Spółdzielnie energetyczne: przyszłość lokalnej energii - konferencja WFOŚGW w Poznaniu

Głównym celem konferencji było omówienie, w gronie ekspertów, praktyków oraz przedstawicieli spółdzielni energetycznych, kluczowych kwestii związanych z tworzeniem, rozwojem i funkcjonowaniem spółdzielni energetycznych. Konferencja stanowiła także okazję do wymiany doświadczeń, przedstawienia najnowszych trendów oraz dyskusji na temat przyszłości spółdzielczości energetycznej w kontekście wykorzystania lokalnych zasobów energii.

Tłem jest klimat

Wydarzenie zainaugurował Rafał Ratajczak – Prezes Zarządu WFOŚiGW w Poznaniu. Prof. Bogdan Chojnicki z Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu skupił się na tematyce klimatycznej i porównał emisję gCO₂ z produkcji każdej 1kWh na świecie. Z porównania wynika, że Polska w ostatnich dwóch latach “przeskoczyła” Indie oraz Południową Afrykę i w tej chwili goni Chiny. W 2023 Indie emitowały 713 gCO₂, Południowa Afryka 708 gCO₂, a Polska 662 gCO₂, natomiast Chiny 582 gCO₂.

Odpady bio

Dr Jakub Pulka z Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu zauważył, że Polacy generują 13 mln Mg rocznie odpadów, z których 27% poddanych jest recyklingowi, 12% jest kompostowanych, 21% przekształcanych termicznie, a 40% składowanych. Wśród bioodpadów najwydajniejszymi metanowo (CH₄/Mg) są odpady restauracyjne. Dr Jakub Pulka opowiedział również o rodzajach instalacji biogazowych i różnicach w metodach pozyskiwania gazu w bioreaktorach.

Klastry energii

O projekcie rozwoju energetyki rozproszonej w klastrach energii (KlastER) opowiedział dr Krzysztof Heller z Akademii Górniczo-Hutniczej im. Stanisława Staszica w Krakowie. Zwrócił uwagę na wyzwania techniczne związane z rozproszonymi źródłami energii i rosnący poziom ograniczania przyjmowania PV do sieci. Wskazał na konieczność zwiększenia przepustowości sieci dystrybucyjnych, restrukturyzację technologiczną sieci średniego i wysokiego napięcia, cyfryzację i automatyzację procesów zarządzania operatorami sieci.

Równie ważnym czynnikiem jest Zarządzanie bilansowaniem technicznym sieci oraz jej wyposażenie w inteligentne systemy pomiarowe do pozyskiwania danych o klientach i prosumentach oraz danych bilansujących na podstawie obszaru, by usługi bardziej uelastycznić.

Sama rozbudowa sieci przesyłowej i dystrybucyjnej nie wystarczy, ponieważ potrzebne jest inteligentne zarządzanie mocą wytwórczą mikrosieci i zwiększenie lokalnej autokonumpcji.

Szanse dla mikroinstalacji

Dr Heller przedstawił stan rynku PV w Polsce: w lipcu 2024 r działało 1 494 tys. mikroinstalacji. Zainstalowana moc PV wyniosła ok.19 GW, z czego 12 GW pochodziło z mikroinstalacji. Dla porównania energia uzyskana z wiatru to ok 10 GW.

W Polsce istnieje niewielka liczba lokalnych społeczności energetycznych (LSE), zaledwie 150 klastrów, z których tylko kilkadziesiąt funkcjonuje faktycznie, oraz 36 spółdzielni energetycznych (SE), spośród których jedynie kilka działa. W EU jest ok. 9-10 tys., które składają się z kilku tysięcy członków. Największa SE w Hiszpanii ma ponad 80 tys. członków. Proporcjonalnie do populacji w Polsce powinniśmy mieć kilkaset lokalnych społeczności energetycznych i 164 tys. członków.

Wyzwania stojące przed LSE

Wyzwania dla lokalnych społeczności energetycznych – zdaniem dr Hellera to nadal niski poziom wiedzy na temat energetyki rozproszonej (RZE), dostępność kapitału ludzkiego – co potwierdzili również inni uczestnicy konferencji, rozwój kompetencji niezbędnych w tworzeniu i zarządzaniu systemem opartym na RZE, a także odpowiedzialność za parametry jakościowe napięcia i wpływ na sieć.

