Osiągnięcie 90-procentowego poziomu odzysku materiałów i części z auta, które zakończyło cykl życia, jest jak najbardziej realne.

Pojazd, który dzisiaj porusza się po drogach, w przyszłości stanie się cennym źródłem wielu surowców. Zużyty samochód oferuje możliwości recyklingu m.in. takich materiałów, jak stal, aluminium, tworzywa sztuczne, płyny, akumulatory, szyby, metale kolorowe, a także całe elementy ? opony, fotele, silniki, alternatory i wiele innych.

Rynek samochodów

W kształtowaniu rynku recyklingu pojazdów samochodowych bardzo ważną rolę odgrywa handel (import-eksport) aut używanych. Nie bez znaczenia jest też czynnik ekologiczny, stanowiący o zanieczyszczeniu środowiska. Redukcja emisji gazów cieplarnianych i innych emisji z sektora transportowego to kwestia bardzo istotna na szczeblu europejskim. Dlatego tak ważne są rzetelne informacje o składzie floty pojazdów w Europie. W sektorze aut osobowych szczególnie przydatna jest wiedza na temat handlu transgranicznego używanymi samochodami i ich cech (wiek auta, rodzaj paliwa, emisji, ilości kilometrów przejechanych przez pojazd w zależności od wieku itd.). Służy ona planowaniu i realizacji działań związanych z ochroną środowiska, a zwłaszcza recyklingu.

Rynek recyklingu samochodów w Europie oraz w Polsce jest wypadkową istniejącego parku aut osobowych (wieku, norm zużycia paliwa, rodzaju paliwa czy wielkości silnika), rejestracji samochodów oraz obrotu autami używanymi. Wymienione funkcje recyklingu składają się z kilku zmiennych, takich jak ochrona środowiska (czynnik ekologiczny) jako element dominujący, pojazd samochodowy jako ?kopalnia surowców?, recykling pojazdów wycofanych z eksploatacji przez odzysk części przeznaczonych do ponownego użycia i czynniki regulujące sytuację na rynku motoryzacyjnym.

Struktura parku pojazdów [%]

1990

1995

2000

2001

2002

2003

2004**

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

Samochody osobowe

58,2

67,2

70,8

71,3

71,0

70,7

71,7

73,4

74,2

74,9

75,4

74,9

74,8

74,9

75,4

75,5

Samochody ciężarowe i ciągniki drogowe*

11,6

12,1

13,3

13,4

13,9

14,5

14,3

13,7

13,3

12,9

12,7

12,7

12,9

12,9

12,8

12,6

Autobusy

1,0

0,8

0,6

0,6

0,5

0,5

0,5

0,5

0,5

0,4

0,4

0,4

0,4

0,4

0,4

0,4

Motocykle

15,0

8,3

5,7

5,5

5,6

5,3

5,0

4,5

4,3

4,2

4,3

4,4

4,4

4,4

4,5

4,5

Inne

14,2

11,6

9,6

9,2

8,9

8,9

8,5

8,0

7,7

7,4

7,2

7,6

7,4

7,3

7,0

7,0

Tab. 1. Struktura parku pojazdów zarejestrowanych w Polsce (PZPM na podstawie GUS)

Struktura parku pojazdów [%]

1990

1995

2000

2001

2002

2003

2004**

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

Samochody osobowe

58,2

67,2

70,8

71,3

71,0

70,7

71,7

73,4

74,2

74,9

75,4

74,9

74,8

74,9

75,4

75,5

Samochody ciężarowe i ciągniki drogowe*

11,6

12,1

13,3

13,4

13,9

14,5

14,3

13,7

13,3

12,9

12,7

12,7

12,9

12,9

12,8

12,6

Autobusy

1,0

0,8

0,6

0,6

0,5

0,5

0,5

0,5

0,5

0,4

0,4

0,4

0,4

0,4

0,4

0,4

Motocykle

15,0

8,3

5,7

5,5

5,6

5,3

5,0

4,5

4,3

4,2

4,3

4,4

4,4

4,4

4,5

4,5

Inne

14,2

11,6

9,6

9,2

8,9

8,9

8,5

8,0

7,7

7,4

7,2

7,6

7,4

7,3

7,0

7,0

 

UWAGA: *Razem z samochodami ciężarowo-osobowymi (VAN)

**Dane częściowo szacunkowe

***Dane od 2011 r. obejmują pozwolenia czasowe wydane w końcu roku

 

Auta używane

Zarejestrowanych w 2010 r. w Polsce było 17 240 000 samochodów, dzięki czemu znalazła się ona w pierwszej szóstce państw członkowskich pod względem liczby pojazdów. Jeszcze bardziej imponująco wygląda liczba aut przypadających na 1000 mieszkańców. W Polsce wynosi ona 451, czyli więcej niż np. w USA (w 2010 r.).

