7 pytań o MBP. Interpelacja poselska do MKiŚ dot. rozporządzenia

– Do mojego biura poselskiego zgłaszają się przedstawiciele branży odpadowej. Ich sprzeciw budzi bowiem rozporządzenie w sprawie mechaniczno-biologicznego przetwarzania niesegregowanych (zmieszanych) odpadów komunalnych, które weszło w życie 24 stycznia 2023 r. – wyjaśnia Monika Wielichowska i dodaje, że przedstawiciele branży odpadowej zwracają uwagę na to, że Ministerstwo Klimatu i Środowiska pozostało niewrażliwe na wielokrotnie przedstawiane przez organizacje branżowe oraz podmioty z sektora gospodarowania odpadami, uwagi do różnych wersji projektu rozporządzenia. Pominięcie głosu branży doprowadziło do sytuacji, w której dla instalacji IPPC (czyli instalacji działających w oparciu o pozwolenia zintegrowane) prawodawca wyznaczył irracjonalny – w ocenie branży – 14-dniowy czas na dostosowanie do nowych wymogów zarówno samych zakładów, jak i wydanych dla nich zezwoleń, w sytuacji w której proces dostosowawczy może trwać minimum kilkanaście miesięcy, a w przypadku konieczności przeprowadzenia procesu budowlanego – nawet kilka lat.

Kluczowy okres przejściowy

Jak zauważa posłanka Monika Wielichowska, jest to o tyle zaskakujące, że samo Ministerstwo w Ocenie Skutków Regulacji, towarzyszącej projektowi rozporządzenia, wskazało, że istnieje wiele instalacji w Polsce, które nie spełniają np. wymogów w zakresie rozładunku i prowadzenia procesów MBP w obiektach zamkniętych i nawet podjęło się próby szacunków kosztów realizacji tych obiektów. Brak spójności w stanowisku Ministerstwa został dostrzeżony przez Rządowe Centrum Legislacji na etapie prac nad projektem, co doprowadziło do przedłożenia przez RCL postulatu wydłużenia okresu przejściowego – jednak bez efektu.

– Jak wskazują przedsiębiorcy sektora gospodarowania odpadami, opublikowanie Rozporządzenia bez odpowiedniego okresu przejściowego, przy pominięciu uwag przedstawianych przez przedstawicieli branży – jest praktyką, którą ciężko zaakceptować – wyjaśnia posłanka Wielichowska i dodaje, że przedstawiciele branży wielokrotnie wnioskowali o ustanowienie okresu przejściowego (dłuższego niż 14 dni) również dla instalacji, które wymagają pozwolenia zintegrowanego, z uwagi na konieczność dostosowania się do nowych przepisów.

Więcej niż BAT

Odmiennie niż twierdzi Ministerstwo w odpowiedziach na uwagi do projektu rozporządzenia, wymogi wprowadzane przez rozporządzenie MBP – zdaniem przedstawicieli branży – wykraczają daleko poza zakres uregulowany w konkluzjach BAT (czyli dokumentach określających najlepsze dostępne techniki, które instalacje IPPC z zakresu przetwarzania odpadów powinny spełniać od 17 sierpnia 2022 r.) – informuje Monika Wielichowska. W szczególności, z konkluzji BAT nie wynika bezwzględny obowiązek hermetyzacji wszystkich procesów gospodarowania odpadami (takich jak rozładunek odpadów, wydzielanie frakcji). Jedynym miejscem, w którym konkluzje BAT regulują kwestię gospodarowania odpadami w obiektach zamkniętych jest BAT14d – przy czym należy podkreślić, że stosowanie tej techniki jest nieobligatoryjne. W rezultacie, spełnienie wymogów rozporządzenia MPB w zakresie realizacji „obiektów zamkniętych instalacji będących budynkami” wykracza poza konkluzje BAT, czyli poza wymogi narzucone przez Unię Europejską wszystkim Państwom Członkowskim. Konsekwencją tego, jest konieczność dostosowania instalacji do nowych obowiązków – a na to dostosowanie wymagana jest odpowiednia ilość czasu (proces uzyskiwania zezwoleń, a następnie sam proces budowlany). Kluczowe było zatem wyznaczenie prowadzącym instalacje adekwatnego czasu na dostosowanie instalacji do wymogów rozporządzenia – czego jak zauważa posłanka, Ministerstwo nie dostrzegło.

