Wsparcie dla ochrony wilka i rysia w Polsce

Celem projektu pn. “Pilotażowy monitoring wilka i rysia w Polsce realizowany w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska” było wzmocnienie mechanizmów służących ochronie przyrody poprzez pozyskanie informacji dotyczących zasięgu występowania, liczebności oraz stanu siedlisk wilka i rysia oraz o stanie ochrony i perspektywie ochrony obu tych gatunków, zgodnie z wymogami Dyrektywy Rady 92/43/EWGz dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych dzikiej fauny i flory.

Projekt uwzględniał m.in.: wykonanie prac metodycznych, przeprowadzenie szkolenia dla sieci obserwacyjnej, przeprowadzenie analizy stanu siedlisk w oparciu o wypracowane założenia metodyczne, prace terenowe – zbieranie materiału genetycznego wilka w najważniejszych ostojach występowania tego gatunku, tropienia rysia w najważniejszych ostojach występowania tego gatunku, określenie bazy pokarmowej rysia w najważniejszych ostojach występowania tego gatunku, opracowanie strony internetowej Projektu POIŚ, organizację seminarium podsumowującego wyniki badań terenowych, koordynację prac realizowanych w ramach projektu oraz monitoring postępów w realizacji projektu.

Pilotażowy monitoring

Pilotaż został stworzony z uwagi na m.in. brak ocen stanu populacji na większości stanowisk monitoringowych, brak wiarygodnych danych na temat rozmieszczenia i liczebności gatunków w skali kraju, brak ocen stanu ochrony gatunków na potrzeby raportu z art. 17 dyrektywy siedliskowej, brak finansowania dla rozbudowanych badań terenowych i całorocznych obserwacji, oraz brak ogólnie akceptowanej metody interpretacji danych terenowych.

Przedsięwzięcie przeprowadzone zarówno na poziomie ogólnokrajowym, jak i lokalnym opierało się na określeniu zasięgu występowania (rozmieszczenia) wilka i rysia w Polsce m.in. na opracowaniu ankiety elektronicznej skierowanej do nadleśnictw i parków narodowych, analizie wyników ankiety za pomocą narzędzi GIS i opracowaniu map rozmieszczenia gatunków na poziomie lokalnym, przeprowadzono także badania terenowe na stanowiskach monitoringowych wilka i rysia i wyznaczonych w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska.

– Świadomość odpowiedzialności za otaczającą przyrodę i dbanie o bogactwo natury z jej fauną i florą są niezwykle ważne – podkreśla wsparcie działań na rzecz ochrony przyrody wiceprezes NFOŚiGW Artur Michalski. Tym bardziej cieszy nas możliwość wsparcia tak ważnych inicjatyw jak monitoring populacji wilka i rysia – dwóch cennych przyrodniczo, a wymagających stale ochrony gatunków drapieżników.

Zgromadzenie danych

W 2020 r., w ramach przeprowadzonych prac, zgromadzono aktualne dane dotyczące występowania wilka i rysia na terenie kraju oraz opracowano mapy rozmieszczenia obu gatunków, z dokładnością do leśnictw, obwodów ochronnych, leśnych zakładów doświadczalnych oraz w siatce kwadratów 10×10 km (siatka wykorzystywana w raporcie z art. 17 dyrektywy siedliskowej). Dane pozyskane zostały od nadleśnictw, leśnych zakładów doświadczalnych i parków narodowych poprzez przesłanie, drogą elektroniczną, ankiety dotyczącej występowania wilka i rysia na terenach zarządzanych przez ww. instytucje.

Ponadto dane ankietowe wskazują na dalszy rozwój populacji wilka w północnej i w zachodniej Polsce. We wschodniej części kraju rozmieszczenie wilka jest stabilne, natomiast w centralnej części kraju jego występowanie ma nadal charakter izolowanych od siebie wysp. W analizowanym okresie występowanie wilka, określane w siatce kwadratów 10×10 km, zostało stwierdzone na obszarze 139,2 tys. km². W porównaniu do poprzedniego okresu ankietyzacji (sezon 2017/2018) nastąpiło poszerzenie obszaru występowania wilka o blisko 22%. Pary i grupy 2 osobników zostały stwierdzone na obszarze 104,9 tys. km², co stanowi 75% całego obszaru występowania tego gatunku. Obszar zasiedlony przez watahy liczące ponad 5 osobników wzrósł z 18,2 tys. km² w sezonie 2017/2018 do 25,2 tys. km² obecnie, czyli o 38%.

Z kolei na terenach leżących na wschód od Wisły obszar występowania rysia pozostaje nadal ograniczony –  do tych samych obszarów północno-wschodniej i południowo-wschodniej części kraju. Natomiast na zachód od Wisły pojawił się nowy zwarty obszar zasiedlony przez rysie. Położone w północnozachodniej części kraju nowe stanowisko rysia jest niewątpliwie efektem prowadzonego tam programu reintrodukcji tego gatunku. Dane ankietowe wskazują, że drapieżnik ten występuje obecnie (występowanie określane w siatce kwadratów 10×10 km) na łącznym obszarze 19,9 tys. km². W poprzednim okresie ankietyzacji (sezon 2017/2018) obszar ten wynosił 17,6 tys. km² (wzrost o 13%).

Ochrona zwierząt do wielopoziomowe działania

Ochrona każdego gatunku zwierząt to nie tylko zapisy prawne, to przede wszystkim wielopoziomowe działania, które wymagają dużych nakładów pracy, zaangażowania wielu osób i środków finansowych. W skutecznej ochronie dużych drapieżników ważna jest także edukacja społeczeństwa i propagowanie rzetelnej, popartej badaniami naukowymi wiedzy na temat tych gatunków – do tego poprzez realizację swoich działań przyczynia się Narodowy Fundusz.