Nowe rozporządzenie w sprawie mechaniczno-biologicznego przetwarzania odpadów już obowiązuje! [Komentarz]

O komentarz poprosiliśmy Joannę Kostrzewską [partner, radca prawny] oraz  Dagmarę Czajkę [radca prawny] z kancelarii Dr Krystian Ziemski & Partners Kancelaria Prawna sp. k. z siedzibą w Poznaniu.

 Rządowe Centrum Legislacji zwróciło uwagę, że w projekcie omawianego aktu prawnego zostały zamieszczone nie tylko kwestie bezpośrednio dotyczące prowadzenia procesu MBP, ale również dotyczące możliwości zagospodarowania „wolnych mocy przerobowych” na potrzeby m.in. przetwarzania odpadów selektywnie zebranych przez ich doczyszczanie lub rozsortowywanie.

Co z okresem dostosowawczym?

Rządowe Centrum Legislacji[1] zwróciło także uwagę na zagadnienie, obecnie kluczowe z punktu widzenia branży, czyli na brak wyznaczenia przez prawodawcę stosownego/rozsądnego okresu dostosowawczego do nowych wymagań dla prowadzenia procesu MBP oraz odpadów powstających w wyniku tego procesu. Należy mieć na uwadze, że stosowanie regulacji przejściowych i dostosowawczych jest obowiązkiem prawodawcy zwłaszcza przy regulacji, w drodze której nakłada się na określone podmioty wymogi spełnienia obowiązków wymagających czasu.

Brak w rozporządzeniu wyraźnych przepisów przejściowych w istocie powoduje, że  przepisy Rozporządzenia MBP należy stosować wprost po upływie zaledwie 14-dniowego vacatio legis licząc od daty ogłoszenia tj., począwszy od 24.01.2023 r. Przepisy przejściowe przewidziano wyłącznie dla instalacji, dla których nie jest wymagane uzyskanie pozwolenia zintegrowanego, w których przed dniem wejścia w życie Rozporządzenia MBP były prowadzone procesy mechaniczno-biologicznego przetwarzania niesegregowanych (zmieszanych) odpadów komunalnych i to w określonych sytuacjach. Instalacje te powinny spełniać wymagania rozporządzenia, natomiast obowiązki:

1. dotyczące rozładowywania odpadów kierowanych do procesu MBP w obiekcie zamkniętym instalacji, będącym budynkiem, który spełnia wymagania przewidziane w tym przepisie,
2. dotyczące prowadzenia procesu MBP w obiekcie zamkniętym instalacji, będącym budynkiem, który spełnia wymagania przewidziane w tym przepisie,
3. dotyczące wymagań dla biologicznego suszenia odpadów, oraz te
4. dotyczące stosowania Konkluzji BAT[2] – powinny zrealizować do 1 stycznia 2024 r.

Dostosowanie instalacji MBP do warunków określonych w Konkluzjach BAT

Najwięcej wątpliwości w zakresie wymagań stawianych przez Rozporządzenie MBP zdaje się budzić właśnie konieczność dostosowania instalacji MBP do warunków określonych w Konkluzjach BAT.

Odniesiono się do nich w dwóch przepisach Rozporządzenia MBP, tj. w § 11 (dotyczącym instalacji nie wymagających PZ) oraz §10, dotyczącym stosowania Konkluzji BAT w zakresie mechanicznego lub biologicznego przetwarzania odpadów przez te instalacje, dla których wymagane jest uzyskanie pozwolenia zintegrowanego.

Instalacje działające w oparciu o pozwolenie zintegrowane

W przypadku instalacji działających w oparciu o pozwolenie zintegrowane sprawa wydaje się z pozoru prosta. Literalne brzmienie §10 Rozporządzenia MBP wskazuje, że do prowadzenia procesów MBP stosować należy wymagania Konkluzji BAT (te powinniśmy stosować jednak przecież od 18.08.2022 r.). Prawodawca nie udziela odpowiedzi, czy w sytuacji, kiedy Rozporządzenie MBP stawia surowsze, aniżeli określone w Konkluzjach BAT, wymagania co do warunków prowadzenia instalacji MBP należy stosować jedynie Konkluzje BAT, czy też należy dostosować instalację – do dnia 24.01.2023 r. – do wymagań tego Rozporządzenia (i do których)? Z punktu widzenia prowadzących takie instalacje jest to natomiast nierealne. W odróżnieniu od konkluzji BAT, na dostosowanie do których mieliśmy de facto 4 lata, w przypadku Rozporządzenia nie było wiadomo, czy w ogóle, a jeśli tak, kiedy zostanie przyjęte i w jakim kształcie.  Okres vacatio legis wynosi natomiast tylko 14 dni.

Instalacje, działające w oparciu o tzw. decyzje „sektorowe”

Instalacje, działające w oparciu o tzw. decyzje „sektorowe” z zakresu gospodarki odpadami, zostały przez prawodawcę również postawione w trudnej sytuacji. Przede wszystkim, literalne brzmienie §11 Rozporządzenia MBP wskazuje, że te instalacje, poza innymi wymaganiami z Rozporządzenia, również powinny spełnić wymagania Konkluzji BAT (do 1.01.2024 r.).

