NIK miażdżąco o zarządzaniu reklamą w przestrzeni miejskiej Poznania. Będzie zawiadomienie do prokuratury

Dla realizacji koncepcji Prezydenta Miasta Poznania, w zakresie kompleksowego zarządzania przestrzenią reklamową, wyznaczono spółkę komunalną Międzynarodowe Targi Poznańskie sp. z o.o. jako operatora miejskiego odpowiedzialnego za zarządzanie nośnikami reklamowymi w Mieście. Przekazanie Spółce mienia komunalnego (wiat przystankowych i słupów ogłoszeniowo-reklamowych) spowodowało, że Spółka stała się wyłącznym zarządcą tego typu nośników reklamowych w Poznaniu – czytamy w informacji NIK.

Miasto ponosi straty

Przyjęcie budzącej zastrzeżenia NIK ww. koncepcji i jej realizacji spowodowało poniesienie strat finansowych oraz skutków natury prawnej. Prezydent, przekazując Spółce zarząd nad wiatami przystankowymi, przekroczył zakres upoważnienia zawarty w uchwale Rady Miasta Poznania nr LXV/1196/VII/2018 z 17 kwietnia 2018 r. w sprawie powierzenia spółce MTP zadania własnego gminy. Ponadto Ratusz, mimo rozbieżnych opinii prawnych, nie rozstrzygnął wątpliwości co do obowiązku stosowania przez spółkę MTP przepisów o zamówieniach publicznych przy realizacji powierzonego jej zadania własnego gminy. Jak informuje NIK, opracowana koncepcja nie została także poprzedzona rzetelnym ustaleniem statusu prawnego mienia związanego z jej realizacją. W efekcie spółka MTP – mająca przyczyniać się do eliminacji nielegalnych reklam – sama bezprawnie korzystała z gruntów komunalnych pod wiatami zlokalizowanymi poza pasem drogowym, za co Miastu należało się 473,8 tys. zł. Targi nie doprowadziły również do zawarcia umowy dzierżawy z ZDM, wskutek czego przez okres 3 lat nie ponosiły należnych opłat w kwocie 40,9 tys. zł. z tytułu korzystania z pasa drogowego pod słupami ogłoszeniowo – reklamowymi.

Do zakończenia kontroli NIK Prezydent nie podjął również decyzji o zwrocie na rachunek Miasta 513,1 tys. zł nadwyżki osiągniętej przez MTP z działalności reklamowej w 2019 r. Prezydent nie realizował także kontroli MTP w zakresie stosowanych przez spółkę stawek czynszu za najem powierzchni reklamowych na wiatach przystankowych.

Dodatkowo, przed przekazaniem spółce MTP zadania własnego w zakresie zarządzania wiatami przystankowymi, Rada Miasta obniżyła stawki opłat za umieszczenie w pasie drogowym reklam na słupach ogłoszeniowo-reklamowych o 55%. Opłaty uiszczane z tego tytułu przez MTP na rzecz budżetu Miasta uległy w latach 2018-2021 zmniejszeniu o 668,6 tys. zł.

Spółka nie miała jednak uprawnień i kompetencji do eliminowania z przestrzeni miejskiej nielegalnych nośników reklamowych. „Targi” zarządzały jedynie tymi, które znajdowały się na ich własnych wiatach przystankowych i słupach ogłoszeniowo-reklamowych. Tymczasem w Poznaniu nie zapewniano systematycznej weryfikacji, czy nieruchomości którymi włada Miasto nie są nielegalnie wykorzystywane na cele reklamowe. Dotyczyło to zarówno nieruchomości komunalnych, jak i pasa drogowego dróg publicznych w granicach administracyjnych Miasta, którym zarządzał ZDM.

