Taryfy wod-kan po nowemu? MI opracowuje projekt nowelizacji

Ministerstwo Infrastruktury zakłada, że nowe przepisy ponownie przypiszą radom gmin wyłączną kompetencję do zatwierdzania taryf za wodę i ścieki. Nowe rozwiązania prawne mają być oparte na rozwiązaniach sprzed wejścia w życie ustawy z 2017 r.

15 procent w kompetencjach PGW WP

Zgodnie z tą koncepcją, taryfy mają być zatwierdzane w drodze uchwał rad gmin. Natomiast Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie zyskać ma kompetencje do ingerencji w proces zatwierdzania taryf w tym przypadku, gdy będą one ustalane na poziomie znacznie wyższym od średniego w danym regionie wodnym. Ma to zapewnić ustawową ochronę interesów odbiorców przed nieuzasadnionym wzrostem cen.

Dodajmy też, że jeżeli konkretny projekt taryfy zakładać będzie wzrost cen i stawek opłat nowej taryfy dotyczącej odprowadzania ścieków lub zaopatrzenia w wodę o co najmniej 15 proc. ponad średnią stawek taryfy w danym regionie wodnym obowiązującej w roku poprzednim, wtedy wymagane będzie uzyskanie stanowiska organu regulacyjnego, czyli PGW Wody Polskie.

Wysokość cen i stawek opłat taryfy dotyczącej zaopatrzenia w wodę dla każdego regionu wodnego obowiązującej w roku poprzednim ogłaszać będzie minister właściwy do spraw gospodarki wodnej, nie później niż do dnia 31 października każdego roku.

Stanowisko strony samorządowej

Aktywna w działaniach dotyczących przygotowania nowego taryfowego ustroju strona samorządowa oczekuje natomiast pilnej interwencji legislacyjnej w obszarze uregulowań prawnych dotyczących procesu zatwierdzania taryf za wodę i ścieki.

Samorządowcy podnoszą także zarzuty dotyczące: zbyt długiego okresu zatwierdzania taryf przez Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie (w ramach procedury administracyjnej obejmującej 2 instancje administracyjne – poziom RZGW i PGW WP), a także arbitralnego rozpatrywania pilnych wniosków bez uwzględnienia potrzeb przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych na poziomie lokalnym, w szczególności w zakresie niezbędnych inwestycji i potrzeby realizacji pozostałych zadań.

Zbyt mała elastyczność działań

Kolejnym zarzutem samorządowców w stosunku do dotychczasowego systemu zatwierdzania taryf, jest jego zbyt mała elastyczność w ramach prowadzonego postępowania administracyjnego. Wskazywana jest też potrzeba decentralizacji zadań z zakresu zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków ze szczebla dużych regionów (właściwości RZGW), na poziom gminny, bo gospodarka wodno-ściekowa realizowana jest przede wszystkim w obrębie mniejszych, lokalnych jednostek.

Z drugiej jednak strony, zgodnie z sugestiami samorządowców, konieczne jest uwzględnienie dotychczasowego dorobku prawnego w zakresie uwzględnienia merytorycznych przesłanek ocenianych w ramach procesu zatwierdzania taryf, co zapewnia ustalanie cen za dostarczanie wody i odprowadzanie ścieków na poziomie akceptowanym przez społeczność lokalną.

Samorządowcy zauważają również potrzebę zapewnienia instrumentu ochrony społeczności lokalnej przed nieuzasadnionym wzrostem cen usług wodociągowo-kanalizacyjnych na podstawie merytorycznych przesłanek.

Częściowy powrót do wcześniejszego stanu

W szerszym ujęciu, Ministerstwo Infrastruktury w ramach przygotowań projektu ustawy postuluje więc częściowy powrót do uregulowań obowiązujących przed wejściem w życie przepisów ustawy z dnia 27 października 2017 r. o zmianie ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę oraz zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. U. poz. 2180), gdyż w tym stanie prawnym, samorządy wskazują, że była zapewniona odpowiednia elastyczność i szybkość rozpatrywanych wniosków.

Wynika to z faktu, że zatwierdzanie taryf odbywało się w ramach jednoinstancyjnego postępowania przed radą gminy, bez konieczności stosowania sformalizowanych instrumentów prawnych stosowanych w ramach procedury administracyjnej. Oznacza to wprowadzenie regulacji, które będą stanowić wyjście naprzeciw postulatom zgłaszanym przez stronę samorządową, a dotyczącym uelastycznienia oraz usprawnienia procesu zatwierdzania taryf za wodę i ścieki, w szczególności ponownego włączenia organu gminy w ten proces.

Taryfowe kompetencje gmin

Kluczową zmianą obowiązującej regulacji będzie ponowne przypisanie radzie gminy wyłącznej kompetencji do zatwierdzania taryf za wodę i ścieki. Zatwierdzeniu w drodze uchwały rady gminy będą więc podlegały taryfy rozumiane jako zestawienie ogłoszonych publicznie cen i stawek opłat za zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków oraz warunki ich stosowania, z wyłączeniem taryf zmienianych w związku ze zmianą stawki podatku od towarów i usług.

W nawiązaniu do powyższego, jak już wspominaliśmy, zakłada się przypisanie PGW Wodom Polskim tylko kompetencji do ingerencji w proces zatwierdzania taryf, jeżeli będą one ustalane na poziomie znacznie wyższym od średniego w danym regionie wodnym.

Ochrona przed nieuzasadnionym wzrostem cen

Tym samym zapewniona ma zostać ustawowa ochrona interesów odbiorców usług przed nieuzasadnionym wzrostem cen usług wodociągowo-kanalizacyjnych przez procedurę obowiązkowego uzyskiwania stanowiska od PGW Wody Polskie w przypadku wystąpienia zagrożenia ustalenia stawek opłat na znacznie wyższym poziomie niż średni.