Zmiany w procesie mechaniczno-biologicznego przetwarzania

Niezależnie od konieczności zrealizowania przez wiele zakładów procesów budowlanych – tj. realizacji obiektów zamkniętych, rozporządzenie wnosi zmiany do samego procesu MBP – co z kolei wymagać będzie dostosowania pozwoleń. Jedną z takich zmian jest np. wprowadzenie wymogu uwzględnienia w pozwoleniach odrębnych wariantów funkcjonowania instalacji – dla odpadów zmieszanych, selektywnie zebranych i produkcji paliwa. Tymczasem aktualnie, z uwagi na trwające jeszcze w urzędach postępowania dot. aktualizacji pozwoleń (tzw. aktualizacji marcowej z 2020 r.) i postępowania dot. dostosowania zezwoleń do konkluzji BAT (które powinny zakończyć się w sierpniu 2022 r.), nierealne jest szybkie dostosowanie zezwoleń do brzmienia rozporządzenia – podkreśla Monika Wielichowska. Prowadzący instalacje zostaną zatem postawieni w sytuacji, w której będą mieć wybór – albo funkcjonować niezgodnie z posiadanym pozwoleniem zintegrowanym albo niezgodnie z przepisami prawa wynikającymi z rozporządzenia MBP. Przy czym żadna z tych alternatyw nie jest właściwa – bowiem na prowadzących zakłady ciążą sankcje zarówno za naruszanie zezwolenia, jak i za naruszanie przepisów prawa, czyli również rozporządzenia. Wprowadzenie 14 dniowego okresu przejściowego pokazuje, że Ministerstwo Klimatu i Środowiska nie jest świadome tego problemu – ocenia posłanka.

Co z instalacjami, w których MBP poprzedzone jest biosuszeniem?

Jak zauważa Monika Wielichowska, przedstawiciele branży zwracają uwagę, że nowe rozporządzenie w praktyce uniemożliwia funkcjonowanie niektórych działających instalacji, w których mechaniczne przetwarzanie odpadów poprzedzone jest procesem biosuszenia. Ministerstwo nie uwzględniło zgłaszanych uwag, zgodnie z którymi w wyniku mechanicznego przetwarzania 19 05 01 powstają odpady takie jak w wyniku mechanicznego przetwarzania odpadów 20 03 01, a więc w §6 ust. 2 i 3 rozporządzenia MBP powinny zostać określone kody odpadów analogiczne jak w §4 ust. 1 i ust. 5 Rozporządzenia. Jak zaznaczają przedstawiciele branży, niezrozumiałym jest ograniczenie katalogu wytwarzanych odpadów w przypadku biologicznego suszenia zmieszanych odpadów i brak wskazania odpadów z grupy 15, podgrupy 17 02 i 17 03, z rodzaju 19 12 01, 19 12 04, 19 12 07, 19 12 08. Ponadto, z zapisów tych ustępów, jak również §6 ust. 5 wynika, że w wyniku przetwarzania 19 05 01 po biologicznym suszeniu 20 03 01 powstaje jedynie frakcja podsitowa ex 19 12 12 – a tymczasem w praktyce tak nie jest – odpady 19 05 01 są przesiewane na sicie i powstaje również frakcja nadsitowa.

Co z poziomami odzysku i recyklingu?

Brak dialogu Ministerstwa z branżą odpadową i niezrozumienie procesów na niektórych instalacjach MBP sprawia, że Ministerstwo w sposób nieuprawniony eliminuje niektóre technologie – ocenia posłanka i dodaje, że dodatkowo, rozporządzenie MBP w kształcie przyjętym przez Ministerstwo będzie miało istotny negatywny wpływ na uzyskiwane przez instalacje poziomy odzysku i recyklingu, które co roku są coraz bardziej ambitne. Brak możliwości wysortowania z odpadów surowców (np. butelek PET, papieru, drewna) sprawi, że odpady te – zamiast trafić do podmiotów trudniących się recyklingiem – trafią do spalenia, co z pewnością nie jest praktyką zgodną hierarchią postępowania z odpadami oraz polityką Unii Europejskiej – zmierzającą do minimalizowania ilości odpadów kierowanych do spalenia. Należy więc uznać, że z perspektywy ochrony środowiska – w tym zakresie – Rozporządzenie MBP stanowi krok wstecz.

