Drzewa i krzewy do miast
Warunki wzrostu drzew i krzewów w miastach, a zwłaszcza na terenach towarzyszących arteriom komunikacyjnym, są bardzo trudne. Dlatego bardzo ważny jest ich właściwy dobór i pielęgnacja.
Zimą drogowcy z reguły nie szczędzą soli, aby drogi były czarne i przejezdne. Latem upały sprawiają, że musimy pożegnać się z myślą o sadzeniu drzew wrażliwszych na susze i wysokie temperatury. Wszystkie te czynniki sprawiają, że sadzenie drzew i krzewów w miastach musi być poprzedzone wnikliwą analizą warunków siedliskowych, z uwzględnieniem możliwości rekompensowania powstałych niedostatków.
Jeżeli zapewnimy odpowiedni dobór gatunków i wysoką jakość materiału roślinnego, stworzymy w miarę dobre warunki wzrostu i rozwoju oraz odpowiednią pielęgnację przez kolejne lata, to drzewa takie będą lepiej spełniały swoje funkcje.
Miejskie warunki
Najważniejsze czynniki zapewniające prawidłowy rozwój drzew i krzewów w warunkach miejskich to dostęp do światła i wody opadowej, wielkość i położenie powierzchni przeznaczonej pod uprawę drzew i krzewów oraz przestrzeń niezbędna dla wzrostu koron i systemów korzeniowych, uzależniona od szerokości ulic i wolnej przestrzeni pomiędzy jezdnią, chodnikiem i budynkami. Równie ważny jest stan zanieczyszczenia środowiska glebowego w zasięgu systemów korzeniowych (uzależniony głównie od sposobu usuwania śniegu i lodu) oraz natężenie ruchu pojazdów, powodujące zanieczyszczenie powietrza przez spaliny oraz gleby m.in. przez związki ołowiu.
Najmniej sprzyjające prawidłowemu wzrostowi drzew i krzewów w miastach są zmienione warunki glebowe. Skład mechaniczny i struktura gleb diametralnie odbiegają od gleb niezanieczyszczonych, zarówno uprawnych, jak i leśnych. Gleby w miastach są pozbawione powietrza glebowego i – najczęściej – warstwy próchnicy, a także są bardzo silnie zbite. W strefie zasięgu systemu korzeniowego często zalega gruz. Poprawa stanu gleby wiąże się z jej wymianą na odpowiednio dobrane podłoża – przynajmniej w miejscach sadzenia – oraz z odpowiednim nawożeniem, zwłaszcza nawozami wieloskładnikowymi i nawozami o przedłużonym działaniu.
Trzeba pielęgnować
Trudne warunki wzrostu drzew i krzewów w miastach częściowo rekompensują prawidłowo przeprowadzone zabiegi pielęgnacyjne. Jednym z najważniejszych jest właściwe cięcie. Wykonane bezpośrednio po posadzeniu warunkuje i gwarantuje dobre przyjęcie oraz prawidłowy wzrost i rozwój. Dotyczy to zwłaszcza drzew i krzewów liściastych kopanych z gruntu, z odkrytymi korzeniami. Zaraz po posadzeniu krzewy powinny być przycięte nisko, na wysokości 15-25 cm, najlepiej nad pąkami skierowanymi na zewnątrz. Słabe pędy powinny być całkowicie usunięte. Zabieg ten zapewnia właściwy rozwój silnych pędów już podczas pierwszego sezonu wegetacyjnego. Drzewa i krzewy nieprzycinane gorzej się przyjmują i rozwijają bardzo słabe pędy. Tak silnego cięcia nie wymagają natomiast drzewa i krzewy produkowane w pojemnikach. W ich przypadku stosuje się jedynie cięcia korygujące kształt korony. Okazom tym pozostawiamy większą możliwość swobodnego i naturalnego rozwoju. Ważne są również cięcia sanitarne. Cięcia te wykonuje się w celu poprawy zdrowotności roślin i przeciwdziałania infekcjom. Ostatnio obserwuje się – nie tylko w miastach – silne przycinanie drzew i częste, coroczne, formowanie koron. Sądzi się bowiem, że dzięki tym zabiegom ich korony nie rozrosną się zbyt szeroko i – w przypadku wąskich ulic – zmieszczą się nawet na wąskim pasie między chodnikiem a jezdnią. Skutek jest zwykle odwrotny od oczekiwanego – następuje intensywny wzrost i silne zagęszczenie pędów odroślowych. Ponadto nie powinno się ogławiać koron u drzew starych, kilkudziesięcioletnich. Lepiej takie drzewa usunąć i na ich miejsce posadzić nowe, dostosowane do szerokości ulicy.
