Uprawnienia nadzorcze Inspekcji regulują przepisy ustaw materialnych (m.in. Prawa ochrony środowiska, ustaw dotyczących postępowania z odpadami i Prawa wodnego), a przede wszystkim Ustawa z 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska (DzU z 2002 r. nr 112, poz. 982 z późn. zm.). Do uprawnień tych należy zwłaszcza wstrzymywanie działalności oraz nakładanie administracyjnych kar pieniężnych.
Zadania związane z tymi uprawnieniami zostały omówione we wcześniejszych artykułach dotyczących odpowiedzialności administracyjnej w ochronie środowiska (patrz PK 5-8/2003 i 11/2003). Szczegółowy wykaz zarówno zadań, jak i uprawnień Inspekcji Ochrony Środowiska zawarty jest odpowiednio w art. 2 i 9 ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska.
Zgodnie z tą ustawą, wojewódzki inspektor ochrony środowiska może, na podstawie ustaleń kontroli, wydać zarządzenie pokontrolne skierowane do kierownika kontrolowanej jednostki organizacyjnej lub osoby fizycznej, na podstawie odrębnych przepisów wydać decyzję administracyjną i wszcząć egzekucję, jeżeli obowiązek wynika z mocy prawa lub decyzji administracyjnych.
Wojewódzki inspektor ochrony środowiska może także zażądać przeprowadzenia postępowania służbowego (lub innego przewidzianego prawem) przeciwko osobom winnym dopuszczenia do uchybień i poinformowania ich, w określonym terminie, o wynikach tego postępowania i podjętych działaniach.
Wojewódzki inspektor ochrony środowiska może również upoważnić inspektora do wydania w trak...