Zgłoszenie zamiaru usunięcia drzew. Zmiany w prawie

Jak wyjaśnia radca prawny Krzysztof Gruszecki, usunięcie drzew lub krzewów znajdujących się poza lasami zgodnie z postanowieniami art. 83 ust. 1 ustawy o ochronie przyrody (Dz.U. z 2022 r., poz. 916 z późn. zm. ) co do zasady wymaga uzyskania zezwolenia. Jednak od tej reguły w art. 83f tego aktu prawnego został wprowadzony szereg wyjątków.

Wyjątki

– Jeden z nich wynikający z ustępu 4-tego przepisu obejmuje w dotychczasowym stanie prawnym możliwość usunięcia drzew lub krzewów przez osobę fizyczną, na podstawie zgłoszenia, jeśli pozostaje to bez związku z działalnością gospodarczą – podkreśla prawnik.

Koniecznością dokonania zgłoszenia dotychczas były objęte drzewa, jeżeli obwód pnia drzewa mierzonego na wysokości 5 cm przekracza:

1) 80 cm – w przypadku topoli, wierzb, klonu jesionolistnego oraz klonu srebrzystego;

2) 65 cm – w przypadku kasztanowca zwyczajnego, robinii akacjowej oraz platanu klonolistnego;

3) 50 cm – w przypadku pozostałych gatunków drzew.

Czy rozwiano wątpliwości?

– Rozwiązania te stanowią źródło wielu praktycznych wątpliwości związanych w szczególności z wymaganiami formalnymi jakim powinno odpowiadać zgłoszenie oraz przesłankami uzasadniającymi wniesienia sprzeciwu – zauważa radca prawny Krzysztof Gruszecki. – Dlatego też podjęcie prac nad nowelizacją rozwiązań stanowiących podstawę zgłaszania zamiaru usunięcia drzew należało przywitać z zadowoleniem. Jednak rozwiązania zawarte w artykule 14 projektu ustawy o zmianie ustaw w celu likwidowania zbędnych barier administracyjnych i prawnych nie próbują rozwiązać występujących problemów (Druk sejmowy nr 2628). Nie mogą więc być uznane za satysfakcjonujące.

Radca prawny podkreśla też, że zmierzają one bowiem jedynie do uproszczenia procedury dokonywania zgłoszenia oraz skrócenia czasu prowadzonego postępowania. W żadnym razie nie próbują usunąć już występujących wątpliwości.

– Dlatego też biorąc pod uwagę, że prace legislacyjne cały czas się toczą warto przeanalizować co powinno być zmienione w omawianym zakresie w celu poprawy bezpieczeństwa prawnego – analizuje radca Gruszecki.

I wyjaśnia, że na plan pierwszy w tym przypadku wysuwa się konieczność zmian w przepisach stanowiących podstawę dokonania zgłoszenia. Zgodnie bowiem z postanowieniami art. 83f ust. 6 u.o.p. organ przeprowadza oględziny  w celu ustalenia odpowiednio:

1) nazwy gatunku drzewa;

2) obwodu pnia ustalonego na wysokości 5 cm, a w przypadku gdy na tej wysokości drzewo:

1. a) posiada kilka pni – obwodu każdego z tych pni,
2. b) nie posiada pnia – obwodu pnia poniżej korony drzewa.

Trudności w praktycznym zastosowaniu

– Już na pierwszy rzut oka rozwiązania te wydają się trudne do zastosowania w praktyce – mówi radca prawny Krzysztof Gruszecki. – Ich konfrontacja z ustawowymi definicjami drzew lub krzewów zawartymi odpowiednio w artykule 5, punkt 26a i 26b nasuwa wątpliwości, czy w ogóle może występować kilkupniowe drzewo rozgałęziające się poniżej 5 cm i niebędące blisko rosnącymi koło siebie oddzielnymi drzewami.

Ponadto jeśli obiekt przyrodniczy nie posiada pnia, to jest krzewem lub drzewem w formie krzewiastej. Najprawdopodobniej chodziło o drzewa, które rozgałęziają się poniżej 130 cm, ale pień posiadają. Wyszło natomiast, że z punktu widzenia zgłoszenia drzewo może nie mieć pnia i być drzewem, mimo że pozostaje to w oczywistej sprzeczności z jego ustawową definicją. Dlatego w przypadkach wątpliwych, w których mogą pojawić się niejasności co do prawidłowości przeprowadzenia pomiaru, warto utrwalić przeprowadzenie tej czynności na filmie lub zdjęciach potwierdzających, że usunięcie drzew nastąpiło z zachowaniem obowiązujących reguł, co ograniczy wątpliwości i pozwoli uniknąć odpowiedzialności prawnej. Warto byłoby jednak doprecyzować omawiane rozwiązania.

Kto może zgłaszać?

– Z punktu widzenia zgłoszenia zamiaru usunięcia drzew bardzo ważne jest także ustalenie podmiotów, które mogą tego dokonać – stwierdza Krzysztof Gruszecki. – Z postanowień artykułu 83f ustęp 4 u.o.p. mogłoby wynikać, że takie uprawnienia przysługują jedynie właścicielowi nieruchomości, gdyż to on został wymieniony w tym przepisie jako podmiot zobowiązany do dokonania zgłoszenia – podkreśla jurysta.