Równie ważne jak przycinanie jest właściwe nawożenie. Powinno się je przeprowadzać na podstawie badań zasobności gleby w podstawowe makro- i mikroelementy. Roślinom należy dostarczać przede wszystkim tych składników, których jest najmniej. Zabieg ten trzeba przeprowadzić najpóźniej do połowy lipca, tak aby młode pędy zdążyły zdrewnieć przed nadejściem mrozów. Najlepiej stosować wolno działające nawozy granulowane, wieloskładnikowe, które dostarczają składników pokarmowych na cały sezon wegetacyjny przy jednorazowym zabiegu. Występowanie szkodników i chorób obniżających wartość dekoracyjną drzew i krzewów należy ograniczać, przeprowadzając zabiegi z zakresu ochrony roślin z zachowaniem zasad obowiązujących przy stosowaniu środków ochrony roślin. Bardzo korzystne dla drzew i krzewów jest mulczowanie (ściółkowanie), które polega na przykryciu powierzchni gleby wokół drzew i krzewów grubą (min. 10 cm) warstwą kory lub zrębków. Należy ją uzupełniać co kilka lat. Warstwa ta ochroni glebę i systemy korzeniowe przed nadmiernym przegrzewaniem i parowaniem wody, a zimą przed przemarzaniem. Jednocześnie utrudnia rozwój chwastów i wzbogaca glebę w próchnicę.
Podczas długotrwałej suszy niezbędne jest obfite nawadnianie lub podlewanie drzew i krzewów. Jest to zabieg konieczny, nie tak trudny i kosztowny do przeprowadzenia w warunkach miejskich, jakby się pozornie wydawało.
dr Tomasz Bojarczuk
Lesław Rachwał
Arboretum Kórnickie
Instytut Dendrologii PAN, Kórnik
Zimą drogowcy z reguły nie szczędzą soli, aby drogi były czarne i przejezdne. Latem upały sprawiają, że musimy pożegnać się z myślą o sadzeniu drzew wrażliwszych na susze i wysokie temperatury. Wszystkie te czynniki sprawiają, że sadzenie drzew i krzewów w miastach musi być poprzedzone wnikliwą analizą warunków siedliskowych, z uwzględnieniem możliwości rekompensowania powstałych niedostatków.
Jeżeli zapewnimy odpowiedni dobór gatunków i wysoką jakość materiału roślinnego, stworzymy w miarę dobre warunki wzrostu i rozwoju oraz odpowiednią pielęgnację przez kolejne lata, to drzewa takie będą lepiej spełniały swoje funkcje.
Miejskie warunki
Najważniejsze czynniki zapewniające prawidłowy rozwój drzew i krzewów w warunkach miejskich to dostęp do światła i wody opadowej, wielkość i położenie powierzchni przeznaczonej pod uprawę drzew i krzewów oraz przestrzeń niezbędna dla wzrostu koron i systemów korzeniowych, uzależniona od szerokości ulic i wolnej przestrzeni pomiędzy jezdnią, chodnikiem i budynkami. Równie ważny jest stan zanieczyszczenia środowiska glebowego w zasięgu systemów korzeniowych (uzależniony głównie od sposobu usuwania śniegu i lodu) oraz natężenie ruchu pojazdów, powodujące zanieczyszczenie powietrza przez spaliny oraz gleby m.in. przez związki ołowiu.
Najmniej sprzyjające prawidłowemu wzrostowi drzew i krzewów w miastach są zmienione warunki glebowe. Skład mechaniczny i struktura gleb diametralnie odbiegają od gleb niezanieczyszczonych, zarówno uprawnych, jak i leśnych. Gleby w miastach są pozbawione powietrza glebowego i – najczęściej – warstwy próchnicy, a także są bardzo silnie zbite. W strefie zasięgu systemu korzeniowego często zalega gruz. Poprawa stanu gleby wiąże się z jej wymianą na odpowiednio dobrane podłoża – przynajmniej w miejscach sadzenia – oraz z odpowiednim nawożeniem, zwłaszcza nawozami wieloskładnikowymi i nawozami o przedłużonym działaniu.
