Przykład gdański
Gospodarka wodami opadowymi
Gdańsk należy do miast, w których obowiązki zaspokajania zbiorowych potrzeb wspólnoty w zakresie zaopatrzenia w wodę oraz odprowadzenia ścieków, wynikające z ustawy z 6 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (DzU z 2001 r. nr 142, poz. 664, ze zm.) są realizowane poprzez spółki prawa handlowego.
W 1993 r. władze samorządowe miasta, na mocy kontraktu, powierzyły eksploatację systemu wodociągowego oraz kanalizacji sanitarnej polsko-francuskiej spółce Saur Neptun Gdańsk (SNG), w której miasto posiada 49% udziałów. W tym samym roku eksploatację systemu kanalizacji deszczowej (która w Gdańsku jest odrębna od kanalizacji sanitarnej) powierzono spółce „Gdańskie Melioracje”. Miasto Gdańsk jest udziałowcem większościowym spółki. Jest też właścicielem urządzeń wodociągowych oraz kanalizacji sanitarnej i deszczowej.
Kolejna restrukturyzacja sektora wodno-kanalizacyjnego miała miejsce w 2004 r. W czerwcu Rada Miasta Gdańska wyraziła wolę utworzenia jednoosobowej spółki handlowej pod nazwą Gdańska Infrastruktura Wodociągowo-Kanalizacyjna ze stuprocentowym udziałem miasta Gdańska. 31 grudnia 2004 r. miasto wniosło aportem do nowo powstałej spółki urządzenia wodociągowe i kanalizacji sanitarnej wraz z nieruchomościami i prawami związanymi z tą infrastrukturą. Świadczenie usług w zakresie zbiorowego zaopatrzenia w wodę i odprowadzania ścieków jest oparte na cenach i stawkach opłat określonych w taryfie na dany rok kalendarzowy, ustalanej na podstawie przepisów Ustawy z 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (DzU nr 72, poz. 747, ze zm.). Spółka SNG finansuje prace eksploatacyjne i remontowe, zaś Gdańska Infrastruktura Wodociągowo-Kanalizacyjna – modernizacyjne i inwestycyjne.
Dodatkowy składnik
Obowiązek gminy w zakresie zaspokajania zbiorowych potrzeb w zakresie kanalizacji deszczowej i ochrony przeciwpowodziowej jest realizowany ze środków publicznych przez spółkę „Gdańskie Melioracje”. Podstawą świadczenia usług na rzecz miasta jest umowa na wykonywanie usług komunalnych w zakresie administrowania, utrzymania i konserwacji systemów kanalizacji deszczowej, urządzeń melioracyjnych, studni publicznych, fontann oraz dowozu wody pitnej. Środki na ich realizacje są rokrocznie zabezpieczane w budżecie miasta na podstawie planu rzeczowo-finansowego i cennika usług spółki. Po nowelizacji ustawy Prawo ochrony środowiska (DzU z 2001 r. nr 62, poz. 627) od 2002 r. wzrosły koszty utrzymania kanalizacji deszczowej o dodatkowy składnik – opłatę za korzystanie ze środowiska z tytułu wprowadzania wód opadowych lub roztopowych, pochodzących z powierzchni zanieczyszczonych o trwałej nawierzchni, ujętych w systemy kanalizacyjne.
Zamiarem władz samorządowych Gdańska jest dokonanie przekształceń własnościowych również w tej sferze usług komunalnych. Niestety, brak uregulowań prawnych dotyczących możliwości pobierania przez organy gminy i przez przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne opłat od odbiorców korzystających z urządzeń kanalizacji deszczowej jest barierą dla takich przekształceń.