Co z instalacjami działającymi w oparciu o pozwolenie zintegrowane?

Dodatkowo, jak zauważa posłanka Wielichowska nie jest jasna relacja pomiędzy Rozporządzeniem MBP a konkluzjami BAT w odniesieniu do instalacji działających w oparciu o pozwolenie zintegrowane. Przepis § 10 Rozporządzenia MBP, wskazuje bowiem, że „Do prowadzenia procesów mechaniczno-biologicznego przetwarzania niesegregowanych (zmieszanych) odpadów komunalnych, w odniesieniu do instalacji, dla których jest wymagane uzyskanie pozwolenia zintegrowanego, stosuje się konkluzje dotyczące najlepszych dostępnych technik (BAT) w zakresie mechanicznego lub biologicznego przetwarzania odpadów, określone w decyzji wykonawczej komisji (UE) 2018/1147 z dnia 10 sierpnia 2018 r. (…)”. Na kanwie ww. przepisu, w literaturze prawniczej pojawiają się twierdzenia, że „(…) wymagania dotyczące prowadzenia procesów MBP nie mają zastosowania do instalacji wymagających pozwolenia zintegrowanego (w tym wydanych na czas nieokreślony), objętych konkluzjami BAT, ponieważ w innym przypadku przepis § 10 r.m.b.p. byłby pusty” (por. A. Kościuk, Czy instalacja w której prowadzone są procesy mechaniczno-biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych, jest zobowiązania do stosowania się do wymagań w/w rozporządzania i ew. zmiany posiadanego pozwolenia zintegrowanego (…), System Informacji Prawnej LEX, QA 2165355).

Przedstawiciele branży odpadowej, mają więc wątpliwości, czy § 10 Rozporządzenia MBP wyłącza instalacje działające w oparciu o pozwolenia zintegrowane spod wymogów Rozporządzenia MBP, bo w innym przypadku przepis ten stanowiłby sprzeczne z zasadami technik prawodawczych powtórzenie regulacji ustawowych w akcie niższej rangi – podsumowuje posłanka.

Zakres prowadzenia badań próbek

Rozporządzenie wprowadza również chaos w zakresie prowadzenia badań próbek odpadów po procesie MBP. Zignorowane zostały prośby branży o zdefiniowanie pojęcia „cyklu przetwarzania odpadów”, które jest niezrozumiałe i niejednoznaczne. Z jednej strony, jeżeli pod pojęciem „cykl(…)” rozumiane jest przejście przez daną partię odpadów począwszy od linii do mechanicznego przetwarzania odpadów, przez stabilizację odpadów w poszczególnych komorach do stabilizacji, aż do końcowego produktu (stabilizatu/kompostu), to należy podkreślić – że takich „cykli” przy normalnej pracy instalacji są nawet setki (np. w instalacji z 16 komorami do stabilizacji – nawet 192 cykle). Przy takim rozumieniu pojęcia „cykl”, oznaczałoby to konieczność pobrania i przebadania ponad stu próbek po pierwszym stopniu stabilizacji i kolejnych ponad stu próbek po drugim stopniu stabilizacji – zwraca uwagę posłanka i dodaje, że takie podejście do „cyklu” doprowadziłoby do kilkudziesięciokrotnego wzrostu kosztów prowadzenia badań, co miałoby wpływ na ceny zagospodarowania odpadów płacone przez mieszkańców. Takie podejście do prowadzenia badań odpadów jest nieuzasadnione, bowiem wyniki badania poszczególnych próbek, przy stosowaniu tej samej technologii oraz stałego strumienia odpadów nie ulegają zmianie. W zupełności wystarczające jest przebadanie 1 próbki w miesiącu (tak jak zostało to określone w poprzednim rozporządzeniu MBP z 2012 r. i projekcie rozporządzenia z 2015 r.), a następnie 1 próbki kwartalnie – wyjaśnia Monika Wielichowska.