I dodaje, że niestety jest to jedyne rozwiązanie, z którego takie ograniczenie wynika. Zgodnie natomiast z postanowieniami art. 83 ust. 1 pkt 1 u.o.p. usunięcie drzew lub krzewów co do zasady może nastąpić po uzyskaniu zezwolenia właściwego organu i co do zasady uzyskaniu na to zgody właściciela nieruchomości, na której się one znajdują.

W celu potwierdzenia wystąpienia tych przesłanek w myśl art. 83b ust. 1 pkt 2 i 3 u.o.p. wskazano, że wniosek o wydanie zezwolenia powinien zawierać oświadczenie o posiadanym tytule prawnym do władania nieruchomością albo oświadczenie o posiadanym prawie własności urządzeń (przesyłowych), o których mowa w art. 49 § 1 k.c. oraz zgodę właściciela nieruchomości, jeżeli jest wymagana, lub oświadczenie o udostępnieniu informacji, o których mowa w art. 83 ust. 4 u.o.p. (usuwanie drzew przez spółdzielnie mieszkaniowe oraz wspólnoty mieszkaniowe).

Z powyższego wynika zatem, że co do zasady usunięcie drzew lub krzewów może być dokonane tylko przez posiadacza nieruchomości oraz za zgodą właściciela.

Kwestia uprawnień do posiadania

– Niestety w przypadku dokonywania zgłoszenia zgodnie z artykułem  83f ustęp 5 u.o.p. musi ono zawierać jedynie imię i nazwisko wnioskodawcy, oznaczenie nieruchomości, z której drzewo ma być usunięte, oraz rysunek albo mapkę określającą usytuowanie drzewa na nieruchomości – informuje radca Gruszecki. – Do skutecznego dokonania zgłoszenia nie jest natomiast wymagane wykazanie, że zgłoszenia dokonuje posiadacz nieruchomości oraz że czyni to za zgodą właściciela nieruchomości (jeśli jest ona wymagana).

Także wśród wymienionych w art. 83f ust. 14 i 15 fakultatywnych i obligatoryjnych przesłanek uzasadniających wniesienie sprzeciwu (w efekcie wniesienia którego zgłaszający przed usunięcie drzew lub krzewów, zgodnie z art. 83f ust. 16 u.o.p., będzie musiał wystąpić z wnioskiem o wydanie zezwolenia) nie wymieniono braku legitymowania się przez zgłaszającego uprawnieniami do nieruchomości, na której znajdują się drzewa.

– W związku z tym organy otrzymujące zgłoszenie nie będą miały podstaw do badania praw zgłaszającego do usunięcia drzew lub krzewów oraz z powodu braku tytułu do nieruchomości nie będą mogły wnieść sprzeciwu (katalog przesłanek, które to uzasadniają, ma charakter zamknięty) – analizuje radca prawny Krzysztof Gruszecki. – To zaś może skutkować dużym zamętem i dokonywaniem zgłoszeń przez osoby, którym obiekty przyrodnicze przeszkadzają, ale niemającym do nich żadnych praw. W efekcie może dochodzić do sporów sąsiedzkich, których podstawą będzie brak możliwości zgłoszenia sprzeciwu przez organ przyjmujący zgłoszenie.

Konieczne poszerzenie informacji

Zdaniem radcy prawnego Krzysztofa Gruszeckiego nie wydaje się aby powyższe rozwiązanie było najlepsze. Dlatego też w najbliższej przyszłości warto rozważyć poszerzenie zakresu informacji, jakie muszą być zawarte w zgłoszeniu o te związane z prawem do nieruchomości, na której znajdują się drzewa objęte zgłoszeniem.

Wzorem do naśladowania mogłyby być w tym zakresie postanowienia art. 30 ust. 2 Prawa budowlanego, zgodnie z którym w zgłoszeniu należy określić rodzaj, zakres i sposób wykonywania robót budowlanych oraz termin ich rozpoczęcia.

Do zgłoszenia należy dołączyć oświadczenie, o którym mowa w art. 32 ust. 4 pkt 2 Prawa budowlanego(to jest oświadczenie, pod rygorem odpowiedzialności karnej, o posiadanym prawie do dysponowania nieruchomością na cele budowlane). Wprowadzenie takiego prostego rozwiązania w przypadku zgłoszenia zamiaru usunięcia drzew powinno wyeliminować większość sporów sąsiedzkich i zwiększyć zaufanie do organów administracji odpowiedzialnych za ochronę zieleni.

Możliwe skrócenie czasu

Krzysztof Gruszecki wyjaśnia także, że usunięcie przedstawionych wątpliwości w toku prac legislacyjnych skróciłoby czas analizowania zgłoszeń przez organy administracji. Jednocześnie warto się zastanowić, czy podniesienie obwodów drzew objętych obowiązkiem zgłoszenia w stosunku do tych objętych obowiązkiem uzyskania zezwolenia nie wywoła nowych wątpliwości.

– Podsumowując, zmiany prawne w omawianym zakresie są potrzebne ale muszą mieć charakter przemyślany i w pierwszej kolejności powinny zmierzać do usunięcia już występujących wątpliwości – konkluduje radca prawny Krzysztof Gruszecki. –  Niestety proponowane rozwiązania celu tego nie realizują.