Zakładanie spółdzielni energetycznej

mec. Anna Frączyk z Fundacji ClientEarth Prawnicy dla Ziemi skupiła się na podstawach prawnych związanych z zakładaniem SE. Energetyka obywatelska to model, w którym lokalne społeczności, osoby fizyczne i małe firmy produkują energię, a obejmuje indywidualnych oraz grupowych prosumentów. Celem spółdzielni energetycznej jest zaspokojenie potrzeb energetycznych jej członków, a nie sprzedaż energii w celach komercyjnych.

Obywatelska Społeczność Energetyczna (OSE) jest inicjatywą lokalną, której celem jest wytwarzanie energii elektrycznej, cieplnej lub gazu i działa na zasadach niekomercyjnych, promując samowystarczalność energetyczną. Priorytetem są korzyści dla społeczności, a nie maksymalizacja zysków. Natomiast klaster energii związany jest umową cywilnoprawną umożliwiającą współpracę w zakresie wytwarzania i dystrybucji energii. Jego powstanie wymaga udziału jednostek samorządu terytorialnego lub spółki komunalnej.

Bariery rozwoju spółdzielni energetycznych

Mec. Anna Frączyk wykazała największe bariery w tworzeniu SE:

• Brak możliwości sprzedaży energii podmiotom zewnętrznym
• SE nie mogą powstawać w miastach
• Wymóg pokrycia 70% zapotrzebowania na energię wszystkich członków i spółdzielni przez OZE będące własnością członków lub spółdzielni
• Brak jednolitych praktyk ze strony OSD i wzorców umownych
• Brak stałych środków na działania przedinwestycyjne i inwestycyjne.

Pięć kroków do założenia spółdzielni energetycznej

• Wstępne ustalenia biznesowe
• Opracowanie biznesplanu
• Rejestracja w KRS
• Przygotowanie do wytwarzania energii 
• Wpis do rejestru KOWR

Case study Czerwonaka

Krzysztof Białas – Prezes Zarządu Spółdzielni Energetycznej Czerwonak opowiedział o historii powstania SE w Czerwonaku od pomysłu 2020 do 31 sierpnia 2023 r., gdy została podpisana umowa dotycząca rozliczenia energii elektrycznej z ENEA S.A.

Już wkrótce w ofercie Abrys SP. z o.o. pojawi się szkolenie online dotyczące zakładania spółdzielni energetycznych. Aby nie przegapić tej okazji i być na bieżąco, sprawdzaj kalendarz wydarzeń

WYDARZENIA ABRYS

Jacek Walski – z firmy AM PREDA opowiedział o nowelizacji ustawy energetycznej. Linia bezpośrednia pozwoli na połączenie producentów energii z OZE oraz jej prosumentów z pominięciem sieci dystrybucyjnej. Uruchomienie takiej linii będzie możliwe bez konieczności uzyskania w tym celu zgody Prezesa URE, a wymagany będzie tylko wpis do wykazu takich linii. Podmioty korzystające z linii bezpośrednich będą obciążone opłatą solidarnościową, która ma pokryć koszty stałe niepokryte innymi składnikami taryfy i opłatą jakościową. Opowiedział również o nowym modelu sprzedaży rezerwowej, która wejdzie w życie od lipca 2025 r.

Energia dla wsi

Celem programu o tym tytule jest wzrost wykorzystania OZE na terenach gmin wiejskich i miejsko-wiejskich, dzięki czemu mogą z niego skorzystać spółdzielnie energetyczne lub jej członkowie oraz rolnicy.

Doradcy energetyczni funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej zapowiedzieli nowy nabór planowany na 7 października do 9 grudnia 2024 r. na rozwój zintegrowanych i systemowych działań adaptacyjnych do zmian klimatu na terenach zurbanizowanych. Zasygnalizowany został również nowy program z naborem w marcu 2025 r. “Zintegrowane środowisko przyrodnicze” dla zasobów wodnych.

Konferencja zrealizowana została w ramach Projektu Doradztwa Energetycznego, finansowanego ze środków Programu Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko 2021-2027. Głównym celem Projektu Doradztwa Energetycznego jest wspieranie działań wyznaczonych przez Europejski Zielony Ład, zmierzających do osiągnięcia przez Polskę neutralności klimatycznej do 2050 r.