Analiza Głównego Urzędu Statystycznego mówi o tym, że w latach 2000-2022 ilość ścieków przemysłowych i komunalnych wymagających oczyszczenia zmalała o ok. 14% (z 2 502 hm3 do 2 148 hm3 (gdzie 1 hm3 oznacza 1 hektometr sześcienny i równa się 1 milionowi metrów sześciennych), natomiast ilość ścieków nieoczyszczanych zmalała o ok. 54% (z 301 hm3 do 138 hm3), przy jednoczesnym zmniejszeniu o 49% udziału ścieków oczyszczanych mechanicznie (z 733 hm3 do 372 hm3) i ponad dwukrotnym zwiększeniu (z 460 hm3 do 1 186 hm3), ilości ścieków oczyszczanych w oczyszczalniach z podwyższonym usuwaniem biogenów.
Wpływ wysokoselektywnych technologii oczyszczania
Jak podkreśla raport GUS, w analizowanym przedziale czasu zaobserwowano zmianę podejścia do sposobu oczyszczania ścieków, co przejawia się wypieraniem metod zorientowanych na mechaniczne usuwanie zanieczyszczeń przez wysokoefektywne technologie oczyszczania ścieków z pogłębionym usuwaniem związków azotu i fosforu.
W 2022 r. ilość ścieków wymagających oczyszczania, oczyszczanych mechanicznie wyniosła 372 hm3, co stanowiło 19% ścieków oczyszczanych, natomiast ilość ścieków poddanych zaawansowanym procesom oczyszczania wyniosła 1 186 hm3 (59% ścieków poddanych procesom oczyszczania).
Nadal jednak część ścieków wymagających oczyszczania (6%), nie zostaje poddana tym procesom. Ilość ścieków odprowadzonych bez oczyszczania w 2022 r. wyniosła 138 hm3.
Główne odbiorniki ścieków
Odbiornikami ścieków wymagających oczyszczania były głównie zlewnie Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej Gliwice (442 hm3), RZGW Warszawa (330 hm3), RZGW Poznań (268 hm3). Najmniejsze ilości ścieków odprowadzono do zlewni RZGW Bydgoszcz (53 hm3) i RZGW Lublin (74 hm3).
Odnotowano wysoki odsetek ścieków oczyszczanych metodami pozwalającymi na podwyższone usuwanie biogenów odprowadzanych do zlewni RZGW Warszawa (73%) oraz RZGW Lublin (69%).
Najniższy odsetek ścieków oczyszczonych tymi metodami odprowadzono do zlewni RZGW Gliwice (31%). W skali kraju 55% ścieków przemysłowych i komunalnych oczyszczanych jest metodami z podwyższonym usuwaniem biogenów.
Rozwój systemów odbioru
Jak zauważa GUS, w badanym okresie następował dalszy rozwój systemów odbioru i oczyszczania ścieków komunalnych. Przejawiało się to oddawaniem do eksploatacji nowych oczyszczalni ścieków, modernizacją istniejących oczyszczalni, w szczególności pod kątem usuwania ze ścieków związków biogennych, a także rozbudową sieci wodociągowo-kanalizacyjnej oraz wyłączaniem z eksploatacji obiektów przestarzałych i nieefektywnych. Efektem tych działań jest wzrost ilości ścieków oczyszczanych ogółem (w tym wzrost oczyszczania z podwyższonym usuwaniem biogenów).
Analitycy GUS zaobserwowali też systematyczny wzrost długości, zarówno sieci wodociągowej, jak i kanalizacyjnej. Niestety odnotowano jednak utrzymywanie się dysproporcji pomiędzy długością sieci wodociągowej i kanalizacyjnej w skali kraju.
To ważny parametr, bo różnica pomiędzy długością sieci wodociągowej, a sieci kanalizacyjnej umożliwia ocenę potencjalnego zanieczyszczenia wód ściekami bytowo-gospodarczymi.
Szkodliwa dysproporcja sieci
W 2022 r. długość sieci wodociągowej rozdzielczej wynosiła 338 tys. km, tj. o 21 tys. km więcej niż w 2021 r. Natomiast długość sieci kanalizacyjnej w 2022 r. wynosiła ok. 178 tys. km i była większa w stosunku do roku poprzedniego o ok. 4 tys. km.
Porównanie długości sieci kanalizacyjnej do długości sieci wodociągowej wskazuje na zróżnicowanie rozwoju infrastruktury w układzie przestrzennym kraju. Sieć kanalizacyjna przewyższa pod względem długości wodociągową w województwie podkarpackim, w pozostałych województwach jest od niej znacznie krótsza.