Możliwość uzyskania przychodów jest kluczem nie tylko do zmian instytucjonalnych w tej sferze usług, ale również do poprawy standardu świadczonych usług i ochrony środowiska. Gminy, borykając się z problemem niewystarczającej ilości środków na realizację przypisanych im zadań publicznych, nie są w stanie modernizować ani budować nowych urządzeń kanalizacji deszczowej w odpowiednim tempie, adekwatnie do potrzeb postępującej urbanizacji terenów. Nieodpłatne korzystanie z komunalnej sieci deszczowej nie działa stymulująco na stosowanie przez inwestorów rozwiązań umożliwiających zagospodarowanie wód opadowych w obrębie własnych nieruchomości poprzez wprowadzenie wód do gruntu lub ich retencjonowanie. Ograniczenie infiltracji wód opadowych do gruntu i zwiększenie przepływu wód w kanalizacji wywołują skutki ekonomiczne i środowiskowe. Wzrastają nakłady na rozbudowę urządzeń kanalizacyjnych i cieków wodnych będących odbiornikami wód opadowych, wzrasta zagrożenie powodziowe, następują niekorzystne zmiany stosunków wodnych i ekosystemów.
Oparcie w przepisach
Rozważania Gdańska o dopuszczalności ustalania przez organy gminy lub przedsiębiorstwa wod-kan opłat za wprowadzanie do kanalizacji deszczowej wód opadowych lub roztopowych były oparte na przepisach Ustawy z 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej (DzU z 1997 r. nr 9, poz. 43, ze zm.), ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzeniu ścieków oraz Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z 12 marca 2002 r. w sprawie określenia taryf, wzoru wniosku o zatwierdzenie taryf oraz warunków rozliczeń za zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzenie ścieków (DzU nr 26, poz. 257). Analizując prawo, rozważano wariantowo dopuszczalność ustanowienia opłat z tytułu zbiorowego odprowadzania wód opadowych wszystkich (niezależnie od rodzaju powierzchni, z których pochodzą) bądź tylko wód opadowych i roztopowych, będących ściekami w rozumieniu ustawy o zbiorowym (…). Rozważano też możliwość przeniesienia na właścicieli lub użytkowników nieruchomości, z terenu których odprowadzane są ścieki deszczowe lub roztopowe, opłat za korzystanie ze środowiska jako rekompensaty kosztów ponoszonych przez miasto – właściciela komunalnej kanalizacji deszczowej i podmiotu korzystającego ze środowiska.
Wobec niejednoznacznych zapisów prawa oraz rozbieżnych jego interpretacji i stosowania (część rad gmin/miast w Polsce, głównie te posiadające kanalizację ogólnospławną, uchwaliła w taryfach odpłatność za ścieki opadowe i roztopowe), Gdańsk zwrócił się o opinię w tym zakresie do kilku kancelarii prawnych specjalizujących się w zagadnieniach ochrony środowiska. Żadna z opinii nie potwierdziła – w sposób nie budzący wątpliwości – iż w obecnym stanie prawnym istnieje możliwości ustalenia taryf dla pobierania opłat za wody i ścieki opadowe i roztopowe.
Istnieje zatem pilna potrzeba dokonania zmian ustawodawczych w zakresie gospodarki komunalnej (zagadnienie powinno zostać uregulowane poprzez nowelizację ustawy o zbiorowym (…) lub w odrębnym akcie prawnym dotyczącym wyłącznie kanalizacji deszczowej), z uwzględnieniem istniejących w Polsce sposobów odprowadzania wód opadowych – kanalizacją ogólnospławną lub rozdzielczą. Zmiany legislacyjne należy poprzedzić dyskusją w celu wypracowania taryf za zbiorowe odprowadzenie wód/ścieków opadowych i roztopowych. Ceny i stawki opłat powinny uwzględniać wielkość, rodzaj i sposób zagospodarowania terenu oraz rekompensować opłatę za korzystanie ze środowiska. Kryteria mające wpływ na cenę usługi powinny promować właścicieli nieruchomości, z których wody opadowe do sieci komunalnej są odprowadzane po podczyszczeniu lub odpływ jest spowolniony poprzez zastosowanie urządzeń do retencjonowania wód opadowych.
Danuta Zdziuch
Referat Gospodarki Wodnej i Geologii
Wydział Środowiska, Urząd Miejski w Gdańsku
Śródtytuły od redakcji
Gdańsk należy do miast, w których obowiązki zaspokajania zbiorowych potrzeb wspólnoty w zakresie zaopatrzenia w wodę oraz odprowadzenia ścieków, wynikające z ustawy z 6 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (DzU z 2001 r. nr 142, poz. 664, ze zm.) są realizowane poprzez spółki prawa handlowego.