Wykorzystywanie nieruchomości komunalnych na cele reklamowe

Aktywność Urzędu była ograniczona do reagowania na skargi i zawiadomienia o nielegalnym wykorzystywaniu na cele reklamowe nieruchomości komunalnych. W części spraw, w których wszczęto działania w celu ustalenia legalności nośników reklamowych na gruntach miejskich postępowania prowadzono przewlekle i długotrwale – pierwsze czynności rozpoczęto dopiero po 6 miesiącach od powzięcia informacji o lokalizacji reklamy, zaś w skrajnym przypadku nawet po upływie 3 lat. Prezydent (jako organ podatkowy) opieszale wszczynał również postępowania podatkowe w celu określenia podatku od nieruchomości, na których znajdowały się nośniki reklamowe. Postępowania podejmowano nawet w ostatnim roku upływu pięcioletniego okresu przedawnienia zobowiązania podatkowego. Taka praktyka wpłynęła na umorzenie 1/3 prowadzonych w latach 2018-2022 postępowań o wartości 709,7 tys. zł.

Co na to Miejski Konserwator Zabytków?

Poza rzetelnym nadzorem pozostawały  obiekty objęte nadzorem konserwatorskim. Miejski Konserwator Zabytków, pomimo prawnego obowiązku, nie składał zawiadomień o podejrzeniu popełnienia wykroczenia polegającego na umieszczeniu reklam na zabytkach lub w obszarze objętym ochroną konserwatorską bez zezwolenia. To wszystko przyczyniało się do bezkarności podmiotów nielegalnie umieszczających reklamy na terenie Poznania, a także do braku egzekwowania należnych Miastu opłat z tytułu wykorzystywania nieruchomości komunalnych.

Najważniejsze ustalenia kontroli

Delegatura NIK w Poznaniu przeprowadziła kontrolę pt. Zarządzanie reklamą w przestrzeni miejskiej Poznania. Kontrolą objęto działalność w latach 2018-2022: Urzędu Miasta Poznania, Zarządu Dróg Miejskich w Poznaniu oraz spółki Międzynarodowe Targi Poznańskie sp. z o.o.

Niewystarczający nadzór nad wykorzystywaniem nieruchomości komunalnych do celów reklamowych

W Poznaniu nie zapewniano systematycznej weryfikacji, czy nieruchomości którymi włada Miasto nie są wykorzystywane na cele reklamowe. Dotyczyło to zarówno nieruchomości komunalnych, jak i pasa drogowego dróg publicznych w granicach administracyjnych Miasta, którym zarządzał ZDM. Wynikało to, między innymi, z braku współdziałania odpowiedzialnych komórek urzędu i jednostek miejskich i przejawiało się w braku wymiany informacji. Nieskoordynowane działania (w szczególności brak opracowania jednolitej bazy informacji o istniejących nośnikach na terenie Miasta) przyczyniały się do przewlekłości i długotrwałości postępowań dotyczących umieszczania nośników reklamowych na gruntach miejskich i egzekwowania należności z tego tytułu.

Również ZDM nie realizował rzetelnie zadań z zakresu ochrony pasa drogowego i dróg wewnętrznych przed umieszczaniem nielegalnych tablic i urządzeń reklamowych. Nie monitorowano systematycznie sieci drogowej w celu stwierdzenia samowolnego lub niezgodnego z decyzją zajęcia pasa drogowego na cele reklamy.

Niska aktywność własna Urzędu Miasta i Zarządu Dróg Miejskich

Aktywność komórek Urzędu i Zarządu Dróg Miejskich w Poznaniu była w dużej mierze ograniczona do reagowania na skargi i zawiadomienia o nielegalnym wykorzystywaniu na cele reklamowe nieruchomości komunalnych. Tylko 18% wszczętych przez ZDM w latach 2019-2021 postępowań administracyjnych (w zakresie nielegalnego zajęcia pasa drogowego na cele reklamowe) było następstwem czynności kontrolnych wynikających z przyjętego harmonogramu kontroli. Mając na uwadze skalę i złożoność spraw związanych z nielegalnymi reklamami, opieranie się na sygnałach zewnętrznych nie sprzyjało skutecznemu eliminowaniu nielegalnych obiektów z przestrzeni publicznej.

