Europejczycy chcą czystszych mórz i oceanów. Unia przekaże 550 mln euro na ich ochronę

Podczas konferencji „Nasz ocean” na Malcie Unia Europejska, która jest gospodarzem tego wydarzenia, zobowiązała się do podjęcia 36 konkretnych działań, mających na celu poprawę stanu zdrowotnego, czystości i bezpieczeństwa oraz poziomu ochrony mórz.

Zobowiązania te, o wartości powyżej 550 mln euro i obejmujące działania na całym świecie, stanowią wyraz zdecydowanego dążenia UE do poprawy stanu mórz.

Pieniądze mają być zachętą dla reszty świata – zarówno dla rządów, jak i dla sektora prywatnego – do zmierzenia się z narastającymi wyzwaniami związanymi ze stanem oceanów i rozwiązania palących kwestii: od zanieczyszczeń tworzywami sztucznymi i ochrony życia morskiego po skutki zmiany klimatu i działalność przestępczą na morzach.

Więcej śmieci niż ryb

Zanieczyszczenie mórz jest poważnym problemem, gdyż ponad 10 mln ton odpadów wyrzucanych jest corocznie do morza. Do 2050 r. w oceanach może się znaleźć więcej plastikowych śmieci niż ryb. Aby podołać tym wyzwaniom, UE ogłosiła:

• Uruchomienie WISE-Marine – portalu zawierającego informacje o europejskich wodach, przeznaczonego dla obywateli i zainteresowanych stron, którego celem jest propagowanie lepszego zarządzania oceanami opartego na podejściu ekosystemowym. Platforma ta w kolejnych latach będzie poszerzana i uzupełniana.
• Przeznaczenie w 2017 r. kwoty 2 mln euro na wsparcie wdrażania dyrektywy ramowej w sprawie strategii morskiej przez państwa członkowskie i dalszych 2,3 mln euro na wspieranie regionalnej i międzyregionalnej współpracy prowadzącej do zrealizowania tego celu. Celem przepisów unijnych jest osiągnięcie do roku 2020 dobrego stanu środowiska w wodach państw członkowskich UE oraz ochrona zasobów, od których zależy działalność gospodarcza i społeczna powiązana z morzem.
• Przeznaczenie 2,85 mln euro na projekty w zakresie zapobiegania zanieczyszczeniu środowiska morskiego i gotowości do usuwania zanieczyszczeń oraz 2,5 mln euro na ćwiczenia na wypadek morskiej katastrofy ekologicznej, w celu wsparcia i uzupełnienia współpracy transgranicznej między państwami członkowskimi UE oraz między nimi a wybranymi państwami sąsiadującymi.
• Opracowanie do końca 2017 r. projektu zmniejszenia przedostawania się tworzyw sztucznych do środowiska jako element przyszłej strategii dotyczącej tworzyw sztucznych.
• Opracowanie w 2017 r. projektu środków prowadzących do ograniczenia zrzutów do morza odpadów wytwarzanych przez statki oraz pozostałości ładunków.

Unia Europejska ogłosiła stopniową likwidację do końca 2017 r. wszystkich kubków jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych w automatach do sprzedaży i dystrybutorach wody pitnej we wszystkich swoich budynkach i podczas wszystkich posiedzeń.

Niebieska gospodarka

Gdyby oceany i morza potraktować jak kraj, byłaby to 7 największa potęga gospodarcza tzw. niebieska gospodarka, czytamy w raporcie Komisji Europejskiej. Istotne jest odblokowanie tego potencjału  w celu stworzenia miejsc pracy i pobudzenia gospodarki. 

Przewiduje się, że skala zrównoważonej niebieskiej gospodarki podwoi się do 2030 r. w porównaniu z szacowaną obecnie wartością 1,3 biliona euro. UE dodała ten temat do programu tegorocznej konferencji „Nasz Ocean”, aby uzyskać silniejszy efekt synergii między zrównoważonymi rozwiązaniami dotyczącymi oceanów a wzrostem gospodarczym i wzrostem zatrudnienia w społecznościach zamieszkujących strefy przybrzeżne na całym świecie. UE przeznaczy ponad 250 mln euro na finansowanie badań morskich i związanych z morzem w 2017 r. Kwota ta obejmuje 40 mln euro na wspieranie niskoemisyjnych i zaawansowanych środków transportu wodnego oraz ponad 30 mln euro na prace w zakresie energii morskiej.