Żadna z opinii prawnych nie potwierdziła, iż w obecnym stanie prawnym istnieje możliwości ustalenia taryf dla pobierania opłat za wody i ścieki opadowe i roztopowe.
W 1993 r. władze samorządowe miasta, na mocy kontraktu, powierzyły eksploatację systemu wodociągowego oraz kanalizacji sanitarnej polsko-francuskiej spółce Saur Neptun Gdańsk (SNG), w której miasto posiada 49% udziałów. W tym samym roku eksploatację systemu kanalizacji deszczowej (która w Gdańsku jest odrębna od kanalizacji sanitarnej) powierzono spółce „Gdańskie Melioracje”. Miasto Gdańsk jest udziałowcem większościowym spółki. Jest też właścicielem urządzeń wodociągowych oraz kanalizacji sanitarnej i deszczowej.
Kolejna restrukturyzacja sektora wodno-kanalizacyjnego miała miejsce w 2004 r. W czerwcu Rada Miasta Gdańska wyraziła wolę utworzenia jednoosobowej spółki handlowej pod nazwą Gdańska Infrastruktura Wodociągowo-Kanalizacyjna ze stuprocentowym udziałem miasta Gdańska. 31 grudnia 2004 r. miasto wniosło aportem do nowo powstałej spółki urządzenia wodociągowe i kanalizacji sanitarnej wraz z nieruchomościami i prawami związanymi z tą infrastrukturą. Świadczenie usług w zakresie zbiorowego zaopatrzenia w wodę i odprowadzania ścieków jest oparte na cenach i stawkach opłat określonych w taryfie na dany rok kalendarzowy, ustalanej na podstawie przepisów Ustawy z 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (DzU nr 72, poz. 747, ze zm.). Spółka SNG finansuje prace eksploatacyjne i remontowe, zaś Gdańska Infrastruktura Wodociągowo-Kanalizacyjna – modernizacyjne i inwestycyjne.
Dodatkowy składnik
Obowiązek gminy w zakresie zaspokajania zbiorowych potrzeb w zakresie kanalizacji deszczowej i ochrony przeciwpowodziowej jest realizowany ze środków publicznych przez spółkę „Gdańskie Melioracje”. Podstawą świadczenia usług na rzecz miasta jest umowa na wykonywanie usług komunalnych w zakresie administrowania, utrzymania i konserwacji systemów kanalizacji deszczowej, urządzeń melioracyjnych, studni publicznych, fontann oraz dowozu wody pitnej. Środki na ich realizacje są rokrocznie zabezpieczane w budżecie miasta na podstawie planu rzeczowo-finansowego i cennika usług spółki. Po nowelizacji ustawy Prawo ochrony środowiska (DzU z 2001 r. nr 62, poz. 627) od 2002 r. wzrosły koszty utrzymania kanalizacji deszczowej o dodatkowy składnik – opłatę za korzystanie ze środowiska z tytułu wprowadzania wód opadowych lub roztopowych, pochodzących z powierzchni zanieczyszczonych o trwałej nawierzchni, ujętych w systemy kanalizacyjne.
Zamiarem władz samorządowych Gdańska jest dokonanie przekształceń własnościowych również w tej sferze usług komunalnych. Niestety, brak uregulowań prawnych dotyczących możliwości pobierania przez organy gminy i przez przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne opłat od odbiorców korzystających z urządzeń kanalizacji deszczowej jest barierą dla takich przekształceń.
Możliwość uzyskania przychodów jest kluczem nie tylko do zmian instytucjonalnych w tej sferze usług, ale również do poprawy standardu świadczonych usług i ochrony środowiska. Gminy, borykając się z problemem niewystarczającej ilości środków na realizację przypisanych im zadań publicznych, nie są w stanie modernizować ani budować nowych urządzeń kanalizacji deszczowej w odpowiednim tempie, adekwatnie do potrzeb postępującej urbanizacji terenów. Nieodpłatne korzystanie z komunalnej sieci deszczowej nie działa stymulująco na stosowanie przez inwestorów rozwiązań umożliwiających zagospodarowanie wód opadowych w obrębie własnych nieruchomości poprzez wprowadzenie wód do gruntu lub ich retencjonowanie. Ograniczenie infiltracji wód opadowych do gruntu i zwiększenie przepływu wód w kanalizacji wywołują skutki ekonomiczne i środowiskowe. Wzrastają nakłady na rozbudowę urządzeń kanalizacyjnych i cieków wodnych będących odbiornikami wód opadowych, wzrasta zagrożenie powodziowe, następują niekorzystne zmiany stosunków wodnych i ekosystemów.
