Odprowadzanie ścieków na terenie osiedli domków jednorodzinnych można realizować na wiele sposobów. Przy zwartej zabudowie najczęściej spotykane są zbiorniki bezodpływowe, czyli szamba. Jednak czy jest to jedyne sensowne rozwiązanie gospodarki ściekowej dla takiego osiedla, które perspektywicznie miałoby zostać podłączone do zbiorczej sieci kanalizacyjnej?

Zbiorniki bezodpływowe są stosunkowo tanim rozwiązaniem, biorąc pod uwagę koszty inwestycyjne (zakup i montaż). Eksploatacja szczelnych szamb skutkuje jednak ponoszeniem wysokich kosztów eksploatacyjnych wynikających z konieczności opróżniania zbiorników. Częstotliwość opróżniania takich zbiorników jest uzależniona od ich objętości i zrzutu ścieków. Dla średniego zużycia wody czteroosobowej rodziny wynoszącego 480 l/d, wóz asenizacyjny opróżnia zbiornik na ścieki o objętości 10 m3 średnio co trzy tygodnie. W związku z wielkością osiedla, tabor asenizacyjny, a z nim nieprzyjemne zapachy, mogą pojawiać się w okolicy stosunkowo często.
W planach zagospodarowania terenu często pojawia się zapis zezwalający na budowę szczelnych zbiorników bezodpływowych do czasu budowy sieci kanalizacyjnej. Wybudowane zbiorniki tracą wówczas swoją funkcję, a budowa sieci zbiorczej w terenie zagospodarowanym wymaga bardzo dużych nakładów finansowych. Przykłady realizacji pokazują, że koszty budowy sieci mogą kształtować się w zakresie 883 ÷ 1540 zł/m.b. budowanej sieci.
Rozwiązanie ? minioczyszczalnia 
Ciekawą alternatywą może okazać się wykonanie w trakcie budowy osiedla docelowej kanalizacji zakończonej osiedlową oczyszczalnią. Ścieki z domów byłyby wówczas odprowadzone autonomiczną siecią kanalizacyjną do osiedlowej oczyszczalni ścieków znajdującej się w pobliżu i odprowadzającej ścieki oczyszczone do cieku.
Koszt budowy sieci kanalizacyjnej zależy od wielu czynników. Są to m.in.:

  • ukształtowanie terenu determinujące zagłębienie rurociągów,
  • kolizje z istniejącą infrastrukturą,
  • poziom występowania wód gruntowych,
  • specyfika geotechniczna terenu inwestycji,
  • zwartość zabudowy osiedla.

Zakładając budowę sieci kanalizacyjnej na terenie osiedla przed całkowitym zagospodarowaniem jego powierzchni, można uniknąć niepotrzebnych kosztów związanych z rozbiórką i odtworzeniem nawierzchni.
Wybudowana w trakcie powstawania osiedla kanalizacja prowadząca ścieki do osiedlowej oczyszczalni dla kilkuset RLM może zostać wykorzystana w przyszłości jako fragment zbiorczej kanalizacji prowadzącej ścieki do większej oczyszczalni gminnej.
Jednocześnie osiedlowa oczyszczalnia ścieków wyłączona z eksploatacji może zostać w dużej mierze zdemontowana, a działka, na której się znajdowała, ponownie wykorzystana.
Porównanie systemów ściekowych
Przeprowadzono kalkulację porównującą koszty związane z budową i dziesięcioletnią eksploatacją dwóch rozwiązań gospodarki ściekowej na terenie nowego osiedla domów jednorodzinnych:

  1. tymczasowa oczyszczalnia ścieków wraz z docelową kanalizacją na terenie osiedla (rys. 1 A),
  2. tymczasowe zbiorniki bezodpływowe przy każdym domu (rys. 2 A).

Obliczenia zostały przeprowadzone dla fikcyjnego osiedla.
Przyjęto następujące założenia:

  • liczba domów: 100,
  • liczba mieszkańców: 4 osoby/dom,
  • zrzut ścieków: 0,12 m3/(d/RLM),
  • możliwość zrzutu ścieków oczyszczonych do cieku
  • długość sieci kanalizacyjnej na terenie osiedla: 2400 m,
  • koszt budowy sieci przed zagospodarowaniem: 480 zł/m sieci,
  • wartość działki zagospodarowanej tymczasową oczyszczalnią: 400 tys. zł,
  • koszt tymczasowej oczyszczalni ścieków 400 RLM: 708 tys. zł
  • odległość między oczyszczalnią a odbiornikiem (np. rowem): 500 m b.,
  • koszt budowy rurociągu ścieków oczyszczonych: 110 zł/m rurociągu,
  • koszty eksploatacyjne tymczasowej oczyszczalni 400 RLM: 70 tys. zł/ rok
  • koszt zbiornika bezodpływowego o pojemności 10 m3: 6000 zł/szt.,
  • koszt wywozu ścieków ze zbiornika bezodpływowego 10 m3: 200 zł/opróżnienie zbiornika,
  • koszt budowy sieci kanalizacyjnej w istniejącej infrastrukturze: 1200 zł/m sieci.

Zdecydowanie korzystniejszym rozwiązaniem pod kątem ponoszonych w ciągu 10 lat kosztów okazuje się tymczasowa oczyszczalnia. To rozwiązanie wydaje się również korzystniejsze pod kątem rozwiązań perspektywicznych. 
Bez półśrodków
W przypadku realizacji planów centralizacji odprowadzania ścieków obsługa tymczasowej oczyszczalnia może zostać przejęta przez zakład komunalny jako docelowe rozwiązanie. Jeżeli natomiast odprowadzenie ścieków do oczyszczalni gminnej okaże się ekonomicznie uzasadnione, można wyłączyć z eksploatacji tymczasową oczyszczalnię i przyłączyć osiedlową sieć do powstającej sieci kanalizacyjnej prowadzącej ścieki do zbiorczej oczyszczalni gminnej.
Gdy gospodarka ściekowa osiedla oparta jest wyłącznie na zbiornikach bezodpływowych, skanalizowanie osiedla wymaga budowy od podstaw sieci w terenie, na którym niejednokrotnie została już wykonana pozostała infrastruktura w postaci jezdni, chodników, sieci wodociągowych itd. Wiąże się to z dużymi kosztami, których nie ma w przypadku wykorzystania sieci kanalizacyjnej powstałej w trakcie budowy osiedla.
Daria Adamska, HABA RL