Najbardziej elegancką i ozdobną formą miejskich nasadzeń są kwietniki, czasem nazywane kwietynkami, a czasem niewłaściwie określane jako rabaty kwiatowe.

Czym zatem różni się kwietnik od rabaty? Czy obie nazwy można stosować jako synonimy? Z pewnością nie!

Kwietnik jest założeniem sezonowym, tworzonym najczęściej dwa lub trzy razy w okresie wegetacji, czyli od wiosny do jesieni, na specjalnie do tego celu przygotowanych miejscach. Zatem podstawą kwietnika są rośliny sezonowe, często określane również jako rabatowe, które wysadza się na kwietnik już w fazie ozdobnej, czyli kwitnące lub pod tzw. pąkiem. W Polsce kwietniki zakłada się najczęściej trzy razy w sezonie: wiosną (w kwietniu, ozdobne do 15 maja), latem (po 15 maja, ozdobne do września) i jesienią (we wrześniu, ozdobne do mrozów).

Rabata natomiast jest kompozycją wieloletnią i powinna zachować walory ozdobne przez wiele sezonów. Dlatego sadzi się na niej przede wszystkim byliny, czasem również krzewy, a w celu kolorystycznego urozmaicenia wiosną mogą być także wprowadzane rośliny dwuletnie i cebulowe, a latem jednoroczne i trwałe niezimujące w gruncie, kwitnące, jak również te o atrakcyjnych kolorach i kształtach liści.

Klasyfikacja rzecz istotna

Istnieje wiele kryteriów, wg których określa się i dzieli kwietniki. Pod względem rozwiązań kompozycyjnych można wyróżnić kwietniki: jedno- i wielogatunkowe (odmianowe), regularne/nieregularne, formalne/nieformalne, mozaikowe, dywanowe, obrazkowe, ale także kompozycje wertykalne/figuralne, zagony wzniesione oraz pojemniki (stojące/wiszące). W zależności od zastosowanych roślinnych elementów dekoracyjnych, należy wskazać kwietniki o ozdobnych liściach i kwitnące, natomiast w zależności od wysokości zastosowanych roślin: niskie (do 20 cm) ? rośliny obwódkowe; średnio wysokie (20-60 cm) ? rośliny tła; wysokie (od 60 cm) ? jako punkt centralny.

Na szczególną uwagę zasługują kompozycje kwiatowe sadzone w stojących pojemnikach, np. wysokie donice (drewniane, ceramiczne lub z tworzyw sztucznych). Upiększają one te miejsca w mieście, gdzie nie można założyć kwietnika. Innym rozwiązaniem są podwieszane pojemniki, zwane amplami, które umieszczane są powyżej wzroku obserwatora, np. na lampach ulicznych lub na specjalnych stelażach. Aranżacje te mogą być sadzone w jedno- lub wielogatunkowych zestawach głównie z uwzględnieniem roślin o przewieszających się pędach. Obecnie rynek ogrodniczy oferuje wiele takich gatunków, zaczynając od powszechnie znanych pelargonii bluszczolistnych, petunii czy werben, po mniej znane gatunki jak diascie, uczep rózgowaty lub scewole.

Co i kiedy sadzić?

Wiosną sadzi się na kwietnikach rośliny dwuletnie, np. bratki, stokrotki, niezapominajki, laki lub rośliny cebulowe sadzone jesienią (wrzesień, początek października ? tulipany, narcyzy, hiacynty lub szafirki).

Po 15 maja ? po zimnych ogrodnikach ? nazwy pochodzą od patronów poszczególnych dni: św. Pankracy (12 maja), św. Serwacy (13 maja) i św. Bonifacy (14 maja), i zimna Zośka ? św. Zofia (15 maja) ? zmienia się rośliny na kwitnące przez całe lato gatunki jednoroczne ? aksamitki, szałwie, żeniszki, begonie stale kwitnące, lobelie lub rośliny wieloletnie niezimujące w gruncie, kwitnące, takie jak pelargonie rabatowe, heliotropy, argyrantemy, oraz o ozdobnych liściach, np. starce, koleusy, irezyny, alternantery, a także geofity niezimujące w gruncie, takie jak dalie czy pacioreczniki. Rośliny te pozostawia się do przymrozków albo we wrześniu zmienia się na chryzantemy lub ozdobne kapusty.

Wszystkie rośliny kwietnikowe powinny odznaczać się obfitym i długim kwitnieniem, odpornością na warunki atmosferyczne, zwartym pokrojem i dobrym rozkrzewieniem.

Wyjątek stanowią jedynie kwitnące wiosną rośliny cebulowe, których kwitnienie jest krótkie, dlatego łączy się je często z roślinami dwuletnimi.

Koncepcja i realizacja

Projektując kwietnik, należy uwzględnić zestawienia roślin nie tylko pod względem kolorystycznym, ale też wysokości, szerokości rozrastania się oraz pory kwitnienia. Na pierwszym planie sadzi się rośliny niskie i o jasnych, pastelowych kolorach, natomiast w głębi kwietnika ? rośliny wyższe, o ciemniejszych lub bardziej nasyconych barwach. Na kwietniku oglądanym ze wszystkich stron najwyższe rośliny sadzi się w środku. Kwietniki urządza się wyłącznie na otwartych przestrzeniach, najlepiej na tle trawnika, w miejscach reprezentacyjnych, przy ważnych instytucjach w mieście. Zwykle mają one zarysy geometryczne, rzadko nieregularne, swobodne. Kwietniki o zarysach nieregularnych, opływowych powinny tworzyć duże plamy barwne, lecz najwyżej w trzech, czterech kolorach. Najlepiej wyglądają na terenach pochyłych.