Z drugiej zaś strony, Rozporządzenie MBP – posługującego się pojęciem „jednoczesnego” prowadzenia jednego cyklu przetwarzania odpadów – daje podstawy do przyjęcia, że w większości instalacji MBP prowadzony jest jednak jeden „cykl” przetwarzania odpadów. Co więcej, literalne brzmienie §9 ust. 4 Rozporządzenia nie daje możliwości zmniejszenia ilości próbek pobieranych rocznie po 1 stopniu stabilizacji (przepis ten zawiera jedynie odwołanie do §7 ust. 1 Rozporządzenia MBP a nie zawiera odwołania do §5 ust. 6 pkt 2 lit. a) – dodaje posłanka. Niestety wnioski o dookreślenie częstotliwości wykonywania badań w odniesieniu do jednostki czasu pozostały bez odzewu, co sprawia, że niezbędne jest wyjaśnienie tego zagadnienia przez resort.

Opinia Krajowej Izby Gospodarczej

Jak podkreśla Monika Wielichowska, w ocenie Krajowej Izby Gospodarczej, reprezentującej organizacje przedsiębiorców sektora gospodarki odpadami, zamiast znosić bariery ograniczające rozwój sektora, rozporządzenie tworzy kolejne bariery i spowoduje poważne problemy dla instalacji legalnie funkcjonujących na krajowym rynku. Ogromna większość z tych instalacji posiada zgodne z prawem decyzje środowiskowe (pozwolenia zintegrowane).

KIG zwraca uwagę na następujące negatywne skutki, które mogą nastąpić w przypadku wejścia w życie tego rozporządzenia:

1. rozporządzenie stanowi zbędne i niewymagane przez Komisję Europejską kolejne przeregulowanie krajowego rynku gospodarki odpadami, w tym nadregulację w stosunku do obowiązujących wymagań BAT,
2. rozporządzenie będzie miało poważne skutki inflacjogenne w kraju oraz spowoduje wzrost Kosztów funkcjonowania instalacji, a w konsekwencji wzrost opłat dla mieszkańców,
3. rozporządzenie narusza prawa nabyte podmiotów gospodarki odpadami (wcześniej wydane decyzje) i spowoduje poważne problemy dla większości istniejących instalacji komunalnych,
4. wydane rozporządzenie, jeśli stanie się wymagalne (po 14 dniach), może zagrozić dalszemu istnieniu wielu instalacji komunalnych w kraju, w tym przełożyć się na poważne sankcje w postaci kar finansowych wymierzanych przez inspektorów WIOŚ.

Po analizie wydanego dokumentu Krajowa Izba Gospodarcza w imieniu największych organizacji przedsiębiorców sektora stwierdziła, że przedmiotowe rozporządzenie nie jest absolutnie możliwe do wykonania dla większości instalacji komunalnych w kraju w terminie 14 dni od daty jego ogłoszenia i konieczna jest zmiana § 12 Rozporządzenia MBP nowym, które odroczy jego wejście w życie o 24 miesiące.

7 pytań do Minister Klimatu i Środowiska 

2 lutego 2023 posłanka Monika Wielichowska skierowała do ministra klimatu i środowiska interpelację dotyczącą ww. rozporządzenia. Oto pytania jakie znalazły się w interpelacji.

1. Czy instalacje, działające w oparciu o pozwolenia zintegrowane, spełniające wymogi konkluzji BAT, wyłączone są spod wymogów określonych w Rozporządzeniu MBP w zakresie uregulowanym w konkluzjach BAT (np. w zakresie konieczności prowadzenia procesów przetwarzania odpadów w budynkach w rozumieniu Prawa budowlanego)?

a. Jeżeli odpowiedź na to pytanie jest przecząca, jaki był cel powtórzenia regulacji ustawowej w § 10 Rozporządzenia MBP?