40 mln euro  UE przekaże na niskoemisyjne i zaawansowane środki transportu wodnego, a 30 mln euro wesprze prace na rzecz w zakresie energii morskiej.

Ponadto UE ogłosiła, że przeznaczy 12 mln euro na wparcie dwóch nowych innowacyjnych projektów, dotyczących oczyszczania mórz ze śmieci i innych zanieczyszczeń.

Jeszcze w 2017 r. rozpoczną się inicjatywy inwestycyjne o wartości 14,5 mln euro  propagujące zrównoważoną niebieską gospodarkę w Unii Europejskiej. Około 8 mln euro z tego funduszu przeznaczono na dotację na dofinansowanie nowych obiecujących projektów we wschodzących sektorach niebieskiej gospodarki w UE.

Aby lepiej monitorować i zwalczać zaśmiecanie oceanów, dalsze 2 mln euro zostaną przeznaczone na wsparcie dla innowacyjnych technologii monitorowania śmieci w wodach otaczających Unię Europejską lub pozbywania się tych śmieci. Ponadto 3 mln euro zostaną przeznaczone na ułatwianie ustanawiania projektów partnerskich w basenie Morza Śródziemnego, takich jak współpraca między instytucjami kształcenia i szkolenia morskiego, przedsiębiorstwami działającymi w obrębie niebieskiej gospodarki i lokalnymi społecznościami rybackimi. Wreszcie 1,5 mln euro ma zostać wydatkowane na przywrócenie stanu ekosystemów morskich i przybrzeżnych w Morzu Śródziemnym.

W 2017 r. UE sfinansuje  pierwsze próby europejskich elektrowni napędzanych siłą fal i pływów.

W ramach kolejnych działań UE przeznaczy 3 mln euro na wspieranie projektów o współpracy transgranicznej w dziedzinie planowania przestrzennego obszarów morskich. Zainwestuje 23 mln euro w usługi w zakresie monitorowania środowiska morskiego w ramach programu monitorowania satelitarnego (Copernicus) w latach 2017 i 2018. Usługi te skupiają się na problematyce zmiany klimatu, rybołówstwie i ochronie mórz.

Zapowiedziano również, że Copernicus po raz pierwszy stworzy wskaźniki monitorowania oceanu, w tym wskaźniki biochemiczne. Wskaźniki te, istotne dla pomiaru stanu oceanu, zostaną podane do publicznej wiadomości w raporcie o stanie oceanów, który będzie dostępny w internecie pod koniec roku 2018.

Przeznaczone zostanie 8,5 mln euro na ochronę różnorodności biologicznej w środowisku morskim i przybrzeżnym w basenie Morza Karaibskiego, z korzyścią dla społeczności, których utrzymanie zależy od tych ekosystemów. Działanie to jest ukierunkowane w szczególności na obszary naturalne zagrożone niewłaściwym użytkowaniem, nadmierną eksploatacją, zanieczyszczeniem oraz skutkami zmiany klimatu.

Morska chmura danych

UE ma zamiar opracować pilotażowe inicjatywy dotyczące przetwarzania danych morskich w chmurze (Blue Science Cloud), które  zmodernizują proces dostępu do danych o morzach, zarządzania tymi danymi i ich wykorzystywanie. Ponadto projekt Blue Cloud ma również dalej usprawniać współpracę między naukowcami z UE a ich międzynarodowymi partnerami.

Technologia przetwarzania w chmurze może usprawnić obserwacje oceanu na poziomie globalnym i regionalnym oraz prognozowanie, propagowane w ramach inicjatywy grupy G7 pt. „Przyszłość mórz i oceanów” (Future of the Sea and Oceans) oraz jako element globalnych wysiłków na rzecz zbudowania sprawniejszej Globalnej Sieci Systemów Obserwacji Ziemi (GEOSS).