Po przygotowaniu podłoża nanosi się wzór przyszłego kwietnika. Przy wzorach bardziej skomplikowanych stosuje się gotowe szablony. Kwietniki okrągłe lub eliptyczne wyznacza się podwójnym sznurem umocowanym luźno na kołku, którym (tak jak cyrklem na papierze) rysuje się na ziemi koło lub elipsę.

Gęstość sadzenia zależy przede wszystkim od pokroju roślin i charakteru kwietnika. Rośliny na kwietnikach rosną dobrze i kwitną obficie, gdy podłoże jest próchniczne, ciepłe i zasobne w składniki pokarmowe. Gleba powinna być starannie i głęboko uprawiona. Corocznie należy stosować dobrze rozłożony kompost lub torf, a co dwa, trzy lata ziemię trzeba wapnować.

Rośliny sezonowe wnoszą do kompozycji nie tylko bogactwo form, ale i niespotykaną wśród innych grup roślin różnorodność kolorów. W związku z tym silnie oddziałują na nastrój i odczucia mieszkańców. Wrażenie ciepła wywołują barwy związane z ogniem: żółta, pomarańczowa i czerwona, odczucie chłodu zaś kolory kojarzące się z wodą: niebieski, fioletowy i zielony. Kolory zimne, spokojne wywołują wrażenie głębi przestrzeni, pozornie ją oddalając, z kolei ciepłe, żywe i wesołe dają złudzenie przybliżenia.

Odpowiedni dobór roślin umożliwia zmiany barw kompozycji od wczesnego lata do późnej jesieni, gdyż w czasie, gdy jedne rośliny kończą kwitnienie, to inne dopiero zaczynają. Zarówno na kwietnikach czy rabatach, jak i w pojemnikach ładnie wyglądają zestawienia w różnych odcieniach i tonacjach jednego koloru. Chcąc uniknąć monotonii w takich aranżacjach, dobiera się rośliny zróżnicowane pod względem wielkości i pokroju. Spokojne kompozycje utworzą kwiaty w pastelowych kolorach, np. w odcieniach różu, fioletu czy błękitu. Stonowane, łagodne układy uzyskuje się, łącząc ciepłą czerwień z pomarańczowym. W aranżacjach można zestawić czerwoną pelargonię lub werbenę z pomarańczową aksamitką. Silne, efektowne kontrasty uzyskuje się, łącząc kwiaty w odcieniach błękitu lub fioletu z roślinami o kwiatach żółtych bądź pomarańczowych, np. niebieską lobelię z żółtą aksamitką, fioletową werbenę z żółtymi kocankami, a także bratki w różnych odcieniach z żółtopomarańczowymi lakami. Zestawienia roślin w kontrastowych kolorach ożywiają ponure, szare ściany budynków, monotonne kompozycje z iglaków czy nieco bardziej ocienione kąciki. Kontrasty można łagodzić roślinami o neutralnych, białych kwiatach lub szarych i srebrzystych liściach. Biel działa uspakajająco, podkreśla urok innych roślin, dodaje też kompozycjom delikatności i elegancji. Do łagodzenia mocnych, intensywnych kolorów nadają się także rośliny o kremowych kwiatach takie, jak argyrantemy czy lwie paszcze.

Etapy wykonawstwa

W przypadku kwietników można wyróżnić następujące podstawowe etapy w ich urządzaniu:

1. Uporządkowanie i oczyszczenie terenu z wszelkiego rodzaju zanieczyszczeń, takich jak gruz, kamienie, śmieci itp.

2. Usunięcie starej darni wraz z występującymi na terenie chwastami ? np. przez jej wycięcie wraz z korzeniami lub skoszenie, przekopanie i usunięcie korzeni.

3. Plantowanie terenu (wstępne wyrównanie).

4. Przekopanie gleby na wymaganą głębokość, która zależy od tego, jak głęboko korzenią się rośliny przewidziane w projekcie.

5. Modyfikacja składu chemicznego i mechanicznego gleby w celu zapewnienia roślinom jak najlepszych warunków wzrostu. Na tym etapie należy przewidzieć i obliczyć, jak zmieni się objętość przygotowanego podłoża przez dodanie różnych składników i w związku z tym należy usunąć część podłoża z rabaty w celu uniknięcia nadmiernego podniesienia jej poziomu. Ilość składników należy dobierać indywidualnie, dostosowując je do zastanych warunków glebowych i wymagań roślin przewidzianych w projekcie.

Modyfikacja ta może dotyczyć dodania:

– części ilastych w postaci gliny w przypadku występowania gleb zbyt przepuszczalnych, piaszczystych lub żwirowych,

– piasku w przypadku gleb zbyt ciężkich, gliniastych,

– składników organicznych w postaci np. torfu odkwaszonego, w celu zwiększenia zdolności sorpcyjnych gleby,

– nawozów organicznych i nieorganicznych, w celu zwiększenia żyzności podłoża,

– składników zmieniających odczyn gleby, np. kwaśnego torfu w celu zakwaszenia lub wapna w celu uzyskania odczynu zasadowego.

6. Przemieszanie dodanych składników z istniejącym podłożem.

7. Wyrównanie przygotowanego podłoża.

8. Wytyczenie miejsc sadzenia lub wzorów sadzenia roślin.

9. Przygotowanie roślin do sadzenia.

10. Sadzenie roślin zgodnie z projektem.

11. Podlanie posadzonych roślin.

12. Pielęgnacja roślin po posadzeniu.

 

dr hab. Ewa Skutnik

kierownik Katedry Roślin Ozdobnych,

Wydział Ogrodnictwa, Biotechnologii i Architektury Krajobrazu,

SGGW w Warszawie