Mokradła zielonym skarbem Polski – dziedzictwo, ekologia i patriotyzm

Od pierwszych rolników, przez pogrzebane w torfie wały Biskupina, początki państwa Mieszka, aż po czasy współczesne – mokradła kryją w sobie bogatą historię.

Najważniejsze postulaty dotyczące ochrony i odtwarzania mokradeł zostały zawarte przez przedstawicieli nauki, instytucji państwowych i administracji oraz fundacji i organizacji pozarządowych we wspólnej deklaracji. Dokument powstał po trzydniowej konferencji „Pakt dla Mokradeł 2025”, która odbyła się w dniach 3-5 lutego na Wydziale Archeologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Okazją do tego wydarzenia była 54. rocznica podpisania Konwencji Ramsarskiej, mającej na celu ochronę i zrównoważone użytkowanie mokradeł.

Znaczenie ekosystemów mokradłowych

Według definicji Konwencji Ramsarskiej ekosystemy mokradłowe obejmują szeroką gamę siedlisk wodno-błotnych, takich jak torfowiska, bagna, jeziora, rzeki czy solniska, wody stałe lub okresowe, a także zbiorniki naturalne lub sztuczne. Prawidłowe funkcjonowanie tych ekosystemów jest kluczowe dla spowolnienia globalnych zmian klimatu oraz zniwelowania coraz częściej obserwowanych zdarzeń ekstremalnych, takich jak powodzie i susze.

Eksperci podkreślają, że ochrona i odtwarzanie tych ekosystemów to nasz wspólny obowiązek. Wiele obszarów podmokłych zostało zdegradowanych, a wiele gatunków fauny i flory jest zagrożonych wyginięciem. Z badań wynika, że 25 proc. europejskich torfowisk zostało zdegradowanych, w tym 50 proc. na terenie Unii Europejskiej. W Polsce sytuacja jest szczególnie alarmująca, ponieważ zdegradowanych zostało aż 85 proc. torfowisk.

Ochrona mokradeł jako akt patriotyzmu

Eksperci zwracają uwagę, że ochrona mokradeł pozwala na zachowanie pamięci historycznej, tożsamości narodowej oraz ochronę przyrody dla przyszłych pokoleń. Torfowiska stanowią jedno z najlepszych archiwów archeologicznych, historycznych i paleoekologicznych. Ich unikatowe warunki pozwalają na doskonałe zachowanie zabytków, co ułatwia rekonstrukcję przeszłości oraz zrozumienie relacji naszych przodków z przyrodą.

Z tego powodu specjaliści postulują, aby torfowiska zostały uznane za obszary o znaczeniu narodowym, a torf objęty ochroną jako ważne archiwum historyczne i archeologiczne. Podkreślają, że ochrona mokradeł wymaga współdziałania różnych środowisk – administracji państwowej i unijnej, instytucji naukowych, stowarzyszeń oraz fundacji.

Potrzeba inwestycji 

Skuteczna ochrona mokradeł wymaga tworzenia odpowiednich planów, wsparcia prawnego i zapewnienia środków finansowych. Eksperci podkreślają, że są to inwestycje niezbędne dla ochrony zasobów wodnych, przeciwdziałania suszom, spadkowi bioróżnorodności oraz zmianom klimatu. Co więcej, poprawa stanu mokradeł może mieć również znaczenie dla obronności kraju.