Projekt nowelizacji Ustawy o rewitalizacji Odry z naciskiem na samooczyszczanie

Zdaniem rządu, najskuteczniejszym sposobem przeciwdziałania ponownemu wystąpieniu katastrofy, którą odnotowano na Odrze w 2022 roku, powinny być działania naprawcze.

Priorytetem ma być zatem określenie katalogu działań zapewniających możliwie efektywne przeprowadzenie działań przyrodniczych, właściwych dla funkcjonowania wód płynących i możliwie jak najszybsze samooczyszczenie wód rzeki Odry.

Najważniejszym natomiast działaniem powinna być eliminacja zanieczyszczeń, które są głównym powodem katastrofy, która wydarzyła się latem 2022 r.

Katalog działań renaturyzacyjnych

Dla osiągniecia powyższych celów rząd postuluje uchylenie przepisów określających katalog inwestycji dla Odry. Argumentem przemawiającym za tego rodzaju zmianą ma być fakt, że zawarcie w treści normatywnej dotychczasowej ustawy kazuistycznego katalogu inwestycji o charakterze budowlanym, zlokalizowanych na ciekach wodnych na obszarze dorzecza Odry powiązane dodatkowo z przepisem dającym możliwość otrzymania dotacji z budżetu państwa, nie zapewnia skutecznego przeciwdziałania utrzymującemu się zanieczyszczeniu wód rzeki Odry. Przede wszystkim z uwagi na odległy horyzont czasowy pojawienia się pierwszych pozytywnych skutków tego rodzaju działań.

W miejsce powyższego rozwiązania rząd proponuje określenie w ustawie katalogu działań renaturyzacyjnych. Katalog tego rodzaju działań obejmować będzie działania techniczne i nietechniczne nakierowane na zwiększenie potencjału zlewni Odry do samooczyszczania, stabilizacji odpływu oraz poprawy stanu ekologicznego wód. Przy czym przewiduje się wprowadzenie czterech grup tego rodzaju działań.

Cztery kategorie zadań

W pierwszej grupie działań znaleźć się mają prace utrzymaniowe, których katalog jest zawarty w art. 227 ust. 3 ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. – Prawo wodne (Dz. U. z 2023 r. poz. 1478, z późn. zm.).

W drugiej grupie działań znajdą się zadania o charakterze renaturyzacyjnym, których celem będzie zwiększenie potencjału wód zlewni Odry do samooczyszczania, stabilizacji odpływu oraz poprawy stanu ekologicznego.

W trzeciej grupie działań znajdą się działania mogące służyć ochronie zasobów wodnych Odry. Te działania obejmą m.in.:

1) budowę bystrzy trwale związanych z gruntem lub wymagających ciężkich umocnień i konstrukcji;

2) budowę opasek brzegowych;

3) przebudowę istniejących przepustów na przepusty z piętrzeniem;

4) rewitalizację i odtwarzanie starorzeczy;

5) odsuwanie wałów przeciwpowodziowych i przywracanie terenów zalewowych;

6) likwidację przegród poprzecznych.

Do czwartej grupy działań zaliczać się będą natomiast zadania stabilizujące, obejmujące:

1) budowę bystrzy niezwiązanych trwale z gruntem, przy użyciu wyłącznie żwiru i kamienia, mającą na celu ustabilizowanie korzystnych biologicznie poziomów wody w rzece;

2) budowę stopni, zastawek i progów na rowach, mająca na celu zatrzymanie wody w rowach na obszarach rolnych i leśnych i spowolnienie odpływu wody ze zlewni.

Lokalizacja aktem wykonawczym

W powyższym kontekście rząd zakłada, że konkretne umiejscowienie poszczególnych zadań na obszarze zlewni rzeki Odry miałoby być wdrażane przy pomocy aktu wykonawczego wydawanego przez ministra właściwego do spraw gospodarki wodnej.

W tym przypadku, rolą aktu wykonawczego będzie przyporządkowanie poszczególnych działań do właściwych jednolitych części wód powierzchniowych w taki sposób, żeby osiągnąć jak najlepszy efekt w jak najkrótszym czasie.

Rada Ministrów proponuje też zastosowanie uproszczonego trybu uzyskiwania decyzji o pozwoleniu na realizację tych działań, a także przekierowanie na te działania wsparcia finansowego, przewidzianego w ustawie o rewitalizacji rzeki Odry dotychczas na działania z pkt 1.

Cykliczny przegląd pozwoleń wodno-prawnych

W projekcie nowelizacji Ustawy o rewitalizacji rzeki Odry, przewidziano też ustanowienie specjalnego cyklicznego przeglądu pozwoleń wodnoprawnych oraz pozwoleń zintegrowanych.

Ma to być odrębny – względem uregulowań ustawy – Prawo wodne – przegląd pozwoleń wodnoprawnych, a także pozwoleń zintegrowanych na wprowadzanie ścieków do wód na obszarze zlewni rzeki Odry.

W tym przypadku organy właściwe w sprawach pozwoleń wodnoprawnych oraz pozwoleń zintegrowanych dokonywać mają cyklicznego, szczególnego przeglądu udzielonych pozwoleń wodnoprawnych na wprowadzanie ścieków do wód ze szczególnym uwzględnieniem ilości zrzucanych ścieków w odniesieniu do aktualnego przepływu wody w Odrze.

Specjalny cykliczny przegląd pozwoleń wodnoprawnych oraz pozwoleń zintegrowanych będzie odbywać się będzie co 2 lata i dotyczyć będzie posiadaczy pozwoleń wodnoprawnych oraz pozwoleń zintegrowanych na wprowadzanie ścieków do wód na obszarze zlewni rzeki Odry.

Regularne zbieranie danych  

Celem przeglądu ma być regularne zbieranie danych na temat podmiotów, które wprowadzają ścieki do wód lub do ziemi lub do urządzeń kanalizacyjnych oraz danych na temat ilości i jakości tych ścieków, co pozwoli w sprawny sposób kontrolować stan środowiska w dorzeczu rzeki Odry, a także w przypadku naruszeń cofać lub ograniczać obowiązujące pozwolenia.

Nie będzie Inspekcji Wodnej

Rząd zakłada także odstąpienie od utworzenia Inspekcji Wodnej jako wyodrębnionej formacji na rzecz wzmocnienia potencjału personalnego i finansowego kontroli w gospodarowaniu wodami.

Tworzenie w Państwowym Gospodarstwie Wodnym Wody Polskie wyodrębnionej i uzbrojonej formacji podejmującej w swej istocie zadania z obszaru kontroli gospodarowania wodami, zdaniem rządu, w żadnej mierze nie przełoży się na poprawę stanu wód rzeki Odry.

Związane jest to chociażby z powielaniem zadań planowanych do wykonania przez tą Inspekcje z zadaniami innych podmiotów – Państwowej Straży Rybackiej i Inspekcji Ochrony Środowiska.

Przyjęcie planowane na IV kwartał br.

W zamian rada ministrów postuluje przekierowanie potencjału finansowego przeznaczonego pierwotnie na Inspekcję Wodną na wzmocnienie potencjału kadrowego oraz funkcjonalnego kontroli gospodarowania wodami i rezygnację ze zbytecznych zadań.

Projekt nowelizacji Ustawy o rewitalizacji Odry opracowało Ministerstwo Infrastruktury. Przyjęcie projektu przez rząd zaplanowano na IV kwartał 2024 r.