Niwelowanie skutków zmian klimatu

Zmiana klimatu ma bezpośrednie skutki dla oceanów, a najbardziej niepokojące z nich to podnoszenie się poziomu mórz i rosnące zakwaszenie wód. Dlatego Unia Europejska ogłosiła:

• Zainicjowanie projektu o wartości 10 mln euro z udziałem Międzynarodowej Organizacji Morskiej (IMO) dotyczącego łagodzenia skutków zmiany klimatu w sektorze transportu morskiego. Celem tego projektu jest stworzenie pięciu ośrodków współpracy w dziedzinie technologii morskiej (MTCC – Maritime Technology Cooperation Centres), po jednym w każdym z regionów docelowych – w Afryce, Azji, na Karaibach, w Ameryce Łacińskiej i w regionie Pacyfiku – które tworzyłyby światową sieć. Zadaniem tej sieci jest umożliwienie krajom rozwijającym się w tych regionach opracowania środków poprawy efektywności energetycznej w transporcie morskim.
• Przeznaczenie 1,5 mln euro na ograniczenie emisji sadzy węglowej w Arktyce. Projekt ten ma na celu zacieśnienie współpracy międzynarodowej na rzecz ochrony środowiska arktycznego.
• Przeznaczenie w dwóch najbliższych latach 600 tys. euro na zintegrowany projekt arktyczny skupiający się na trzech priorytetowych obszarach polityki UE wobec Arktyki: zmianie klimatu i ochronie środowiska naturalnego Arktyki; zrównoważonym rozwoju regionu Arktyki i jego okolic; oraz współpracy międzynarodowej w kwestiach dotyczących Arktyki.

Bez plastikowych kubków

Niespełna 5 procent obszarów morskich i przybrzeżnych na świecie jest obecnie objęte ochroną prawną, a w odniesieniu do jeszcze mniejszego odsetka przepisy te są egzekwowane, mimo założonego przez ONZ celu 10 procent do 2020 r. Dlatego Unia Europejska ogłosiła stopniową likwidację do końca 2017 r. wszystkich kubków jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych w automatach do sprzedaży i dystrybutorach wody pitnej we wszystkich swoich budynkach i podczas wszystkich posiedzeń.

UE zobowiązała się również do złożenia w czasie konferencji „Nasz Ocean” w 2018 r. sprawozdania ze wszystkich swoich działań służących dalszemu ograniczeniu stosowania innych jednorazowych przedmiotów z tworzyw sztucznych we wszystkich budynkach i podczas wszystkich wydarzeń. Prowadzące do tego działania będą obejmować doskonalenie ekologicznych zamówień publicznych, ograniczenie stosowania naczyń z tworzyw sztucznych jednorazowego użytku w stołówkach i kawiarniach, propagowanie wykorzystywania wody z kranu, zainicjowanie szerszej kampanii informacyjnej wśród pracowników na temat ograniczenia ilości odpadów, ich sortowania i recyklingu oraz nadawanie wydarzeniom organizowanym przez Komisję bardziej ekologicznego charakteru.

Zrównoważona działalność połowowa 

Jest  warunkiem wstępnym stałego dostępu do wystarczającej ilości pełnowartościowej żywności pochodzenia morskiego dla przyszłych pokoleń.

Aby zagwarantować zrównoważoną działalność połowową na całym świecie, UE ogłosiła  m.in., że w 2017 r. przeznaczy 5,7 mln euro na wsparcie prac Organizacji Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO) i Generalnej Komisji Rybołówstwa Morza Śródziemnego (GFCM) w dziedzinie poprawy zrównoważonego charakteru zasobów rybnych w Morzu Śródziemnym.

Jest to działanie następcze po podpisaniu w dniu 30 marca 2017 r. deklaracji w ramach inicjatywy MedFish4Ever – zobowiązania do ratowania zasobów rybnych Morza Śródziemnego i ochrony ekologicznego i gospodarczego bogactwa regionu przez najbliższych 10 lat.