Biopaliwa w transporcie publicznym na przykładzie miasta

 

Władze samorządowe pragnące przestawić transport lokalny na biopaliwa stają przed szeregiem wyzwań, lecz przykłady dobrych praktyk i rozwiązań sprawdzonych w innych miastach europejskich mogą pomóc w dokonaniu optymalnych wyborów.

Doświadczenia miast, które już wprowadziły biopaliwa, wskazują, że dodatkowe ekonomiczne i społeczne bodźce są istotnym narzędziem pomocnym w przyspieszeniu wprowadzania pojazdów ekologicznych (przyjaznych środowisku). Ważne jest zdefiniowanie pojęcia „pojazd ekologiczny” i powiązanie mechanizmów wsparcia z tą definicją. Najpopularniejszym mechanizmem na szczeblu krajowym są niższe podatki dla paliw i pojazdów lub dofinansowanie ekologicznych pojazdów i dystrybutorów biopaliw.

Na szczeblu lokalnym mogą być stosowane różnorodne matody wsparcia, takie jak:

·                     bezpłatne parkowanie lub na specjalnych warunkach dla pojazdów ekologicznych,

·                     wyłączenie lub obniżenie opłat lokalnych dla takich pojazdów,

·                     wprowadzenie do przetargów publicznych wymagań środowiskowych,

·                     priorytety dla pojazdów ekologicznych, np. taksówek.

Szczegółowe informacje i wskazówki dla władz lokalnych pragnących zakupić lub przestawić się na biopaliwa można znaleźć w „Poradniku wprowadzania biopaliw w transporcie publicznym”, przygotowanym przez konsorcjum realizujące projekt europejski Biofuel Cities, który jest dostępny w anglojęzycznej wersji on-line pod adresem: www.biofuel-cities.eu.

 

W artykule przedstawione zostały doświadczenia Miasta Graz ze względu na innowacyjne   rozwiązania dotyczące wdrażania biopaliw, przede wszystkim biodiesla wytwarzanego z zużytego oleju spożywczego (posmażalniczego). Motywacją do podjęcia działań była wizja Grazu jako wzorcowego miasta dbającego o środowisko oraz poprawa wizerunku transportu publicznego.

Kluczem do sukcesu czyli praktycznego (a nie tylko papierowego) wdrożenia była dobra współpraca wielu podmiotów: władz miasta, uczelni oraz firm prywatnych i  utworzenie lokalnego rynku dla paliw i pojazdów przyjaznych środowisku. Proces był długotrwały i doprowadził do zaistnienia trzech podstawowych elementów niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania rynku: lokalnego popytu, zapewnienia bezpieczeństwa rynkowego oraz powstania sprzyjających warunków rynkowych.

Graz leży w południowo-wschodniej Austrii i jest największym miastem rejonu Styrii. Miasto usytuowane jest nad rzeką (Mura), w dolinie otoczonej z trzech stron górami, co szczególnie w zimie sprzyja gromadzeniu się zanieczyszczeń w powietrzu. Aglomeracja posiada dobrze rozwiniętą sieć transportu publicznego, składającą się z tramwajów i autobusów.

W ciągu roku z transportu publicznego w mieście Graz korzysta ponad 98 milionów pasażerów. Największym dostawcą usług transportu publicznego w Graz jest firma Grazer Verkehrsbetriebe GVB, posiadająca 61 tramwajów i 140 autobusów. Od 2005 r. wszystkie autobusy GVB zasilane są 100-prcentowym biodieslem, wyprodukowanym z zużytego oleju spożywczego.

W Graz rozwinięto system zbierania zużytego oleju spożywczego. Olej ten zbierany jest zarówno w prywatnych domach, jak i w restauracjach a następnie po przetworzeniu w lokalnej instalacji biodiesla używany jako paliwo w autobusach miejskich. W 2004 r. od miejskich restauracji odebrano ok. 280 tysięcy kilogramów zużytego oleju roślinnego, natomiast prywatne domy i posesje wyprodukowały 75 tysięcy kilogramów takiego oleju. Olej roślinny z obu tych źródeł został wykorzystany do produkcji biodiesla.

