniej w znacznym stopniu były one wspólne dla wszystkich przedsięwzięć. Podstawowym zagadnieniem dla instalacji termicznego przekształcania odpadów komunalnych było i nadal jest zapewnienie strumienia odpadów dla powstających spalarni. Aktualny stan prawny, a więc regulacje zawarte w ustawie o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, ustawie o odpadach, projekcie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz wojewódzkich planach gospodarki odpadami dają poczucie stabilności i przewidywalności. Wszyscy Beneficjenci Projektów pokonali trudności związane z uzyskiwaniem decyzji środowiskowych i uzyskali pozwolenia na budowę.

Po trudnym okresie ich wdrażania rozpoczęli realizację inwestycji. Obecnie trwają już prace budowlane, które wymagają rozwiązywania wielu kwestii natury organizacyjnej, technicznej i technologicznej. Realizacja budowy w oparciu o warunki kontraktowe FIDIC, a więc formułę projektuj i buduj, wymaga ustawicznego rozwiązywania różnych problemów, szczególnie w początkowej fazie, która wymaga uszczegółowienia wszystkich elementów technicznych. Podobnego dookreślenia wymagają rozwiązania technologiczne. Istotnym aspektem są urządzenia do stabilizacji i zestalania produktów z oczyszczania spalin oraz popiołów dennych. Rozwiązania opracowane w tym zakresie będą zdecydowanie konkurencyjne w stosunku do stosowanych w Europie. Aktualny stan prac wskazuje na dużą szansę na pojawienie się w Polsce nowego rozwiązania, zapewniającego jednocześnie bardziej skuteczną ochronę środowiska.

Aspekty ekonomiczne i prawne

Beneficjenci zetknęli się również z problematyką ekonomiczną oraz prawną, niezwiązaną ściśle z wdrażaniem i realizacją projektów, ale przekładającą się na przyszłe funkcjonowanie spalarni odpadów komunalnych. Wpływ na to miała m.in. procedura zmiany prawa energetycznego, w wyniku której opracowano projekt Ustawy o odnawialnych źródłach energii. Jej projekt nie uwzględniał spalarni odpadów komunalnych jako źródła energii odnawialnej i nie przewidywał wsparcia z tego tytułu. Obecnie projekt ustawy o OZE traktuje instalacje termicznego przekształcania odpadów komunalnych jako uprawnione do otrzymania wsparcia. Roczna praca nad projektem ustawy, przy wsparciu beneficjentów tworzących Forum Beneficjentów Projektów Spalarniowych, przyniosła oczekiwane zmiany. Aspekty prawne i ekonomiczne wiążą się także z problematyką gospodarczego wykorzystania żużli powstających w procesie spalania odpadów komunalnych. Obecny stan prawny określa normy dla żużli wykorzystywanych do produkcji materiałów budowlanych, jednakże ten kierunek zagospodarowania żużli w Polsce praktycznie zanika. Istnieją możliwość i potrzeba wykorzystywania ich do utwardzania gruntu, podbudowy dróg czy budowy wałów ochronnych. Aktualny stan prawny nie pozwala jednak na gospodarcze wykorzystanie żużli powstających w spalarniach odpadów komunalnych w innych celach niż produkcja materiałów budowlanych. W zaistniałej sytuacji istnieje potrzeba zmiany przepisów prawa. Forum Beneficjentów Projektów Spalarniowych zasygnalizowało Ministerstwu Środowiska problem zagospodarowania żużli ze spalarni odpadów komunalnych. Obecnie MŚ pracuje nad zmianą tematycznego rozporządzenia przy aktywnym wsparciu Forum Beneficjentów Projektów Spalarniowych. Istnieją realne przesłanki ku temu, by w drodze rozporządzenia MŚ określiło parametry dla żużli wykorzystywanych gospodarczo. Biorąc pod uwagę fakt, że pierwsze duże ilości żużli pojawią się w 2016 r., pozostało dużo czasu na przygotowanie i wydanie odpowiedniego aktu prawnego.

Gospodarcze wykorzystanie żużli stanowi wartość samą w sobie, również w wymiarze środowiskowym, ponieważ znaczące ilości żużla nie będą składowane. Ekonomicznym uzasadnieniem zagospodarowania żużli są również oszczędności z tytułu niewnoszenia opłaty za korzystanie ze środowiska ? za składowanie. Ponadto rozwiązanie to pozwala osiągnąć dochód ze sprzedaży żużli, przy równoczesnym obniżeniu kosztów unieszkodliwiania odpadów (tzw. opłaty na bramie), a w szerszej perspektywie ? opłaty ponoszone przez mieszkańców.

Czas wyzwań

Warto zaznaczyć, że omówione przykłady problematyki związanej z realizacją projektów spalarni odpadów komunalnych to tylko te, które zostały już zdefiniowane. Mając na względzie fakt, iż realizacja skomplikowanych i wymagających dużej wiedzy instalacji termicznego przekształcania odpadów komunalnych jest procesem dynamicznym, należy więc oczekiwać jeszcze wielu wyzwań. Z pewnością staną się one impulsem do dynamicznego działania. Dotychczasowe i przyszłe doświadczenia sześciu beneficjentów na pewno okażą się pomocne dla kolejnych podmiotów zainteresowanych budową spalarni odpadów komunalnych.

Forum Beneficjentów Projektów Spalarniowych zawiązane zostało w 2012 r. Uczestnicy postawili sobie za cel wymianę informacji i cennych doświadczeń, identyfikację zagrożeń, wzajemną promocję oraz wspólne występowanie w relacjach z organami rządowymi i innymi, związanymi z realizacją Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko. Ostatni rok aktywnej współpracy przyniósł Forum wiele znaczących korzyści.