Tylko 45% ludności wsi z dostępem do sieci kanalizacyjnej
Jak zauważa GUS, systemy zbiorowego zaopatrzenia w wodę obsługiwały w 2022 r. ok. 92% ludności kraju, w tym 96% ludności miast i 86% ludności wiejskiej. Natomiast systemy zbiorowego odprowadzania ścieków obsługiwały 72% ludności kraju, w tym 91% ludności miast i 45% ludności wsi. Liczba osób objęta zbiorowym systemem zaopatrzenia w wodę i odprowadzania ścieków systematycznie wzrasta.
W 2022 r., największa ilość ścieków powstała w procesach wytwarzania i zaopatrywania w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę (5 583 hm3). Znaczna ilość tych ścieków nie wymaga oczyszczania, gdyż są to wody chłodnicze powstałe w procesach produkcyjnych, głównie w elektrowniach cieplnych.
Wody te, ze względu na podwyższoną temperaturę, powodują zanieczyszczenie termiczne wód.
Najwięcej ścieków przemysłowych wymagających oczyszczania powstało w procesach przetwórstwa przemysłowego (40%), oraz z działalności górniczej i wydobywczej (40%).
Doskonalenie procesów oczyszczania
Analitycy GUS podkreślają, że najistotniejszym zadaniem służącym poprawie jakości wód, jest udoskonalenie procesów zbierania i oczyszczania ścieków. Działalność ta ma na celu usuwanie zanieczyszczeń ze ścieków w stopniu umożliwiającym dalsze wykorzystanie wody i zmniejszającym obciążenie środowiska naturalnego.
W powyższym kontekście dane statystyczne odzwierciedlają ciekawe zjawisko, a mianowicie w okresie ostatnich kilkunastu lat liczba oczyszczalni ścieków przemysłowych znacznie zmniejszyła się: z 1 155 w 2010 r. do 854 w 2022 r.
Przyczyną tego zjawiska jest to, że część oczyszczalni została zlikwidowana wraz z zamknięciem zakładów przemysłowych lub zreorganizowana na skutek uruchamiania podczyszczalni ścieków przemysłowych.
W efekcie, w powstających podczyszczalniach ścieków przemysłowych uzyskuje się ścieki ze wstępnie obniżonym ładunkiem zanieczyszczeń, w stopniu, który umożliwia odprowadzenie ich do oczyszczalni ścieków komunalnych lub oczyszczalni ścieków zakładowych.
Więcej oczyszczalni ścieków komunalnych
Liczba oczyszczalni ścieków komunalnych w latach 2010-2022 wzrosła z 3 136 w 2010 r. do 3 260 w 2022 r.
W 2022 r., wśród oczyszczalni przemysłowych dominowały oczyszczalnie biologiczne (60%) i mechaniczne (23%). Natomiast najwięcej oczyszczalni komunalnych wykorzystywało biologiczne metody oczyszczania ścieków (75%) oraz umożliwiające podwyższone usuwanie biogenów (25%).
Największy odsetek ludności korzystającej z oczyszczalni ścieków odnotowano w 2022 r. w województwach pomorskim i zachodniopomorskim (85%), a najmniejszy w województwach lubelskim (59%) i świętokrzyskim (68%).
Z oczyszczalni typu biologicznego korzystało 14% ludności kraju, natomiast oczyszczalnie o podwyższonym usuwaniu biogenów obsługiwały 62% ludności. W latach 2000-2022 liczba miast obsługiwanych przez oczyszczalnie ścieków zwiększyła się z 801 miast w 2000 r. do 961 w 2022 r., tj. o 20%.
Na ogólną liczbę 964 miast w Polsce w 2022 r., trzy miasta nie były obsługiwane przez oczyszczalnie ścieków. Natomiast w 2022 r. liczba gmin wiejskich obsługiwanych przez oczyszczalnie ścieków wynosiła 1 984 (o 6 więcej niż w 2021 r.).
Polska w unijnej średniej
Udział ludności korzystającej z oczyszczalni ścieków wzrósł z 53% w 2000 r. do 76% w 2022 r., przy czym w miastach wzrósł odpowiednio z 79% do ok. 95%, zaś na wsiach z 11% do 47%.
W krajach Unii Europejskiej wskaźnik ludności obsługiwanej przez oczyszczalnie ścieków wynoszący co najmniej 95% odnotowano w 4 państwach (Austria, Holandia, Luksemburg, Niemcy). Najmniejszy odsetek ludności obsługiwanej przez oczyszczalnie ścieków odnotowano w Chorwacji (47%) i w Portugalii (54%).
Wysoki potencjał osadów
Problemem towarzyszącym oczyszczaniu ścieków przemysłowych i komunalnych są powstające podczas procesów oczyszczania specyficzne odpady w postaci osadów ściekowych, które z uwagi na swoje właściwości wymagają odpowiedniego zagospodarowania.
