Leader+ – szansa dla wsi
Radosław Gawlik
członek Rady Krajowej Zieloni 2004
Leader+ jest programem Unii Europejskiej wspierającym rozwój obszarów wiejskich. Dotychczasowe doświadczenia pokazują, że jest jednym z najbardziej udanych projektów unijnych. Dzięki niemu aktywne grupy mieszkańców mogą angażować się w rozwiązywanie problemów w swoich regionach. Społeczność lokalna sama decyduje o tym, na co przeznaczyć środki pomocowe. Obecnie Leader+ zaczyna funkcjonować w nowych krajach członkowskich UE, m.in. w Polsce. Zainteresowanie tym programem jest u nas bardzo duże, brakuje natomiast doświadczeń i wiedzy. Organizatorzy programu nie zawsze wiedzą, jak można wykorzystać pokaźne środki finansowe, zwłaszcza w drugim etapie Leadera+.
Przed przystąpieniem do programu należy powołać tzw. partnerstwo, które jest dobrowolnym, otwartym porozumieniem przedstawicieli trzech sektorów: publicznego, prywatnego i pozarządowego. Partnerstwo tworzą reprezentanci władz gminnych, przedsiębiorcy, rolnicy, członkowie organizacji pozarządowych, sołtysi i inni aktywni obywatele danego regionu. Partnerzy przygotowują projekt i składają wniosek. Na realizację pierwszego etapu Leadera+ w Polsce mogą otrzymać wsparcie finansowe w wysokości 150 tys. zł. W jego ramach mają być zrealizowane dwa główne cele: utworzenie na terenie partnerstwa Lokalnej Grupy Działania i opracowanie Zintegrowanej Strategii Rozwoju Obszarów Wiejskich dla danego regionu.
Pierwszy etap ma charakter przygotowawczy. Służy integracji lokalnej społeczności. Tworzy ramy prawno-organizacyjne i wyznacza kierunki rozwoju regionu. Uczestnicy programu powinni jak najlepiej rozpoznać potrzeby mieszkańców i możliwości rozwojowe na danym obszarze. Na tej podstawie przygotowuje się strategię. W drugim etapie można otrzymać wsparcie finansowe w wysokości 750 tys. zł. Środki te mają pomagać w realizacji założeń pierwszego etapu.
Program Leader+ od kilkunastu lat funkcjonuje w krajach „starej” Unii. W wielu miejscach jest bardzo zaawansowany i wszechstronnie wykorzystywany. Warto przedstawić kilka przykładów, które zilustrują możliwości, jakie daje przystąpienie do jego realizacji.
Wachau to region nad Dunajem w środkowej Austrii. Działania w ramach Leadera+ rozpoczęto tam w 2003 r. Odtworzono m.in. 3,5-kilometrowy odcinek starorzeczy Dunaju, przygotowano miejsca dla wędkarzy, zajęto się aktywną ochroną lasów i cennych przyrodniczo łąk, odtworzono pastwiska dla lokalnej rasy owiec. Austriackie Wachau od wieków słynie z wyrobu doskonałych win. Korzystając ze wsparcia Leadera+ zaczęto tam sadzić winnice według dawnego sposobu. Niejako „ubocznym” celem programu jest więc zachowanie starych odmian winorośli, co okazało się bardzo dobrym pomysłem na przyciągnięcie turystów.
W niemieckiej Saksonii leży kolejny obszar Leadera+ – „Kraina Stawów i Wrzosowisk w Górnych Łużycach”. W regionie tym od kilkuset lat prowadzona jest gospodarka stawowa. Przed czterema laty zainicjowano tam coroczną imprezę – Fischwochen, czyli Tydzień Ryb. Jest to lokalne wydarzenie, które każdego roku organizowane jest w październiku. Na imprezę przyjeżdżają dziesiątki tysięcy turystów z różnych zakątków Niemiec. Mają okazję zobaczyć, w jaki sposób odławiane są ryby, oraz skosztować specjałów miejscowej kuchni, w tym zupy z karpia. Turystów przyciąga również odmienność tradycji. Region Stawów i Wrzosowisk w Górnych Łużycach wyróżnia się tym, że mieszkająca tutaj mniejszość słowiańska zachowała swoją kulturę i język.
Przykłady takie można by mnożyć. Najciekawsze i najlepsze efekty osiąga się wtedy, gdy wykorzystuje się specyficzne walory i tradycje danego regionu. Bardzo dobrze służy temu lokalny charakter programu Leader+.
Innym projektem, który w Unii działa już od 15 lat, jest europejska sieć obszarów chronionych Natura 2000. Program utworzony został w celu ochrony zagrożonych gatunków roślin i zwierząt oraz siedlisk niezbędnych do ich przeżycia. Fundusze pochodzące z Leadera+ można łączyć ze środkami dostępnymi w ramach Natury 2000. Zwłaszcza przedsięwzięcia z zakresu turystyki znakomicie godzą cele obu programów.
Programy unijne Leader+ i Natura 2000 mogą służyć uruchomieniu lokalnych, oddolnych inicjatyw i dzięki temu lepiej wykorzystywać bogactwa natury i kultury.