Podstawowy tryb procedury zatwierdzania taryf za wodę i ścieki ma być, co do zasady, oparty na rozwiązaniach prawnych obowiązujących przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 27 października 2017 r. o zmianie ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę oraz zbiorowym odprowadzaniu ścieków, jednakże proponuje się w tym trybie modyfikacje pozwalające zachować sprawdzone, merytoryczne rozwiązania.

Mechanizm zatwierdzania taryf

W proponowanym przez Ministerstwo Infrastruktury rozwiązaniu, to przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne inicjować będzie procedurę zatwierdzania taryf przekazując wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta), wniosek o zatwierdzenie taryfy wraz z projektem taryfy oraz uzasadnieniem w odpowiednim terminie przed dniem upływu okresu obowiązywania dotychczasowej taryfy.

Wójt (burmistrz, prezydent miasta) dokonywać ma formalnego sprawdzenia projektu taryfy pod względem zgodności z przepisami ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. U. z 2023 r. poz. 537 z późn. zm.) oraz przepisami ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. – Prawo wodne (Dz. U. z 2023 r. poz. 1478 z późn. zm.) i w tym zakresie opracuje rekomendacje dla rady gminy.

Rada gminy podejmie uchwałę o zatwierdzeniu taryf, w odpowiednim terminie od dnia złożenia wniosku, albo o odmowie zatwierdzenia taryfy, jeżeli zostały one sporządzone niezgodnie z przepisami ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków oraz przepisami ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. – Prawo wodne lub jeżeli nie przedstawiono wymaganych prawem stanowisk innych specjalistycznych organów.

Uchwały i wejście w życie 

Uchwała rady gminy zatwierdzająca taryfę w nowym układzie wchodzić będzie w życie po upływie odpowiedniego okresu od dnia jej ogłoszenia. Taryfy zatwierdzone w drodze uchwały rady gminy będą przede wszystkim ogłaszane przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) w Biuletynie Informacji Publicznej właściwej gminy. Jeżeli rada gminy nie podejmie uchwały w ustawowym terminie od dnia otrzymania wniosku o ich zatwierdzanie, taryfy zweryfikowane przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) wejdą w życie – bez ich zatwierdzenia.

Wody Polskie w roli szeryfa

Jeżeli natomiast gminny projekt taryfy zakładać będzie wzrost cen i stawek opłat nowej taryfy dotyczącej odprowadzania ścieków lub zaopatrzenia w wodę do wysokości przewyższającej co najmniej o 15% średnią wysokość cen i stawek opłat taryfy dotyczącej odprowadzania ścieków lub zaopatrzenia w wodę w danym regionie wodnym – obowiązującej w roku poprzednim – wtedy wymagane będzie uzyskanie stanowiska organu regulacyjnego w zakresie zatwierdzenia taryfy.

Jak zapewnia Ministerstwo Infrastruktury, przedmiotowe rozwiązanie umożliwić ma ochronę społeczności lokalnej przed nieuzasadnionym wzrostem cen usług wodociągowo-kanalizacyjnych na podstawie merytorycznych przesłanek. Stanowisko wyrażone przez PGW Wody Polskie będzie stanowić dodatkową przesłankę, która pozwoli radzie gminy podjąć odpowiednie rozstrzygnięcie w zakresie zatwierdzenia taryfy.

Wzrost cen za wodę lub ścieki wyższy o 15% niż średnia cena dostaw wody i odbioru ścieków będzie wymagał odpowiedniej analizy także przez organ regulacyjny.

Taryfowe obwieszczenie ministra

Zgodnie z nowym kierunkiem zmian, minister właściwy do spraw gospodarki wodnej, nie później niż do dnia 31 października każdego roku, ogłaszał będzie, w drodze obwieszczenia, wysokość cen i stawek opłat taryfy dotyczącej zaopatrzenia w wodę dla każdego regionu wodnego obowiązującej w roku poprzednim oraz odprowadzania ścieków dla każdego regionu wodnego obowiązującej w roku poprzednim.

PGW Wody Polskie będą natomiast analizować każdy konkretny projekt taryfy wraz z uzasadnieniem pod względem zgodności z przepisami ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków oraz przepisami ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. – Prawo wodne, a także zmiany warunków ekonomicznych wykonywania przez przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne działalności gospodarczej, w tym marżę zysku, oraz weryfikować koszty związane ze świadczeniem usług, pod względem celowości ich ponoszenia.

Zniesienie opłat za zatwierdzanie taryf

Dodatkowo ma też zostać zniesiona opłata za zatwierdzenie taryfy, co pozwoli ograniczyć koszty przedsiębiorstw wod-kan.

Wody Polskie będą analizować projekt taryfy wraz z uzasadnieniem pod względem zgodności z ustawą, a także pod kątem zmiany warunków ekonomicznych wykonywania przez przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne działalności, oraz weryfikować koszty związane ze świadczeniem usług. Zniesiona ma zostać opłata za zatwierdzenie taryfy.

Strona rządowa poddając powyższe koncepcje pod dyskusję, jest zdania, że zaproponowane rozwiązania prawne z jednej strony będą zgodne z oczekiwaniami strony samorządowej zmierzającymi do ponownego powierzenia gminom kompetencji do zatwierdzania taryf, a z drugiej zaś strony zapewnią realizację wniosków Najwyższej Izby Kontroli w zakresie uniknięcia konfliktu interesów oraz ochrony interesów odbiorców usług przed nieuzasadnionym wzrostem cen usług wodociągowo-kanalizacyjnych.

Ministerstwo Infrastruktury przewiduje, że odpowiedni projekt ustawy zostanie przyjęty przez Radę Ministrów RP (Rząd) w III kwartale 2024 r.