Takie założenie prawodawcy stoi jednak w opozycji do art. 204 ust. 1 ustawy-Prawo ochrony środowiska[3], który wskazuje, że wymagania ochrony środowiska wynikające z najlepszych dostępnych technik (Konkluzji BAT) muszą zostać spełnione przez instalacje wymagające pozwolenia zintegrowanego. Czy to oznacza, że Rozporządzenie MBP, wydane na podstawie delegacji z ustawy o odpadach wkracza w materię uregulowaną dotąd w Prawie ochrony środowiska i nakłada w ten sposób obowiązki dostosowania instalacji tego nie wymagających do konkluzji BAT? Czy w pełnym, czy w ograniczonym zakresie Konkluzji BAT? Trudno doszukiwać się odpowiedzi w treści tego aktu, natomiast jego literalna wykładnia nastręcza szeregu wątpliwości i pytań, a regulacja ta może budzić wątpliwości natury konstytucyjnej.

Rozporządzenie MBP a Konkluzje BAT

Nierozwiązany pozostaje także problem dotyczący zależności pomiędzy wymaganiami stawianymi przez Rozporządzenie MBP i Konkluzje BAT.

W toku prac legislacyjnych, ustosunkowując się do uwagi RCL w zakresie braku przepisów przejściowych, ministerstwo wskazywało, że: „14 – dniowy termin wejścia w życie projektowanego rozporządzenia wynika z konieczności dostosowania się do wymagań Konkluzji BAT w tym zakresie, co szczególnie odnosi się do instalacji które spełniają już te wymagania. W przypadku instalacji, które nie spełniają tych wymagań, dłuższy okres na dostosowanie będzie mógł być określony w indywidualnych decyzjach administracyjnych wydawanych przez organy dla tych instalacji.”

Z tego stanowiska nie uzyskujemy jednak odpowiedzi, w jakich „decyzjach administracyjnych wydawanych przez organy” i na jakiej podstawie prawnej organy miałyby określić dłuższy okres dostosowawczy dla instalacji nie wymagających PZ. Jest to o tyle wątpliwe jeśli wziąć pod uwagę, że Rozporządzenie wskazuje wyraźnie na termin 1.01.2024 r. na dostosowanie się przez te instalacje do wskazanych wymogów Rozporządzenia oraz Konkluzji BAT.

Rozporządzenie MBP nie odnosi się także do „relacji” pomiędzy jego przepisami a uprawnieniami i obowiązkami wynikającymi z posiadanych już decyzji z zakresu gospodarki odpadami, tj. nie zawiera przepisu, który uprawniałby do prowadzenia procesu MBP w oparciu o warunki zawarte w posiadanej już decyzji. Brak takiego przepisu może prowadzić do wniosku, że pomimo posiadania pozwoleń np. uwzględniających już Konkluzje BAT, tam gdzie zakres Rozporządzenia wykracza poza Konkluzje należałoby dostosować się również do wymagań Rozporządzenia MBP, i to do 24.01.2023 r.

Co z trwającymi postępowaniami dotyczącymi wydania lub zmiany decyzji uprawniających do prowadzenia procesu MBP?

Prawodawca nie unormował również wpływu Rozporządzenia MBP na toczące się obecnie postępowania w przedmiocie wydania lub zmiany decyzji uprawniających do prowadzenia procesu MBP. Może to prowadzić do konieczności modyfikacji złożonego wniosku o uzyskanie lub zmianę pozwoleń zintegrowanych, celem dostosowania do przepisów ww. Rozporządzenia. Wobec trwania postepowań o wydanie takich decyzji, jeszcze z wniosków „dostosowawczych” wynikających z nowelizacji ustawy o odpadach z lipca 2018 r. (czyli wniosków najdalej z marca 2020 r.), a następnie tych dotyczących konkluzji BAT, kolejne modyfikacje wniosków w toku postepowań oznaczać mogą totalny paraliż w wydawaniu decyzji.  I może się okazać, że sytuacji tej nie uzdrowi fakt wydłużenia do grudnia 2025 r. obowiązywania posiadanych decyzji, co nastąpiło po niedawnych zmianach ustawy o odpadach, wprowadzonych przy okazji ustawy z dnia 7 października 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach służących ochronie odbiorców energii elektrycznej w 2023 roku w związku z sytuacją na rynku energii elektrycznej (Dz. U. 2022 r., poz. 2127).

Podsumowując, Rozporządzenie MBP, pomimo wielomiesięcznych prac nad jego treścią, pozostawia branżę z szeregiem pytań i wątpliwości, wymagających szczegółowych analiz prawnych i zabiegów interpretacyjnych.

Powyższy komentarz przygotowany został przez:

Joannę Kostrzewską [partner, radca prawny]

Dagmarę Czajkę [radca prawny]

Dr Krystian Ziemski & Partners Kancelaria Prawna sp. k. z siedzibą w Poznaniu

[1] Dalej jako: RCL.

[2] Konkluzje dotyczące najlepszych dostępnych technik (BAT) w zakresie mechanicznego lub biologicznego przetwarzania odpadów, określone w decyzji wykonawczej komisji (UE) 2018/1147 z dnia 10 sierpnia 2018 r. ustanawiającej konkluzje dotyczące najlepszych dostępnych technik (BAT) w odniesieniu do przetwarzania odpadów zgodnie z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/75/UE (Dz. Urz. UE L 208 z 17.08.2018, str. 38, z późn. zm.

[3] Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2556 z późn. zm.) [dalej jako: poś].

Zobacz również:

Od 24 stycznia mechaniczno-biologiczne przetwarzanie odpadów po nowemu! Jakie będą konsekwencje?