Programy te zakładają, że lokalne społeczności powinny uczestniczyć w zagospodarowaniu obszarów, które zamieszkują. Pomagają chronić zasoby przyrodnicze i kulturowe oraz wykorzystywać je dla rozwoju terenów wiejskich. Doświadczenia wielu regionów dowiodły, że inicjatywy te przyniosły wymierne korzyści zarówno ludziom, jak i środowisku naturalnemu.
członek Rady Krajowej Zieloni 2004
Leader+ jest programem Unii Europejskiej wspierającym rozwój obszarów wiejskich. Dotychczasowe doświadczenia pokazują, że jest jednym z najbardziej udanych projektów unijnych. Dzięki niemu aktywne grupy mieszkańców mogą angażować się w rozwiązywanie problemów w swoich regionach. Społeczność lokalna sama decyduje o tym, na co przeznaczyć środki pomocowe. Obecnie Leader+ zaczyna funkcjonować w nowych krajach członkowskich UE, m.in. w Polsce. Zainteresowanie tym programem jest u nas bardzo duże, brakuje natomiast doświadczeń i wiedzy. Organizatorzy programu nie zawsze wiedzą, jak można wykorzystać pokaźne środki finansowe, zwłaszcza w drugim etapie Leadera+.
Przed przystąpieniem do programu należy powołać tzw. partnerstwo, które jest dobrowolnym, otwartym porozumieniem przedstawicieli trzech sektorów: publicznego, prywatnego i pozarządowego. Partnerstwo tworzą reprezentanci władz gminnych, przedsiębiorcy, rolnicy, członkowie organizacji pozarządowych, sołtysi i inni aktywni obywatele danego regionu. Partnerzy przygotowują projekt i składają wniosek. Na realizację pierwszego etapu Leadera+ w Polsce mogą otrzymać wsparcie finansowe w wysokości 150 tys. zł. W jego ramach mają być zrealizowane dwa główne cele: utworzenie na terenie partnerstwa Lokalnej Grupy Działania i opracowanie Zintegrowanej Strategii Rozwoju Obszarów Wiejskich dla danego regionu.
Pierwszy etap ma charakter przygotowawczy. Służy integracji lokalnej społeczności. Tworzy ramy prawno-organizacyjne i wyznacza kierunki rozwoju regionu. Uczestnicy programu powinni jak najlepiej rozpoznać potrzeby mieszkańców i możliwości rozwojowe na danym obszarze. Na tej podstawie przygotowuje się strategię. W drugim etapie można otrzymać wsparcie finansowe w wysokości 750 tys. zł. Środki te mają pomagać w realizacji założeń pierwszego etapu.
Program Leader+ od kilkunastu lat funkcjonuje w krajach „starej” Unii. W wielu miejscach jest bardzo zaawansowany i wszechstronnie wykorzystywany. Warto przedstawić kilka przykładów, które zilustrują możliwości, jakie daje przystąpienie do jego realizacji.
Wachau to region nad Dunajem w środkowej Austrii. Działania w ramach Leadera+ rozpoczęto tam w 2003 r. Odtworzono m.in. 3,5-kilometrowy odcinek starorzeczy Dunaju, przygotowano miejsca dla wędkarzy, zajęto się aktywną ochroną lasów i cennych przyrodniczo łąk, odtworzono pastwiska dla lokalnej rasy owiec. Austriackie Wachau od wieków słynie z wyrobu doskonałych win. Korzystając ze wsparcia Leadera+ zaczęto tam sadzić winnice według dawnego sposobu. Niejako „ubocznym” celem programu jest więc zachowanie starych odmian winorośli, co okazało się bardzo dobrym pomysłem na przyciągnięcie turystów.
W niemieckiej Saksonii leży kolejny obszar Leadera+ – „Kraina Stawów i Wrzosowisk w Górnych Łużycach”. W regionie tym od kilkuset lat prowadzona jest gospodarka stawowa. Przed czterema laty zainicjowano tam coroczną imprezę – Fischwochen, czyli Tydzień Ryb. Jest to lokalne wydarzenie, które każdego roku organizowane jest w październiku. Na imprezę przyjeżdżają dziesiątki tysięcy turystów z różnych zakątków Niemiec. Mają okazję zobaczyć, w jaki sposób odławiane są ryby, oraz skosztować specjałów miejscowej kuchni, w tym zupy z karpia. Turystów przyciąga również odmienność tradycji. Region Stawów i Wrzosowisk w Górnych Łużycach wyróżnia się tym, że mieszkająca tutaj mniejszość słowiańska zachowała swoją kulturę i język.
Przykłady takie można by mnożyć. Najciekawsze i najlepsze efekty osiąga się wtedy, gdy wykorzystuje się specyficzne walory i tradycje danego regionu. Bardzo dobrze służy temu lokalny charakter programu Leader+.
Innym projektem, który w Unii działa już od 15 lat, jest europejska sieć obszarów chronionych Natura 2000. Program utworzony został w celu ochrony zagrożonych gatunków roślin i zwierząt oraz siedlisk niezbędnych do ich przeżycia. Fundusze pochodzące z Leadera+ można łączyć ze środkami dostępnymi w ramach Natury 2000. Zwłaszcza przedsięwzięcia z zakresu turystyki znakomicie godzą cele obu programów.
Programy unijne Leader+ i Natura 2000 mogą służyć uruchomieniu lokalnych, oddolnych inicjatyw i dzięki temu lepiej wykorzystywać bogactwa natury i kultury.
Programy te zakładają, że lokalne społeczności powinny uczestniczyć w zagospodarowaniu obszarów, które zamieszkują. Pomagają chronić zasoby przyrodnicze i kulturowe oraz wykorzystywać je dla rozwoju terenów wiejskich. Doświadczenia wielu regionów dowiodły, że inicjatywy te przyniosły wymierne korzyści zarówno ludziom, jak i środowisku naturalnemu.