Przez osady ściekowe rozumie się pochodzące z oczyszczalni ścieków osady z komór fermentacyjnych, a także innych instalacji służących do oczyszczania ścieków. Ilość i skład osadów uzależnione są od sposobu i stopnia oczyszczania ścieków.
Ilość generowanych osadów wynosi jedynie ok. 1-3% objętości przepływających ścieków, mimo to mogą one stanowić potencjalne zagrożenie dla środowiska w przypadku niewłaściwego ich zagospodarowania, zawierają bowiem m.in. metale ciężkie i organizmy chorobotwórcze.
Z drugiej strony, osady ściekowe mogą mieć praktyczne zastosowanie, gdyż stanowią bogate źródło substancji organicznej oraz pierwiastków biogennych. Osady ściekowe są wykorzystywane do: celów rolniczych, nawożenia gleb i roślin jako cenne źródło azotu i fosforu, produkcji kompostu, a także do rekultywacji terenów zdegradowanych. Odpowiednia gospodarka osadami ściekowymi okazuje się istotna z punktu widzenia gospodarki o obiegu zamkniętym, gospodarki energetycznej oraz wyczerpywania się nieodnawialnych zasobów minerałów, z których pozyskiwany jest fosfor (apatyt, fosforyt).
Osady ściekowe, otrzymywane w wyniku oczyszczania ścieków pochodzących zarówno z gospodarstw domowych, jak i z przemysłu, stanowią bogate źródło tego pierwiastka.
15% wzrost termicznego przekształcania
W 2022 r., w oczyszczalniach ścieków przemysłowych i komunalnych wytworzono 1 012,4 tys. ton suchej masy osadów ściekowych, tj. o ok. 1% mniej niż w roku ubiegłym. Obserwowano natomiast wzrost ilości osadów przekształcanych termicznie o 15%, nieznaczny wzrost ilości osadów wykorzystywanych w rolnictwie o 1% oraz wzrost ilości osadów stosowanych do uprawy roślin przeznaczonych do produkcji kompostu o 5%.
Dodajmy też, że ze względu na rodzaj oczyszczanych ścieków, wyodrębnia się osady z oczyszczalni ścieków przemysłowych oraz komunalnych.
Prawie 40% ścieków przemysłowych mniej
W 2022 r. ilość osadów ściekowych powstających w przemysłowych oczyszczalniach ścieków zmniejszyła się o 39% w stosunku do 2000 r. (z 703,3 tys. ton suchej masy w 2000 r. do 431,8 tys. ton suchej masy w 2022 r.). Jedną z przyczyn powyższego stanu może być zmniejszenie ilości oczyszczalni przemysłowych oraz ilości wytwarzanych ścieków przemysłowych. Zaobserwowano także pozytywny trend w postępowaniu z przemysłowymi osadami ściekowymi, tj. wzrost ilości osadów poddanych utylizacji termicznej.
W 2000 r., metodzie przekształcenia termicznego poddano 28,2 tys. ton osadów w przeliczeniu na suchą masę, a w 2022 r. masa osadów przekształconych termicznie była ponad 5-krotnie większa i wyniosła 149,8 tys. ton suchej masy.
Ilość osadów ściekowych powstających w przemysłowych oczyszczalniach ścieków w 2022 r. stanowiła 43% całkowitej masy osadów ściekowych wytworzonych w danym roku.
Tylko 1% osadów na składowiska
Od wielu lat obserwuje się wzrost ilości osadów ściekowych powstających w oczyszczalniach ścieków komunalnych, ze względu na wzrost ilości ścieków trafiających do tych oczyszczalni. Od 2000 r. do 2022 r. ilość osadów ściekowych wytworzonych w komunalnych oczyszczalniach ścieków wzrosła o ok. 63%.
Jak zauważają analitycy GUS, pozytywnym trendem jest coraz częstsze stosowanie utylizacji termicznej osadów z oczyszczalni komunalnych. Obecnie przekształca się ich w ten sposób ponad 5-krotnie więcej niż w 2010 r. Wpływa to na sukcesywny spadek ilości osadów składowanych na terenach komunalnych oczyszczalni ścieków.
Ilość osadów ściekowych wytworzonych w 2022 r. w oczyszczalniach komunalnych wyniosła 580,7 tys. ton suchej masy i stanowiła 57% całkowitej masy osadów wytworzonych w danym roku. Około 18% osadów z komunalnych oczyszczalni ściekowych (105,2 tys. ton suchej masy) zostało przekształconych termicznie, a jedynie ok. 1% osadów (8,2 tys. ton suchej masy) zostało składowanych.
Komentarze (0)