Oparcie w przepisach
Rozważania Gdańska o dopuszczalności ustalania przez organy gminy lub przedsiębiorstwa wod-kan opłat za wprowadzanie do kanalizacji deszczowej wód opadowych lub roztopowych były oparte na przepisach Ustawy z 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej (DzU z 1997 r. nr 9, poz. 43, ze zm.), ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzeniu ścieków oraz Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z 12 marca 2002 r. w sprawie określenia taryf, wzoru wniosku o zatwierdzenie taryf oraz warunków rozliczeń za zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzenie ścieków (DzU nr 26, poz. 257). Analizując prawo, rozważano wariantowo dopuszczalność ustanowienia opłat z tytułu zbiorowego odprowadzania wód opadowych wszystkich (niezależnie od rodzaju powierzchni, z których pochodzą) bądź tylko wód opadowych i roztopowych, będących ściekami w rozumieniu ustawy o zbiorowym (…). Rozważano też możliwość przeniesienia na właścicieli lub użytkowników nieruchomości, z terenu których odprowadzane są ścieki deszczowe lub roztopowe, opłat za korzystanie ze środowiska jako rekompensaty kosztów ponoszonych przez miasto – właściciela komunalnej kanalizacji deszczowej i podmiotu korzystającego ze środowiska.
Wobec niejednoznacznych zapisów prawa oraz rozbieżnych jego interpretacji i stosowania (część rad gmin/miast w Polsce, głównie te posiadające kanalizację ogólnospławną, uchwaliła w taryfach odpłatność za ścieki opadowe i roztopowe), Gdańsk zwrócił się o opinię w tym zakresie do kilku kancelarii prawnych specjalizujących się w zagadnieniach ochrony środowiska. Żadna z opinii nie potwierdziła – w sposób nie budzący wątpliwości – iż w obecnym stanie prawnym istnieje możliwości ustalenia taryf dla pobierania opłat za wody i ścieki opadowe i roztopowe.
Istnieje zatem pilna potrzeba dokonania zmian ustawodawczych w zakresie gospodarki komunalnej (zagadnienie powinno zostać uregulowane poprzez nowelizację ustawy o zbiorowym (…) lub w odrębnym akcie prawnym dotyczącym wyłącznie kanalizacji deszczowej), z uwzględnieniem istniejących w Polsce sposobów odprowadzania wód opadowych – kanalizacją ogólnospławną lub rozdzielczą. Zmiany legislacyjne należy poprzedzić dyskusją w celu wypracowania taryf za zbiorowe odprowadzenie wód/ścieków opadowych i roztopowych. Ceny i stawki opłat powinny uwzględniać wielkość, rodzaj i sposób zagospodarowania terenu oraz rekompensować opłatę za korzystanie ze środowiska. Kryteria mające wpływ na cenę usługi powinny promować właścicieli nieruchomości, z których wody opadowe do sieci komunalnej są odprowadzane po podczyszczeniu lub odpływ jest spowolniony poprzez zastosowanie urządzeń do retencjonowania wód opadowych.
Danuta Zdziuch
Referat Gospodarki Wodnej i Geologii
Wydział Środowiska, Urząd Miejski w Gdańsku
Śródtytuły od redakcji
Warto zatem dyskutować nad kształtem zmian ustawodawczych w zakresie świadczenia usług o zbiorowym odprowadzeniu wód/ścieków opadowych. Forum wymiany doświadczeń i poglądów dla organów samorządowych i przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych może być planowana przez firmę ABRYS z Poznania konferencja pt. “Wody opadowe – aspekty prawne, ekonomiczne i techniczne”, która odbędzie się we wrześniu 2006 r. w Gdańsku. |