Pod względem średniego wieku samochodu nasz kraj znacząco odbiega od światowej czołówki. Jeszcze w 2004 r. auta użytkowane maksymalnie pięć lat stanowiły w naszym kraju 19,2% wszystkich samochodów. W 2010 r. ich udział wynosił zaledwie 10,8%. Przed wejściem do UE pojazdy starsze niż 10 lat stanowiły 50% ogółu samochodów na polskich drogach. Dzisiaj ta liczba wzrosła do ponad 70%. Jak wynika z danych Instytutu Badań Rynku Motoryzacyjnego SAMAR, wśród importowanych do Polski aut w 2011 r. pojazdy w wieku powyżej 10 lat stanowiły 47,32%. Udział aut użytkowanych od czterech do 10 lat wyniósł 43,34%, a do czterech lat ? 9,35%. Przeciętny wiek aut w Polsce to 15,5 roku, podczas gdy w innych krajach UE tylko osiem lat. Taka sytuacja wpływa przede wszystkim na bezpieczeństwo. Większość aut w wieku powyżej 15 lat zdecydowanie odbiega od idealnego stanu technicznego, co może determinować wzrost wypadków na drogach. Choć w Polsce nie prowadzi się oficjalnych statystyk w tym zakresie, to jak twierdzą eksperci, zły stan techniczny pojazdów jest przyczyną ok. 8% wszystkich wypadków drogowych. Kolejną kwestią jest ekologia. Auta spełniające normy Euro 1 lub Euro 2 emitują do środowiska nawet pięć razy więcej szkodliwych substancji od produkowanych współcześnie samochodów. Statystyka dotycząca sprowadzanych aut używanych do Polski pokazuje ogólne tendencje.

 

Tab. 2. Pierwsze rejestracje ? używane samochody osobowe sprowadzone do Polski*

Marka**

Styczeń-listopad 2013

Styczeń-listopad 2014

Zmiana % 2013/2014 r.

Volkswagen

100 722

101 968

1,2

Opel

72 140

78 168

8,4

Audi

55 725

61 337

10,1

Ford

51 768

51 401

-0,7

Renault

53 160

51 372

-3,4

 

*Źródło: PZPM na podstawie danych CEP

**Kolejność wg rejestracji w 2014 r.

 

Blisko 80% samochodów używanych dostępnych na polskim rynku pochodzi z importu. Na pierwszym miejscu wśród krajów, z których przywożone są auta, znajdują się Niemcy (38% ofert sprzedaży). Polskie pochodzenie ma zaledwie 21% pojazdów. Na kolejnych miejscach znajdują się inne ulubione kraje handlarzy samochodami ? Belgia 12%, Holandia 11% i Włochy 8%. Co ciekawe, stosunkowo dużo aut, bo aż 6%, pochodzi z USA. Jak informuje Bank Światowy, ponad 45% aut poruszających się po Polsce ma więcej niż 15 lat.

Odzysk części

Sprzedaż części odzyskanych z przetwarzanych pojazdów samochodowych w myśl obowiązujących przepisów prawa zaliczana jest do odzysku i recyklingu. Przy obowiązujących od 2015 r. wymaganych poziomach odzysku i recyklingu (odpowiednio 95% i 85%) sprzedaż części samochodowych może istotnie przyczynić się do osiągnięcia wymaganych wartości przez stacje demontażu. Recykling przez wymontowanie i sprzedaż używanych części jest procesem szczególnie korzystnym dla środowiska naturalnego. Nie ma potrzeby korzystania z dodatkowej energii w celu przetworzenia materiałowego (np. przez przetopienie w hucie stali). Wymontowana i sprawdzona część samochodowa od razu nadaje się do sprzedaży. Dodatkową korzyścią płynącą ze sprzedaży części wymontowanych z zużytych lub nienadających się do użytku pojazdów samochodowych może być zwiększenie przychodu stacji demontażu pojazdów. Wymontowanie elementy z pojazdu oddanego do kasacji z przeznaczeniem do ponownego użycia jest działaniem ekologicznym i ekonomicznym, realizowanym przez stacje demontażu pojazdów samochodowych.

Ekonomia

Na ekonomikę obrotu częściami samochodowymi z demontowanych pojazdów ma wpływ m.in. model i rocznik demontowanego pojazdu, nasycenie rynku częściami do danego auta, dostępność ?zamienników? oraz koszty demontażu, przygotowania do sprzedaży, magazynowania, pakowania, obsługi sprzedaży i posprzedażowe.

Istotnymi elementami w procesie odzysku części z pojazdów poddanych recyklingowi są wyposażenie w sprzęt i narzędzia oraz wsparcie informatyczne ? odpowiednie oprogramowanie. Poza tym ważne są testowanie, czyli sprawdzanie części, opisanie ich, magazynowanie, a następnie sprzedaż, pakowanie oraz profesjonalna wysyłka.

Rozwijanie sprzedaży części samochodowych w ramach recyklingu może przyczynić się do poprawy ekonomiki funkcjonowania stacji demontażu pojazdów samochodowych. Dodatkowa korzyść to uzyskanie wyższego poziomu odzysku i recyklingu. W omawianym procesie bardzo ważnym elementem jest analizowanie tendencji rynkowych związanych ze sprowadzaniem aut używanych do Polski. Modele i marki pojazdów samochodowych przywożonych z zagranicy mogą wyznaczać granice oraz trendy w działalności stacji demontażu pojazdów samochodowych, oczywiście w powiązaniu z głównym celem ? ochroną środowiska.

 

Źródła

  1. Bielecki B.: Recykling pojazdów wycofanych z eksploatacji poprze odzysk części przeznaczonych do ponownego użycia: możliwości, szanse i zagrożenia. VI Konferencja ?Recykling pojazdów wycofanych z eksploatacji?. Warszawa 2015.

  2. Gola-Sienkiewicz R.: Podaż aut w recyklingu pojazdów samochodowych ? uwarunkowania. VI Konferencja ?Recykling pojazdów wycofanych z eksploatacji?. Warszawa 2015.

  3. www.pzpm.org.pl.

  4. www.motofakty.pl/artykul/sredni-wiek-samochodu-w-polsce-przekracza-15-lat.html.

 

Ryszard Gola-Sienkiewicz, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Głogowie