Komisja Wspólna Rządu i Samorządu Terytorialnego negatywnie o systemie kaucyjnym

Założenia systemu kaucyjnego

– Projekt ustawy o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz ustawy o odpadach stanowi częściowe wdrożenie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/904 z dnia 5 czerwca 2019 r. w sprawie zmniejszenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko zwana dalej „dyrektywą SUP” – mówił Robert Chciuk, dyrektor Departamentu Gospodarki Odpadami. – W art. 9 dyrektywy SUP zawarty jest obowiązek zapewnienia selektywnego zbierania odpadów opakowaniowych powstałych z butelek jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych na napoje o pojemności do 3l wraz z ich zakrętkami i wieczkami na poziomie 77% w 2025 r. oraz 90% w 2029 r.

Założenia systemu kaucyjnego

W celu zapewnienia w/w przepisu resort klimatu zaproponował wprowadzenie w Polsce systemu kaucyjnego, obejmującego obszar całego kraju. Ma to być system bez paragonowy, co oznacza, że aby odzyskać kaucję za opakowanie nie będzie konieczne przedstawienie dowodu jego zakupu. Uruchomienie systemu kaucyjnego będzie wymagało uzyskania zezwolenia ministra klimatu i środowiska wydanego w drodze decyzji, a przedsiębiorcy wprowadzający napoje w opakowaniach objętych systemem kaucyjnym będą obowiązani do uzyskania, w ramach systemu kaucyjnego, określonych poziomów selektywnego zbierania opakowań lub odpadów opakowaniowych.

– Projekt ustawy określa maksymalną wysokość stawki kaucji na opakowania, z tym, że w rozporządzeniu, w okresie przejściowym, zostanie określona wysokość kaucji z tytułu tych opakowań oraz butelek wielorazowego użytku. Z jednej strony chcielibyśmy osiągnąć efekt zachęty do odzyskiwania tej kaucji, a z drugiej strony – biorąc pod uwagę konieczność doliczenia jej do ceny towaru – nie chcemy, aby była ona zbyt wysoka – informował dyrektor Robert Chciuk dodając, że stawka maksymalna kaucji określona w ustawie to jest 2 zł od opakowania.

Zbieranie opakowań w systemie kaucyjnym będzie odbywało się poza gminnym systemem gospodarowania odpadami komunalnymi, z zastrzeżeniem możliwości włączenia się w system PSZOK jako inny punkt zbierania.

Uwagi Unii Metropolii Polskich

W ocenie strony samorządowej zasadniczym błędem projektowanego systemu kaucyjnego jest jego oderwanie od rozszerzonej odpowiedzialności producenta. Mówił o tym na posiedzeniu Zespołu ds. energii, klimatu i środowiska Tomasz Fijołek, dyrektor Biura Unii Metropolii Polskich.

– System kaucyjny bez rozszerzonej odpowiedzialności producenta to rozwiązanie fragmentaryczne -wskazywał dyrektor Tomasz Fijołek. – To było wielokrotnie podnoszone w naszych uwagach kierowanych do tego projektu, a argumenty Ministerstwa Klimatu i Środowiska co do możliwości wdrożenia systemu kaucyjnego bez rozszerzonej odpowiedzialności producenta w żaden sposób nas nie przekonuje. Ta rozbieżność pozostaje – dodaje.

W ocenie Unii Metropolii Polskich projekt dopuszcza ponadto zbyt dużą dowolność w zakresie ilości systemów kaucyjnych w Polsce oraz podmiotów reprezentujących, co może prowadzić do dezorganizacji wśród mieszkańców, sprzedawców detalicznych i hurtowych itp. Ostatecznie nie wiadomo jak będzie wyglądał dany system kaucyjny (wszystko uzależnione jest od danych wskazanych we wniosku i samym zezwoleniu wydanym przez MKŚ), wiadomo tylko jaka będzie max kaucja.

Co ze zmianami w ustawie o utrzymaniu czystości i porządku w gminach?

