Subwencja na wodociągi i kanalizację. Pytania i odpowiedzi

Chodzi o dodatkowe pieniądze, które pod koniec ubiegłego roku rząd przeznaczył dla samorządów na inwestycje wod-kan. Podział środków nastąpił automatycznie na postawie algorytmów opartych na obiektywnych danych wskazanych w ustawie, w tym dotyczących zamożności oraz danych GUS. Gminy mogą przeznaczyć pieniądze na inwestycje w latach 2021-2024.

Subwencja ogólna

• Jaki charakter mają pieniądze przekazane na podstawie  art. 70e i art. 70 f ustawy z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego?

Otóż okazuje się, że mają charakter subwencji ogólnej. Zgodnie z art. 7 ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego o przeznaczeniu środków otrzymanych z tytułu subwencji ogólnej decyduje organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego. Tym samym o sposobie wykorzystania otrzymanych środków w każdym przypadku decyduje samodzielnie gmina. Jednak jako beneficjent środków z budżetu państwa gmina w latach 2021-2024 powinna przeznaczyć kwotę nie mniejszą niż równowartość otrzymanych środków na finansowanie inwestycji w zakresie odpowiednio kanalizacji lub wodociągów i zaopatrzenia w wodę.

Klasyfikacja budżetowa

• Do jakiego działu zaklasyfikować subwencję?

To zagadnienie niezwykle istotne dla planowania budżetu gminy. Pieniądze, o których mowa, powinny być zaklasyfikowane do działu 758 – różne rozliczenia, rozdziału 75802 – uzupełnienie subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego, paragraf 628 – środki otrzymane od pozostałych jednostek zaliczanych do sektora finansów publicznych na finansowanie lub dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji i zakupów inwestycyjnych jednostek zaliczanych do sektora finansów publicznych, z czwartą cyfrą zero.

Zmiana przeznaczenia

• Czy gmina może zmienić przeznaczenie otrzymanych pieniędzy na kanalizację na inwestycje w zakresie wodociągów i zaopatrzenia w wodę i odwrotnie?

Ministerstwo wyjaśnia, że w przypadku otrzymania pieniędzy z puli przeznaczonej na wsparcie finansowe inwestycji w zakresie kanalizacji, gmina powinna w latach 2021-2024 przeznaczyć kwotę nie mniejszą niż równowartość otrzymanych środków na inwestycje w zakresie kanalizacji. Ta sama zasada dotyczy inwestycji w zakresie wodociągów i zaopatrzenia w wodę. Ustawa nie przewiduje możliwości zwolnienia gminy z obowiązku zrealizowania inwestycji, na które otrzymała wsparcie  i wykonania w to miejsce innego rodzaju inwestycji. Pieniądze można przeznaczyć na finansowanie kilku zadań inwestycyjnych, ale ważne jest, by równowartość otrzymanych pieniędzy została wydatkowana odpowiednio w zakresie kanalizacji, bądź wodociągów i zaopatrzenia w wodę.

NIE dla oczyszczalni

• Czy pieniądze otrzymane w ramach subwencji mogą być przeznaczone na oczyszczalnie?

Pieniądze otrzymane w ramach subwencji NIE mogą być przeznaczone na oczyszczalnie, w tym również przydomowe oczyszczalnie ścieków. Oczyszczalnie ścieków (przydomowe również) to instalacje, które zgodnie z obowiązującymi przepisami nie są objęte tym wsparciem. Ministerstwo Finansów zapewnia jednak, że przeanalizuje kwestię ewentualnego uelastycznienia przepisów w zakresie przeznaczenia otrzymanych środków finansowych.

Można refundować

• Czy subwencja może być przeznaczona na inwestycje już rozpoczęte?

Subwencja może być przeznaczona zarówno na inwestycję już rozpoczęte, jak również dopiero się rozpoczynające. Trzeba mieć jednak na uwadze datę, kiedy gminy weszły w status gmin uprawnionych do uzupełnienia subwencji, jak i obowiązek wydatkowania środków na inwestycje, tj. datę wejścia w życie przedmiotowych regulacji – 22 października 2021 r. W związku z powyższym środki mogą być również przeznaczone na inwestycje rozpoczęte przed dniem 22 października 2021 r. w zakresie wydatków poniesionych od tej daty.

Spółki i zakłady budżetowe

• Czy forma prawna ma znaczenie?

Pieniądze mogą być przekazane gminnej spółce wod-kan lub zakładowi budżetowemu w celu przeprowadzenia inwestycji wodno-kanalizacyjnej. Przepisy nie wykluczają możliwości realizacji inwestycji przez jednostkę organizacyjną gminy lub powołaną do wykonywania zadań w tym zakresie spółkę. W informacji do wojewody składanej w 2025  r. gmina powinna wskazać dane potwierdzające, że spółka/zakład budżetowy przeznaczył środki na realizacje inwestycji  – w kwocie co najmniej równowartości otrzymanych środki na odpowiednie inwestycje.

Wkład własny

• Czy środki z subwencji można przeznaczyć na wkład własny do inwestycji dofinansowywanych z innych środków?

Pieniądze z subwencji gmina może przeznaczyć na wkład własny do inwestycji, które są dofinansowywane z innych środków (np. program inwestycji strategicznych), w zakresie, w jakim zakładano finansowanie tego wkładu ze środków własnych gminy. Ważne by równowartość otrzymanych pieniędzy została wydatkowana odpowiednio w zakresie kanalizacji bądź wodociągów i zaopatrzenia w wodę oraz by dany wydatek nie był rozliczany dwukrotnie, np. raz z przyznanej subwencji, drugi raz np. z programu inwestycji strategicznych lub dotacji z budżetu państwa.

Remonty i spłaty pożyczek

• Czy pieniądze z subwencji można przeznaczyć na remonty istniejącej infrastruktury?

Pieniędzy, które pochodzą z subwencji gmina nie może przeznaczać na remonty istniejącej infrastruktury. Z zasady remonty to wydatki bieżące, więc nie można ich uwzględnić przy ocenie spełnienia obowiązku przeznaczenia na inwestycje równowartości środków otrzymanych z budżetu państwa.

• Czy pieniądze z subwencji można przeznaczyć na spłatę pożyczki na wkład własny?

Podobnie rzecz ma się jeśli chodzi o spłatę pożyczki zaciągniętej na finansowanie wkładu własnego inwestycji wodociągowej zrealizowanej i zapłaconej w 2021 r. Spłata pożyczki nie jest bowiem wydatkiem, ale rozchodem.

Rozliczenie

• Jak rozliczyć subwencję?

Każda gmina, której przyznano subwencję, będzie ją musiała rozliczyć. W jaki sposób? Powinna przekazać do właściwego wojewody, w terminie do 31 marca 2025 r., informację o wysokości wydatków w latach 2021-2024 przeznaczonych na inwestycje odpowiednio w zakresie wodociągów i zaopatrzenia w wodę lub kanalizacji, w zależności od tego, z której puli środków gmina otrzymała wsparcie. W przypadku niezłożenia tej informacji gmina nie otrzyma środków z rezerw subwencji ogólnej w 2025 roku.