Opieszałość działań przeciwko nielegalnym reklamom na gruntach miejskich

Podejmowane przez Urząd działania w stosunku do właścicieli nielegalnych reklam były opieszałe – pierwsze czynności (w 20% zbadanych spraw dotyczących bezumownego wykorzystania gruntów na cele reklamowe) podejmowano dopiero po 200 dniach od powzięcia informacji o lokalizacji reklamy, zaś w skrajnym przypadku po upływie 1.212 dni. W ZDM, w trzech postępowaniach, w ramach których wymierzono karę pieniężną za umieszczenie reklamy w pasie drogowym bez zgody zarządcy, przez niemal 4,5 miesiąca nie podejmowano żadnych czynności.

Niespieszne wszczynanie postępowań podatkowych dotyczących obiektów reklamowych

Prezydent, jako organ podatkowy, wszczynał postępowania podatkowe określające podatek od nieruchomości, tj. budowli związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej (tablic reklamowych) nawet w ostatnim roku upływu pięcioletniego okresu przedawnienia zobowiązania podatkowego. Taka praktyka wpłynęła na umorzenie 1/3 prowadzonych w latach 2018-2022 postępowań o wartości 709,7 tys. zł. Wobec jednego z podmiotów, który od 2015 r. posiadał budowle wykorzystywane na cele reklamowe do listopada 2022 r. nie określono podatku od tych nieruchomości. Wobec drugiego podmiotu, podatek od nieruchomości za lata 2011-2014 określony został prawomocną decyzją jedynie za rok 2011.

Brak skutecznych działań w celu usuwania z pasa drogowego nielegalnych reklam

ZDM przez okres trzech lat nie podpisał – po wygaśnięciu dotychczasowej – nowej umowy dzierżawy nieruchomości w celu umieszczenia trzech słupów ogłoszeniowo-reklamowych. Spółka MTP korzystała z tych nieruchomości nie ponosząc opłat, wynoszących za ten okres 33,2 tys. zł (w tym VAT 4,7 tys. zł). Naruszało to zasady gospodarki finansowej określone w ustawie o finansach publicznych. Ponadto, na podstawie sześciu zbadanych spraw stwierdzono, że ZDM – powołując się na podstawę prawną dla szczególnie uzasadnionych przypadków – wyrażał zgodę na posadowienie przez spółkę MTP słupów reklamowych bliżej krawędzi jezdni, aniżeli przewidywały to przepisy ustawy o drogach publicznych.

Brak skutecznych działań Miejskiego Konserwatora Zabytków

Działań, stosownych do swych uprawnień, nie podejmował także Miejski Konserwator Zabytków, który mając wiedzę o podejrzeniu popełnienia wykroczenia polegającego na umieszczaniu reklam na zabytkach i w strefie ochrony konserwatorskiej bez zezwolenia, nie zawiadamiał organów ścigania. Brak zdecydowanych działań przyczyniał się do bezkarności podmiotów umieszczających takie reklamy bez właściwych zezwoleń.

Niedostateczny nadzór Prezydenta nad Zarządem Transportu Miejskiego i nieskuteczne działania wobec MTP

Nadzór Ratusza nad Zarządem Transportu Miejskiego w Poznaniu był nierzetelny. Od stycznia 2019 r. do listopada 2022 r. spółka MTP korzystała (bez zawarcia stosownej umowy z ZTM) z gruntów komunalnych zlokalizowanych poza pasem drogowym, prowadząc tam działalność reklamową na wiatach przystankowych. W efekcie pozbawiono Miasto wpływów z tytułu dzierżawy tych gruntów w wysokości co najmniej 473,8 tys. zł (+ VAT w wysokości 109,8 tys. zł). Dopiero w trakcie kontroli sporządzono projekt umowy, którą zamierzano uregulować tę kwestię.