W ocenie Unii Metropolii polskich wadą projektu jest także to, że nie wprowadza on równoległych zmian w ustawie o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Odpady w systemie kaucyjnym zostaną wyjęte z systemów gminnych. Zmniejszenie tego strumienia wpłynie wprost na zmniejszenie masy odpadów kierowanych do recyklingu i znacznie obniży osiągane przez gminy poziomy przygotowania do ponownego użycia i recyklingu. Rozwiązaniem powinno być albo obniżenie wymaganych poziomów gminom (wszak na poziomie sprawozdania krajowego odpady z kaucji można doliczyć ze sprawozdań składanych w ramach ustawy opakowaniowej) albo zaliczenie zbieranych w systemie kaucyjnym opakowań na poczet poziomu recyklingu.

Unia Metropolii Polskich wskazywała także, że wdrożenie systemu kaucyjnego w zaproponowanym kształcie spowoduje, że mieszkańcy gmin będą – w niektórych sytuacjach – podwójnie płacili za gospodarkę opakowaniami. Tak będzie w sytuacji, w której opakowanie objęte systemem kaucyjnym trafi do gminnego pojemnika na śmieci. Za jego zagospodarowanie zapłacą mieszkańcy w ramach gminnej opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, pomimo, że zostało to już sfinansowane opłaconą kaucją.

Uwagi strony samorządowej KWRiST

– Odpady przesunięte z gminnych systemów gospodarki odpadami do systemu kaucyjnego powinny nadal wliczać się do wskaźników recyklingu, które samorządy są obowiązane osiągać – argumentował Adam Ostrowski, reprezentujący Związek Miast Polskich. – Jeżeli takie rozwiązanie nie zostanie wprowadzone, będzie to dla gmin oznaczać konieczność płacenia kar za nie osiągnięcie wymaganych przepisami prawa poziomów recyklingu, których osiągnięcie (po wyjęciu z gminnych systemów opakowań szklanych czy plastikowych, będzie trudne do osiągnięcia – argumentował przedstawiciel Związku Miast Polskich.

– Trudno się nie zgodzić z uwagami przedstawionymi przez Związek Miast Polskich, czy Unię Metropolii Polskich – mówił Mariusz Marszał, ekspert ds. legislacyjnych Związku Gmin Wiejskich RP. – Ponadto przyjęta w projekcie konstrukcja systemu kaucyjnego, przewidująca, że obligatoryjnie nam być on wdrażany jedynie w sklepach powyżej 200 m2 powierzchni spowoduje, że system kaucyjny będzie dla mieszkańców obszarów wiejskich generował dodatkowe koszty związane z koniecznością dowiezienia opakowań do miejsc, w którym kaucja będzie mogła zostać za nie zwrócona – wskazywał przedstawiciel Związku Gmin Wiejskich RP.

Z kolei w imieniu Związku Województw RP uwagi do projektu zgłosiła Anna Bogusz, pełnomocnik Marszałka Województwa Śląskiego ds. strategii w obszarze klimatu i środowiska wskazując, że przepisy projektu mogą być także niekorzystne dla podmiotów wprowadzających napoje do obrotu, a to poprzez podwójne obciążenie ich opłatami. W ocenie ZW RP konstrukcja przepisów dotyczących opłat powinna być w tym zakresie precyzyjna i jasna, w przeciwnym razie ich stosowanie będzie poważnie utrudnione i będzie prowadziło do kwestionowania nakładanych przez marszałka opłat.

Projekt nieuzgodniony

– Jako samorządowcowi, burmistrzowi bardzo mi zależy na tym, aby dyskutowana dzisiaj regulacja weszła w życie – mówił Stanisław Bodys, burmistrz Rejowca Fabrycznego i współprzewodniczący Zespołu ds. energii, klimatu i ochrony środowiska KWRiST ze strony samorządowej. – Ale nie jest tak, że ustawa kaucyjna może funkcjonować samodzielnie wobec rozszerzonej odpowiedzialności producenta. Tak nie jest, to powinno być uzupełnienie systemu ROP, wprowadzającego gospodarkę obiegu zamkniętego – dodawał współprzewodniczący Bodys.

Po trwającej ponad godzinę dyskusji Zespół ds. energii, klimatu i ochrony środowiska Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego nie uzgodnił projektu ustawy o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz ustawy o odpadach z powodu negatywnej jego oceny przez stronę samorządową.

Posiedzenie Zespołu ds. energii, klimatu i ochrony środowiska KWRiST odbyło się 23 listopada 2022 r.