Dlaczego wciąż tak często nowe nasadzenia drzew w polskich miastach źle wyglądają? Po części problem leży w zawartości specyfikacji nasadzeń, która towarzyszy projektom (np. modernizacji dróg w miastach) oraz w braku odpowiednich zobowiązań gwarancyjnych wykonawcy.

Co posadzi wykonawca, który wygrał przetarg „bitwą na ceny”, jeżeli jedyny opis, jaki ma w dokumentacji, to np. „Acer platanoides 7 lat” lub „Platanus acerifola wys. 4 m”? Otóż posadzi to, co przedstawia schematycznie rys. 1 i nie można mieć mu tego za złe – przecież nikt, kto ma w specyfikacji betonową kostkę chodnikową, nie położy płyt granitowych. Sytuacja będzie zgoła inna, gdy projektant właściwie przygotuje specyfikację. Należy od niego wymagać, aby szczegółowo opisał materiał roślinny oraz uwzględnił wszystkie uwagi dotyczące nasadzeń i pielęgnacji. W specyfikacji należy zwrócić uwagę na to, aby w momencie sadzenia wszystkie drzewa w szpalerze w miały jednakowe parametry (szczególnie w odniesieniu do wysokości i wysokości pnia), a materiał roślinny spełniał najwyższe wymagania jakościowe i był prowadzony w trakcie wieloletniego cyklu produkcyjnego. Wszystkie części rośliny muszą być wolne od szkodników i patogenów oraz pozbawione ran i śladów po świeżych cięciach. Ważne jest także, aby materiał nie był przechowywany dłuższy czas w chłodni. Po posadzeniu należy również uwzględnić przeprowadzenie cięć prześwietlających i formujących, które będą wykonane pod nadzorem architekta krajobrazu, monitorującego realizację projektu.
Na rys. 1 widzimy, co otrzymamy od wykonawcy, opisując drzewo tylko parametrem wysokości lub wieku. Natomiast na rys. 2-4 przedstawiono trzy wielkości tego samego gatunku, opisane wg podanych wskazówek. Wpisane tam ceny przygotowane są na bazie ofert renomowanych szkółek (oprócz rys. 1), jednak dostawcy mogą znaleźć materiał tańszy, zachowując jego wszystkie parametry zawarte w dokładnej specyfikacji. Choć na pierwszy rzut oka podane ceny wydają się być wysokie, to należy sobie odpowiedzieć na pytanie, jakim procentem, a raczej promilem jest cena nawet kilkunastu drzew przy cenie remontu odcinka drogi.


Rys. 1. Tilia europaea ‘Pallida’. Wys. 400-500 cm, 400-800 zł
Rys. 2. Tilia europaea ‘Pallida’. Wys. 400-500 cm, 4×p, ob. 20-25 cm, śred. 150-200 cm, forma pienna, wys. pnia 220 cm, soliter, bryła, 1500-2000 zł
Rys. 3. Tilia europaea ‘Pallida’. Wys. 600-700 cm, 5×p, ob. 35-40 cm, śred. 200-300 cm, forma pienna, wys. pnia 220 cm, soliter, bryła, 7500-9500 zł
Rys. 4. Tilia europaea ‘Pallida’. Wys. 800-900 cm, 7×p, ob. 50-60 cm, śred. 300-400 cm, forma pienna, wys. pnia 220 cm, soliter, bryła, 21000-30000 zł

Architekt krajobrazu projektujący nasadzenia powinien umieć ocenić materiał oraz znać zarówno zależności pomiędzy poszczególnymi jego parametrami, jak i ceny, by dopasować to do możliwości zleceniodawcy. Projektując nasadzenia w mieście, należy odpowiednio do warunków stosować technologie umożliwiające zdrowy rozwój drzew i minimalizujące konflikty z infrastrukturą (rozwiązania zapobiegające kompresji gruntu, ekranowanie, napowietrzanie, irygacje, zabezpieczenia powierzchni, kierunkowanie rozwoju bryły). Nie wystarczy dobry materiał roślinny – trzeba mu zapewnić odpowiednią pielęgnację i to też powinno być szczegółowo opisane w specyfikacji robót. Podwykonawca, który sadzi drzewa, wiedząc, że będzie je pielęgnować przez minimum rok, z pewnością posadzi je staranniej.

Oznaczenie
Nazwa
Opis
Ilość szt.
d1
Acer platanoides ‘Cleveland’
Klon pospolity odm. Cleveland
wys. 600-700 cm, 5×p, ob. 40-45 cm, śred. 250-300 cm, forma pienna, wys. pnia 220 cm, soliter, bryła
68
d2
Acer platanoides
Klon pospolity
wys. 800-900 cm, 7×p, ob. 50-60 cm, śred. 500-600 cm, forma pienna, wys. pnia 220 cm, soliter, bryła
70

Objaśnienia
wys. – wysokość drzewa bez bryły
×p –minimalna wymagana ilość przesadzeń rośliny w procesie szkółkowania
ob. – obwód pnia drzewa, mierzony na wys. 100 cm od poziomu gruntu
śred. – średnica korony
soliter – roślina prowadzona w szkółce jako egzemplarz swobodnie rosnący, o pokroju korony właściwym dla gatunku i odmiany (korona musi być symetryczna i równomiernie zagęszczona)
bryła – roślina kopana z bryłą korzeniową odpowiednio zabezpieczoną tkaniną jutową i siatką drucianą
forma pienna – drzewa prowadzone jako materiał alejowy (przyuliczny), pień prosty, pozbawiony pozostałości po usuniętych konarach. Wysokość pnia mierzona od projektowanego poziomu materiału wykańczającego powierzchnię pod drzewami do najniższych konarów korony

Dorota Rudawa
RS Architektura Krajobrazu

Warte uwagi
Aby właściwie przygotować się do realizacji projektu, należy odpowiednio dużo wymagać od projektantów, gdyż to właśnie projekt jest narzędziem egzekwowania jakości wykonania zlecenia. Ponadto należy podjąć decyzje o priorytetach. Przykładowo jeżeli budżet na inwestycję jest ograniczony, to może warto zrezygnować z kilku metrów drogiej nawierzchni i w zamian posadzić duże drzewo.
W efekcie otrzymamy miasta o przestrzeni w standardzie europejskim oraz zadowolonych jej użytkowników.