IGWP: Cena cenie nierówna

Przepisy prawa nie precyzują sposobu określania wysokości cen za odbiór i oczyszczanie wymieszanych ścieków bytowych, przemysłowych i opadowych, dostarczanych przez inne przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne lub sąsiednią gminę. Chodzi o przypadki dostarczania ścieków przez inne przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne lub sąsiednią gminę z urządzeń kanalizacyjnych tego przedsiębiorstwa lub gminy do urządzeń kanalizacyjnych danego przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego.

W przypadku usług zbiorowego odprowadzania ścieków obowiązują: Ustawa z 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (zwana dalej ustawą zaopatrzeniową) oraz Rozporządzenie Ministra Budownictwa z 28 czerwca 2006 r. w sprawie określania taryf, wzoru wniosku o zatwierdzenie taryf oraz warunków rozliczeń za zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków (zwane dalej rozporządzeniem taryfowym). Ponieważ wyżej wymienione usługi nie są zaliczane do usług zbiorowego odprowadzania ścieków, w ich przypadku nie znajdują zastosowania ani ustawa zaopatrzeniowa, ani rozporządzenie taryfowe. Wynika to pośrednio z treści art. 6 ust. 1a ustawy zaopatrzeniowej, zgodnie z którym:

„Do zakupu wody lub wprowadzania przez przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne ścieków do urządzeń kanalizacyjnych niebędących w jego posiadaniu stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego”.

Zgodnie z polskim prawodawstwem, ustawa zaopatrzeniowa nie może definiować pojęć i usług, których nie dotyczy. Aby móc świadczyć usługi zbiorowego odprowadzania ścieków, przedsiębiorstwo kanalizacyjne, które nie posiada własnej oczyszczalni ścieków lub dysponuje oczyszczalnią o niewystarczającej wydajności, jest często zmuszone do skorzystania z usług innego przedsiębiorstwa – tylko wówczas może zagwarantować sobie prawidłowe oczyszczenie wszystkich dostarczonych ścieków komunalnych. W takich przypadkach koszty poniesione na wykonanie usługi będą stanowiły składnik kosztów uzyskania przychodów dla przedsiębiorstwa kanalizacyjnego, które zleca usługę innemu przedsiębiorcy, podobnie zresztą jak inne wydatki ponoszone przez przedsiębiorstwo kanalizacyjne na podstawie umów zawartych z dostawcami, indywidualnymi odbiorcami i kontrahentami.

Przedsiębiorstwo kanalizacyjne zlecające innemu przedsiębiorcy usługę odbioru i oczyszczenia ścieków, którą można zrealizować po ich przeprowadzeniu z sieci kanalizacyjnej pierwszego podmiotu do sieci drugiego, posiadającego oczyszczalnię, obowiązują postanowienia Kodeksu cywilnego (k.c.), a nie ustawy zaopatrzeniowej. A zatem postanowienia Kodeksu cywilnego obowiązują także wykonawcę tych usług, umowa dotyczy bowiem obu jej stron.

Jest jedno „ale”

Zgodnie z art. 750 k.c.:

„Do umów o świadczenie usług, które nie są uregulowane innymi przepisami, stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu”.

Dla omawianych wyżej usług brakuje przepisów regulujących zasady zawierania umów i ustalania cen, więc w tym przypadku znajduje zastosowanie art. 735 k.c. A paragrafy 1 i 2 tego artykułu stanowią:

„§ 1. Jeżeli ani z umowy, ani z okoliczności nie wynika, że przyjmujący zlecenie zobowiązał się wykonać je bez wynagrodzenia, za wykonanie zlecenia należy się wynagrodzenie.

§ 2. Jeżeli nie ma obowiązującej taryfy, a nie umówiono się o wysokość wynagrodzenia, należy się wynagrodzenie odpowiadające wykonanej pracy”.

Tak więc konieczne jest uzgodnienie wysokości ceny za usługę odbioru i oczyszczania ścieków komunalnych ze zlecającym. Jest to cena umowna, która powinna odpowiadać wykonanej pracy, nie może być zatem rażąco wysoka, nie powinna też jednak przynosić straty.

Z uwagi na to, że przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne są naturalnymi monopolistami, to zarówno ich działalność, jak i wysokość ceny za odbiór ścieków od innego przedsiębiorstwa podlegają kontrolom Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Niekiedy są też kwestionowane przez tę instytucję. Najczęściej dotyczy to przypadków stosowania zasad kalkulacji ceny za odbiór ścieków od innego przedsiębiorstwa, które obowiązują dla usług zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków. Ponieważ w przypadku tych usług przepisy dotyczące zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków (usług zwanych dalej zbiorowym zaopatrzeniem) nie znajdują zastosowania, to nie obowiązują także wynikające z nich zasady stosowane do ustalania taryf.

Kalkulacja zgodna z prawem

Zgodnie z art. 23 ust. 2 pkt 1 lit. b i c ustawy zaopatrzeniowej oraz § 6 pkt. 3 i 4, § 7 ust. 1 pkt 2 i ust. 2, § 8 ust. 2 i 3 rozporządzenia taryfowego, raty kapitałowe przekraczające wartość amortyzacji, odsetki od zaciągniętych kredytów lub pożyczek oraz koszty finansowe ich obsługi są składnikami niezbędnych przychodów stanowiących podstawę ustalania taryf za zbiorowe zaopatrzenie.

W rozporządzeniu taryfowym zostały one zdefiniowane jako koszty wynikające z inwestycji modernizacyjno-rozwojowych i ochrony środowiska. Są więc kosztami inwestycyjnymi, które przedsiębiorstwo może uwzględnić w kalkulacji ceny za zbiorowe zaopatrzenie tylko w przypadku budowy urządzeń wodociągowych i kanalizacyjnych ujętych w uchwalonym przez radę gminy wieloletnim planie rozwoju. Koszty te wprowadzono do zasad kształtowania taryf za zbiorowe zaopatrzenie, podobnie jak rezerwy na należności nieregularne. Celem tego działania było zagwarantowanie przedsiębiorstwu wodociągowo-kanalizacyjnemu dopływu środków finansowych na spłatę zobowiązań kredytowo-pożyczkowych zaciągniętych na rozbudowę urządzeń wodociągowych i kanalizacyjnych. W ten sposób miały zostać pokryte wszystkie koszty świadczenia usług zbiorowego zaopatrzenia z wpłat odbiorców tych usług – zgodnie z zasadą „korzystając płaci”.

Nie bez znaczenia pozostaje tu fakt, że przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne zostały zobowiązane do zapewnienia odpowiednich mocy przerobowych posiadanych urządzeń oraz budowy urządzeń wodociągowych i kanalizacyjnych koniecznych do świadczenia usług w zakresie zbiorowego zaopatrzenia na podstawie art. 5 ust. 1 i art. 15 ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej. Udostępnienie urządzeń kanalizacyjnych dla celów innych niż zbiorowe zaopatrzenie jest możliwe tylko w przypadku dodatkowych mocy tych urządzeń, które są zgodne z posiadanymi pozwoleniami. Nie może to też spowodować pogorszenia jakości usług w zakresie zbiorowego zaopatrzenia. Zwiększenie wydajności urządzeń, a więc lepsze ich wykorzystanie, powinno też umożliwić też obniżenie kosztów eksploatacji, a tym samym zmniejszyć koszty eksploatacyjne związane z usługami w zakresie zbiorowego zaopatrzenia.

Maria Bakalarczyk
główny specjalista ds. ekonomicznych
Izba Gospodarcza „Wodociągi Polskie”