Do zakończenia kontroli NIK, Prezydent nie podjął decyzji co do przeznaczenia nadwyżki rozsądnego zysku osiągniętego z działalności reklamowej, wypracowanej przez MTP w 2019 r. w kwocie 513,1 tys. zł. Dopiero w trakcie kontroli Prezydent podjął działania w tej sprawie, mimo że wysokość nadwyżki należnej Miastu była znana już w połowie 2021 r.

Zastrzeżenia NIK do procesu wdrażania i realizacji prezydenckiej koncepcji zarządzania reklamą w Poznaniu

Przekazanie „Targom” zadania własnego gminy, polegającego na budowie i utrzymaniu wiat przystankowych w pasie drogowym dróg publicznych zlokalizowanych w granicach administracyjnych Miasta, nie zostało należycie przygotowane w Urzędzie Miasta. Prezydent nie podjął działań w celu jednoznacznego rozstrzygnięcia wątpliwości, czy MTP miała obowiązek stosowania – przy realizacji zadania powierzonego – przepisów o zamówieniach publicznych. Mimo skrajnie rozbieżnych opinii prawnych prezentowanych przez Zespół Radców Prawnych Urzędu oraz przez spółkę MTP – do dnia zakończenia kontroli NIK ostatecznie nie rozstrzygnięto danej kwestii.

Przed sporządzeniem projektu uchwały Rady Miasta nie doprowadzono także do ostatecznego rozwiązania statusu prawnego odnoszącego się do wiat przystankowych, co wywołało skutki w Spółce – konieczne było odrębne nabycie linii zasilających (przyłączy elektrycznych) od poprzedniego właściciela wiat oraz dokonanie zapłaty za bezumowne korzystanie z szaf rozdzielczych należących do MPK w kwocie 7,7 tys. zł.

Przed podjęciem przez Radę Miasta Poznania 17 kwietnia 2018 r. uchwały o przekazaniu zadania własnego spółce MTP, 27 marca 2018 r. podjęto inną uchwałę – zmniejszającą wysokość stawki opłat za umieszczenie w pasie drogowym drogi publicznej reklam na słupach ogłoszeniowo-reklamowych o 55% w porównaniu do dotychczasowych. Opłaty uiszczane z tego tytułu na rzecz budżetu Miasta uległy w latach 2018-2021 zmniejszeniu o 668,6 tys. zł.

Natomiast wydając zarządzenie wykonujące uchwałę Rady Miasta Poznania o przekazaniu zadania własnego MTP Prezydent przekroczył jej zakres przedmiotowy, zlecając MTP realizację dodatkowego, tzw. zadania powiązanego (dotyczącego budowy i utrzymania wiat znajdujących się poza pasem drogowym).

Zawiadomienia do prokuratury, rzecznika dyscypliny finansów publicznych i Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych

W związku ze stwierdzonymi w toku kontroli nieprawidłowościami Delegatura NIK w Poznaniu przygotowuje zawiadomienia do prokuratury o podejrzeniu popełnienia przestępstwa polegającego na niedopełnieniu obowiązków przez Miejskiego Konserwatora Zabytków oraz Prezydenta Miasta Poznania (jako organu podatkowego). Ponadto, w trakcie przygotowania są także zawiadomienia o naruszeniu dyscypliny finansów publicznych (w związku z nieustaleniem lub niedochodzeniem należności jednostki sektora finansów publicznych) w Zarządzie Dróg Miejskich i Zarządzie Transportu Miejskiego w Poznaniu oraz Urzędzie Miasta Poznania. Do Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych skierowane zostało już zawiadomienie o podejrzeniu naruszenia ochrony danych osobowych w związku z ich niewłaściwym przetwarzaniem w Urzędzie Miasta Poznania.

Wystąpienia pokontrolne: Zarządzanie reklamą w przestrzeni miejskiej Poznania

źródło: nik.gov.pl