Naturalna bariera ochronna polskiego wybrzeża jest zagrożona

System wydm przednich stanowi naturalną barierę chroniącą wybrzeże przed abrazją, czyli niszczeniem brzegów przez fale. Szczególnie wyraźnie zaznacza się to na Mierzei Łebskiej, gdzie pas wydm rozciąga się na długości ok. 40 km – od okolic Rowów aż po okolice Łeby. Wydmy przednie ograniczają napór sztormów, zwłaszcza w okresie jesienno-zimowym, kiedy fale osiągają największe rozmiary.

Jak powstają wydmy przednie?

Geomorfolog dr hab. Maciej Dłużewski, prof. Uniwersytetu Warszawskiego, wyjaśnia, że wydmy najlepiej formują się na szerokich, piaszczystych plażach przy odpowiednim kierunku i sile wiatru. Kluczową rolę w ich tworzeniu odgrywa również piaskownica zwyczajna (Ammophila arenaria) – trawa, która wiążąc piasek, pozwala wydmom rosnąć.

Niestety, piaskownica zwyczajna jest bardzo wrażliwa na wydeptywanie. Nawet pojedyncze wejścia na wydmę powodują zniszczenie tej rośliny, co uruchamia procesy deflacyjne – powstawanie zagłębień, przez które fale sztormowe mogą wdzierać się w głąb lądu. Z czasem takie nisze przekształcają się w bramy sztormowe, otwierając drogę dla wody i pogłębiając zjawisko abrazji.

Zwiększone zagrożenie w dobie zmian klimatu

Profesor Dłużewski ostrzega, że coraz częstsze i silniejsze sztormy, będące efektem zmian klimatycznych, przyczyniają się do przyspieszenia niszczenia wybrzeża. Bałtyk jako morze bezpływowe jest szczególnie podatny na spiętrzenia sztormowe, zwłaszcza przy północnych i północno-wschodnich wiatrach. Ostatni ekstremalny sztorm ze stycznia 2025 roku przyniósł duże straty – uszkodzone zostały wydmy, zejścia na plaże, drzewostany, a także wystąpiły lokalne podtopienia.

Zagrożenie dla ludzi i przyrody

Utrata wydm to nie tylko problem przyrodniczy, ale też zagrożenie dla terenów położonych za nimi – zarówno cennych przyrodniczo, jak i turystyczno-rekreacyjnych. Zmiany te mogą wpływać na charakter całych ekosystemów i infrastrukturę turystyczną, a także zwiększać koszty ochrony brzegów.

– Niestety mało mówimy o ochronie wydm, przede wszystkim dlatego, że nie zdajemy sobie sprawy z tego, jak długi jest proces ich rekultywacji w przypadku zniszczenia – zaznacza profesor Dłużewski. W krajach Europy Północnej czy w Stanach Zjednoczonych monitoring i działania naprawcze prowadzone są znacznie szybciej niż w Polsce.

Europejski Dzień Morza przypomina o roli mórz w naszym życiu

20 maja obchodzimy Europejski Dzień Morza – ustanowiony przez Radę UE w 2008 roku. To okazja, by uświadomić sobie znaczenie mórz dla naszego codziennego życia – zarówno w kontekście ekologicznym, jak i ekonomicznym. Ochrona wydm to ważna część tej świadomości.