2. Czy resort wprowadzi korektę zapisu § 12 Rozporządzeni MBP i zastąpi go nowym, który pozwoli sektorowi faktycznie wdrożyć wymagania tego rozporządzenia: Rozporządzenie wchodzi w życie po upływie 24 miesięcy od dnia ogłoszenia?

3. Jeżeli odpowiedź na powyższe pytanie jest przecząca, w jaki sposób prowadzący instalacje objęte pozwoleniem zintegrowanym mają prowadzić swoją działalności w przypadku sprzeczności pomiędzy przepisami pozwolenia zintegrowanego a rozporządzenia MBP?

a. Czy prowadzący instalacje mogą w dalszym ciągu prowadzić działalność zgodnie z posiadanym pozwoleniem zintegrowanym?

4. W jaki sposób powinno być rozumiane pojęcie „cyklu przetwarzania odpadów” na gruncie § 9 Rozporządzenia MBP?

a. Czy w instalacjach, w których odpad – po przetworzeniu w części mechanicznej instalacji – trafia do boksów kompostowni, a następnie trafia do stabilizacji w pryzmach na placu dojrzewania – prowadzony jest jednocześnie jeden cykl przetwarzania odpadów? Jeżeli nie, ile cyklów przetwarzania odpadów prowadzonych jest w takiej instalacji?

b. Czy w instalacjach nie wyposażonych w plac dojrzewania, w których proces przetwarzania odpadów odbywa się w warunkach ‎tlenowych w boksach betonowych, a odpady po zakończeniu procesu stabilizacji są wywożone z boksów, a ‎następnie rozsiewane – prowadzony jest jednocześnie jeden cykl przetwarzania? Jeżeli nie, ile cyklów przetwarzania odpadów prowadzonych jest w takiej instalacji?

5. Czy § 9 ust. 4 Rozporządzenia MBP, pozwalający na zmniejszenie ilości próbek rocznie, w przypadku braku przekroczeń w roku poprzedzającym rok poboru próbek, znajduje również zastosowanie do poboru próbek po 1 stopniu stabilizacji, zgodnie z § 5 ust. 6 pkt 2 lit. a) w zw. z § 9 ust. 1 Rozporządzenia MBP?

6. Czy wprowadzony przez Rozporządzenie MBP zakaz wytwarzania w części mechanicznej instalacji MBP, w której prowadzony jest proces biologicznego suszenia niesegregowanych (zmieszanych) odpadów komunalnych, frakcji surowcowych odpadów (np. tworzyw sztucznych) (§6 ust. 2 i 3 Rozporządzenia) jest zgodny z hierarchią sposobów postępowania z odpadami i przyczyni się do osiągnięcia coraz bardziej rygorystycznych poziomów przygotowania do ponownego użycia i recyklingu odpadów komunalnych?

7. Czy w celu tworzenia dobrego prawa i usuwania barier utrudniających funkcjonowanie i rozwój sektora gospodarki odpadami, resort nawiąże partnerski dialog i wysłucha głosu organizacji przedsiębiorców tego sektora?

Kiedy poznamy odpowiedzi?

Zgodnie z Regulaminem Sejmu interpelacje, wnioski o przedstawienie informacji bieżących, zapytania poselskie i pytania w sprawach bieżących mogą być kierowane do członków Rady Ministrów (art. 191 ust. 1 Regulaminu Sejmu).  Odpowiedź na interpelację jest udzielana w formie pisemnej nie później niż w terminie 21 dni od dnia otrzymania interpelacji (art. 193 ust. 1 Regulaminu Sejmu).

Opisywana interpelacja została złożona 2 lutego 2023. Zgodnie z Regulaminem Sejmu odpowiedź powinna zostać udzielona w terminie do 23 lutego 2023 – na razie pozostaje nam zatem czekać…

7 pytań o MBP. Oto odpowiedź MKiŚ na interpelację poselską

Na temat Rozporządzenia MBP pisaliśmy również w artykułach:

Nowe rozporządzenie w sprawie mechaniczno-biologicznego przetwarzania odpadów już obowiązuje! [Komentarz]

Od 24 stycznia mechaniczno-biologiczne przetwarzanie odpadów po nowemu! Jakie będą konsekwencje?