Biodiesel stosowany w autobusach miejskich w Graz produkowany jest w zakładzie

SEEG, zlokalizowanym w Mureck. SEEG jest firmą zajmującą się konwersją zużytego oleju roślinnego na biodiesel. Technologia ta została opracowana w latach 90. przez Uniwersytet w Graz przy współpracy z Technicznym Uniwersytetem w Graz oraz Biodiesel International (BDI). Umożliwia wytwarzania biodiesla z różnorodnych surowców (tłuszcze odpadowe, posmażalnicze, oleje roślinne) w procesie ciągłym (technologia multi-feedstock).

Proces wdrażania paliw ekologicznych rozpoczął się w 1990 r. kiedy Zespół Ochrony Środowiska Rady Miejskiej Graz we współpracy z firmą transportową GVB i innymi kluczowymi udziałowcami uruchomiło program dla wdrożenia Agendy 21. Opracowano strategię i harmonogram działań umożliwiających redukcję zanieczyszczenia środowiska i poprawę jakości powietrza w Graz. Oprócz korzyści środowiskowych (redukcja zanieczyszczenia powietrza), czerpane są również profity ekonomiczne, takie jak redukcja kosztów utrzymania miejskiego oczyszczania przez eliminację zużytego oleju z procesu oczyszczania ścieków i utworzenie miejsc pracy.

 

Ideą było nie tylko wprowadzenie biodiesla do sektora transportu, ale również rozwinięcie systemu produkcji paliw ekologicznych na bazie dostępnych lokalnie surowych materiałów i oleju posmażalniczego. W 1994 r. GVB rozpoczęło pilotażowy, trzyletni test zastosowania czystego biodiesla w komunikacji miejskiej w” Graz. Dwa autobusy zostały zaadoptowane do zastosowania biodiesla, Techniczny Uniwersytet Graz monitorował emisje. Program został również dofinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach projektu CIVITAS/TRENDSETTER wspierającego innowacyjne rozwiązania związane z produkcją biodiesla w latach 2002-2006. Program był kontynuowany w ramach inicjatywy „Ökodrive”, rozpoczętej w 1999 r., kiedy władze miasta aktywnie wspierały przebudowę floty autobusów przedsiębiorstwa transportu publicznego, by móc stosować biodiesel. Od 2005 r. 100% floty autobusów jeździło na biopaliwie. Miasto Graz rozpoczęło rozpowszechnianie używania biodiesla również we własnych flotach (samochody personelu, służbowe itp.) i aktywnie promuje stosownie biodiesla wśród społeczeństwa. Program realizowany był w czterech etapach: 1994 r. – produkcja biodiesla, pilotażowy projekt (2 autobusy), 1997 r. – włączenie następnych 10 autobusów, w 2004 r. – projekt CIVITAS, 54 autobusy na biodiesel („Trendsetter”) i w 2005 r. – 100% transportu publicznego (140 autobusów) stosuje biodiesel.

Największą zaletą funkcjonowania tego systemu produkcji biodiesla jest możliwość ponownego wykorzystania zużytego oleju roślinnego, który jest dość problemowym odpadem. Eliminacja oleju z systemu oczyszczania ścieków pozwala również ulepszyć sam proces oczyszczania, poprawić jego efektywność oraz obniżyć koszty. Dodatkowo działania związane z odbieraniem oleju z miejsc pierwszego użytkowania pozwalają na utworzenie nowych miejsc pracy. Od 1994 r. ÖKO-Service, organizacja typu non profit jest odpowiedzialna m.in. za zbiórkę odpadowych olejów i tłuszczy. Przedsiębiorstwo to zatrudnia 31 osób niepełnosprawnych. Rozwój logistyki zbiórki odpadów był wspierany finansowo przez Zespół Ochrony Środowisko Miasta Graz.

 

Mechanizmy wsparcia dla ekologicznych paliw i pojazdów w Graz

 

 

Dodatkowe informacje o wykorzystaniu biopaliw w Graz można znaleźć na stronach: www.trendsetter-europe.org, www.civitas-initiative.org, www.graz.at, www.gvb.at.

 

dr inż. Magdalena Rogulska, Przemysłowy Instytut Motoryzacji PIMOT, Warszawa