Powstało zaledwie kilka lat temu i wciąż nie wiemy, jak reaguje na środowisko naturalne w Polsce i w jaki sposób może na nie oddziaływać. To drzewo oxytree.

Na razie dla naukowców stanowi tajemnicę, gdyż nie zostało odpowiednio przebadane. Jednak drzewo tlenowe oxytree staje się w kraju coraz popularniejsze, o czym pisaliśmy w numerze 11/2017 ?Zieleni Miejskiej?. Jego zwolennicy wyliczają liczne zalety: mrozoodporność, szybkość wzrostu, dobre ? także w kontekście energetycznym ? drewno, możliwość wykorzystania liści na paszę, ogromna chłonność CO2, dostosowanie do różnych gleb. Jednak wydają się głusi na argumenty sceptyków, którzy podają w wątpliwość znakomite opinie o nowym drzewie, bo o jego parametrach w Polsce na razie nie można mówić odpowiedzialnie i naukowo.

Oxytree ? drzewo tlenowe ? to roślina powstała w wyniku procesu in vitro z mieszkanki dwóch gatunków paulownii: elongata i fortunei. Gatunki te naturalnie występują w klimacie cieplejszym, m.in. w południowych Chinach, na Bałkanach, w Hiszpanii czy na południu Ameryki Północnej i takie warunki środowiskowe preferują. Dlatego trudno stawiać tezę ? bez wieloletnich badań w konkretnych warunkach klimatycznych ? że w efekcie skrzyżowania powstała odmiana odporna na bardzo niskie temperatury i uszkodzenia wywołane mrozami. Nie wiadomo też, czy oxytree nie jest rośliną inwazyjną.

Ekspertom brakuje badań

Czy rzeczywiście oxytree będzie rozwijać się w Polsce, okaże się przynajmniej za 10-20 lat. Tyle powinny bowiem trwać badania naukowe nad nowym drzewem.

 ? Będzie to miarodajny okres badań, który pozwoli wskazać zalety oraz wady oxytree na podstawie wyników pracy ekspertów. Jego rzeczywiste reakcje na środowisko i oddziaływanie są teraz niewiadomą ? uważa Dorota Mańkowska, naczelnik Ogrodu Botanicznego w Łodzi. ? W różnych regionach Polski może rozwijać się bardzo różnie i reagować na warunki klimatyczne czy glebowe.

Według D. Mańkowskiej istnieje obawa, iż oxytree może się stać rośliną inwazyjną. Dlatego podkreśla, że trzeba dokładnie przemyśleć wprowadzanie nowego drzewa na terenie kraju: ?Oby nie skończyło się jak z barszczem Sosnowskiego, który miał być panaceum na potrzeby paszowe, a ze względu na swoją inwazyjność stał się poważnym problemem ? dodaje.

Piotr Banaszczak, kierownik Arboretum w Rogowie, również patrzy na oxytree z perspektywy naukowej: ? Potrzebne są długoletnie badania. Obecnie ich nie ma, nie ma więc także naukowego potwierdzenia znakomitych właściwości tego drzewa w Polsce. W takiej sytuacji najbardziej zadziwiające jest to, że plantatorzy w kraju zaczynają je sadzić bez specjalistycznych badań i odpowiedniej weryfikacji.

Zdaniem P. Banaszaka, tego typu odmiany dobrze przyjmują się i funkcjonują w dużo cieplejszym klimacie: ? Ta sprawa może się zakończyć skandalem. Ze wstępnych badań ekspertów od fotosyntezy i oddychania roślin wynika, że to drzewo nie ma żadnych cudownych właściwości w zakresie eliminowania CO2.

Według wstępnej oceny P. Banaszaka, oxytree nie będzie raczej w naszym kraju czy w innym północnym regionie kontynentu odmianą inwazyjną, gdyż drzewo ma trudności z krzewieniem się, wydawaniem kwiatów i owoców, właśnie ze względu na chłodniejszy klimat (po prostu przemarza), a jako inwazyjne oxytree postrzega się na południu Stanów Zjednoczonych, gdzie jest dużo cieplej. Banaszczak uważa, że walorem drzewa mogą być za to liście jadalne dla zwierząt, a może nawet ludzi. Także drewno z oxytree jest ładne, jednak raczej kiepskie energetycznie, bo miękkie.

Obarczone ryzykiem?

W kierunku idei rozpoczęcia naukowych badań skłania się także prof. Franciszek Dubert z Instytutu Fizjologii Roślin Polskiej Akademii Nauk: ? Badań jest niewiele. Hiszpańskie doświadczenia potwierdzają zalety drzewa i są pozytywne, ale badania należałoby też przeprowadzić w Polsce, najlepiej w kilku miejscach i przynajmniej w ciągu kilka lat.

Profesor dodaje, że sam na działce ma kilka egzemplarzy oxytree, ale dopiero od czerwca 2017 r., więc najwcześniej wiosną będzie można powiedzieć, jak zachowały się zimą. Franciszek Dubert podkreśla, iż jest to raczej roślina klimatu ciepłego. Zaznacza, że jeśli właściwości jego drewna są takie, jak się je zachwala, to mamy do czynienia z drewnem ładnym, ale raczej mało energetycznym, ponieważ jest lekkie i średnio nadaje się np. na opał.

Jeszcze w 2016 r. Ministerstwo Środowiska zwróciło się z prośbą o opinię do Państwowej Rady Ochrony Przyrody (PROP) w sprawie dopuszczalności tworzenia na terenie Polski plantacji rośliny oxytree i jej możliwego wpływu na środowisko naturalne.

W swojej opinii Komisja PROP ds. Roślin, działając w imieniu i z upoważnienia PROP, jednoznacznie uznała, że sadzenie obcego dla polskiej flory gatunku drzewa o biologii mało poznanej, jest przedsięwzięciem obarczonym ryzykiem, zarówno w sensie przyrodniczym, jak i ekonomicznym. Nieznane są obecnie skutki szerszego wprowadzenia tej rośliny do środowiska. Brakuje także wiarygodnych, publikowanych danych przez niezależną jednostkę naukowo-badawczą, które poświadczyłyby o braku negatywnego wpływu upraw na stan środowiska naturalnego oraz o ich ekonomicznej opłacalności ? poinformował zespół komunikacji medialnej Ministerstwa Środowiska, który dodatkowo podkreślił, iż: Oceny ryzyka przyrodniczego uprawy tej rośliny na terenie Polski nie zostały przeprowadzone.