Trzeba pielęgnować
Trudne warunki wzrostu drzew i krzewów w miastach częściowo rekompensują prawidłowo przeprowadzone zabiegi pielęgnacyjne. Jednym z najważniejszych jest właściwe cięcie. Wykonane bezpośrednio po posadzeniu warunkuje i gwarantuje dobre przyjęcie oraz prawidłowy wzrost i rozwój. Dotyczy to zwłaszcza drzew i krzewów liściastych kopanych z gruntu, z odkrytymi korzeniami. Zaraz po posadzeniu krzewy powinny być przycięte nisko, na wysokości 15-25 cm, najlepiej nad pąkami skierowanymi na zewnątrz. Słabe pędy powinny być całkowicie usunięte. Zabieg ten zapewnia właściwy rozwój silnych pędów już podczas pierwszego sezonu wegetacyjnego. Drzewa i krzewy nieprzycinane gorzej się przyjmują i rozwijają bardzo słabe pędy. Tak silnego cięcia nie wymagają natomiast drzewa i krzewy produkowane w pojemnikach. W ich przypadku stosuje się jedynie cięcia korygujące kształt korony. Okazom tym pozostawiamy większą możliwość swobodnego i naturalnego rozwoju. Ważne są również cięcia sanitarne. Cięcia te wykonuje się w celu poprawy zdrowotności roślin i przeciwdziałania infekcjom. Ostatnio obserwuje się – nie tylko w miastach – silne przycinanie drzew i częste, coroczne, formowanie koron. Sądzi się bowiem, że dzięki tym zabiegom ich korony nie rozrosną się zbyt szeroko i – w przypadku wąskich ulic – zmieszczą się nawet na wąskim pasie między chodnikiem a jezdnią. Skutek jest zwykle odwrotny od oczekiwanego – następuje intensywny wzrost i silne zagęszczenie pędów odroślowych. Ponadto nie powinno się ogławiać koron u drzew starych, kilkudziesięcioletnich. Lepiej takie drzewa usunąć i na ich miejsce posadzić nowe, dostosowane do szerokości ulicy.
Równie ważne jak przycinanie jest właściwe nawożenie. Powinno się je przeprowadzać na podstawie badań zasobności gleby w podstawowe makro- i mikroelementy. Roślinom należy dostarczać przede wszystkim tych składników, których jest najmniej. Zabieg ten trzeba przeprowadzić najpóźniej do połowy lipca, tak aby młode pędy zdążyły zdrewnieć przed nadejściem mrozów. Najlepiej stosować wolno działające nawozy granulowane, wieloskładnikowe, które dostarczają składników pokarmowych na cały sezon wegetacyjny przy jednorazowym zabiegu. Występowanie szkodników i chorób obniżających wartość dekoracyjną drzew i krzewów należy ograniczać, przeprowadzając zabiegi z zakresu ochrony roślin z zachowaniem zasad obowiązujących przy stosowaniu środków ochrony roślin. Bardzo korzystne dla drzew i krzewów jest mulczowanie (ściółkowanie), które polega na przykryciu powierzchni gleby wokół drzew i krzewów grubą (min. 10 cm) warstwą kory lub zrębków. Należy ją uzupełniać co kilka lat. Warstwa ta ochroni glebę i systemy korzeniowe przed nadmiernym przegrzewaniem i parowaniem wody, a zimą przed przemarzaniem. Jednocześnie utrudnia rozwój chwastów i wzbogaca glebę w próchnicę.
Podczas długotrwałej suszy niezbędne jest obfite nawadnianie lub podlewanie drzew i krzewów. Jest to zabieg konieczny, nie tak trudny i kosztowny do przeprowadzenia w warunkach miejskich, jakby się pozornie wydawało.
dr Tomasz Bojarczuk
Lesław Rachwał
Arboretum Kórnickie
Instytut Dendrologii PAN, Kórnik
Drzewa i krzewy proponowane do nasadzeń miejskich. Cz. 1 |
Do obsadzania wąskich ulic i placów Do obsadzania wąskich ulic i placów w miastach nadają się gatunki i odmiany drzew o kulistych i niewielkich koronach oraz drzewa wolno rosnące, o wąskim pokroju korony, nie przekraczające 6-10 m wysokości Drzewa liściaste Acer campestre – klon polny1 Acer platanoides ‘Columnare’ – klon zwyczajny odm. kolumnowa Acer platanoides ‘Globosum’ – klon zwyczajny odm. kulista Aesculus x carnea – kasztanowiec czerwony Aesculus hippocastanum ‘Baumannii’ – kasztanowiec pospolity odm. pełnokwiatowa1 Aesculus hippocastanum ‘Umbraculifera’ – kasztanowiec pospolity odm. kulista Celtis occidentalis – wiązowiec zachodni1 Cerasus serrulata ‘Kanzan’ – wiśnia piłkowana odm. Kanzan Corylus colurna – leszczyna turecka1 Crataegus intricata – głóg szkarłatny Crataegus x lavallei ‘Carrierei’ – głóg Lavalle’a odm. Carriere’a Crataegus monogyna ‘Stricta’ – głóg jednoszyjkowy odm. wyprostowana Crataegus x media ‘Paul’s Scarlet’ – głóg pośredni odm. pełnokwiatowa różowa Crataegus punctata – głóg cętkowany Fraxinus excelsior ‘Nana’ – jesion wyniosły odm. kulista Malus baccata (var. jackii) – jabłoń jagodowa (i odmiany) Malus x hartwigii – jabłoń Hartwiga Malus x purpurea – jabłoń purpurowa (różne odmiany) Platanus x hispanica ‘Pyramidalis’ – platan klonolistny odm. piramidalna Prunus x eminens ‘Umbraculifera’ – wiśnia osobliwa odm. kulista Pyrus calleryana ‘Chanticleer’ – grusza drobnoowocowa odm. ‘Chanticleer’1 Pyrus elaeagnifolia – grusza oliwkowa Quercus robur ‘Fastigiata’ – dąb szypułkowy odm. stożkowata Robinia pseudoacacia ‘Bessoniana’ – robinia biała odm. Bessona Robinia pseudoacacia ‘Umbraculifera’ – robinia biała odm. kulista Sorbus aria – jarząb mączny (i odmiany) Sorbus aucuparia – jarząb pospolity (i odmiany, np. ‘Fastigiata’) Sorbus intermedia – jarząb szwedzki Tilia x euchlora – lipa krymska1 Tilia tomentosa – lipa srebrzysta1 Tilia x varsaviensis – lipa warszawska1 Drzewa iglaste Abies concolor – jodła jednobarwna Larix decidua – modrzew europejski Metasequoia glyptostroboides – metasekwoja chińska2 Picea omorika – świerk serbski Picea pungens – świerk kłujący (i odmiany) Pinus nigra – sosna czarna1 Zalecane do nasadzeń krzewy nie mają dużych wymagań siedliskowych. Dobrze znoszą warunki miejskie i są atrakcyjne o każdej porze roku. Krzewy liściaste Amelanchier lamarckii – świdośliwa Lamarcka (kanadyjska) Amorpha fruticosa – indygowiec (amorfa) krzewiasty Berberis ottawensis ‘Superba’ – berberys ottawski odm. wspaniała Berberis thunbergii – berberys Thunberga Berberis thunbergii ‘Atropurpurea’ – berberys Thunberga odm. czerwonolistna Caragana arborescens – karagana syberyjska Chaenomeles x superba – pigwowiec pośredni (i odmiany) Cornus alba – dereń biały Cornus alba ‘Sibirica’ – dereń biały odm. syberyjska Cornus sericea ‘Flaviramea’ – dereń rozłogowy odm. złotokora2 Cotoneaster bullatus – irga pomarszczona Cotoneaster lucidus – irga błyszcząca Cotoneaster divaricatus – irga rozkrzewiona Eleagnus angustifolia – oliwnik wąskolistny Forsythia x intermedia – forsycja pośrednia (i odmiany) Hippophaë rhamnoides – rokitnik pospolity Kolkwitzia amabilis – kolkwicja chińska Ligustrum vulgaris – ligustr pospolity Ligustrum vulgaris ‘Atrovirens’ – ligustr pospolity odm. ciemnozielona3 Lycium barbarum – kolcowój pospolity Philadelphus coronarius – jaśminowiec wonny (i odmiany) Philadelphus sp. – jaśminowiec (różne odmiany) Physocarpus opulifolius – pęcherznica kalinolistna Physocarpus opulifolius ‘Luteus’ – pęcherznica kalinolistna odm. żółtolistna Physocarpus opulifolius ‘Diabolo’ – pęcherznica kalinolistna ‘Diabolo’ Potentilla fruticosa – pięciornik krzewiasty (i odmiany) Ribes alpinum – porzeczka alpejska Ribes alpinum ‘Schmidt’ – porzeczka alpejska odm. Szmidta Rosa rugosa – róża pomarszczona (i odmiany) Spiraea arguta – tawuła wczesna Spiraea x cinerea ‘Grefsheim’ – tawuła norweska odm. Grefsheim Spiraea japonica ‘Macrophylla’ – tawuła japońska odm. wielkolistna Spiraea vanhouttei – tawuła van Houttea Symphoricarpos x chenaultii ‘Hancock’ – śnieguliczka Chenaulta odm. ‘Hancock’ Symphoricarpus x doorenbosii ‘Mother of Pearl’ – śnieguliczka Doorenbosa ‘Mother of Pearl’ Symphoricarpus x doorenbosii ‘White Hedge’ – śnieguliczka Doorenbosa ‘White Hedge’ Tamarix tetrandra – tamaryszek czteropręcikowy Tamarix ramosissima – tamaryszek rozgałęziony (t. pięciopręcikowy) Krzewy iglaste Juniperus chinensis ‘Pfitzeriana’ – jałowiec chiński odm. Pfitzera (i odmiany) Pinus mugo – sosna górska, kosodrzewina (i odmiany) Taxus baccata – cis pospolity (i odmiany) Taxus x media – cis pośredni (i odmiany) Objaśnienia 1 – do nasadzeń przy trasach komunikacyjnych 2 – do nasadzeń w miejscach wilgotnych 3 – w województwach zachodnich |
