Ataki cybernetyczne na infrastrukturę krytyczną coraz częstsze. Szczególnie wrażliwa energetyka

Ataki cybernetyczne skierowane przeciwko 48 różnym agencjom i firmom z Ukrainy odnotowała firma Microsoft w swoim raporcie analizującym cztery miesiące cyberwojny towarzyszącej napaści Rosji na Ukrainę. Ich celem było przejęcie setek komputerów i rozprzestrzenianie złośliwego oprogramowania. Analitycy podkreślają, że wprawdzie Rosja od lat atakuje Ukrainę i inne państwa w sieci (np. wirus NotPetya w 2017 roku), ale tegoroczne próby są bardziej wyrafinowane i na szerszą skalę.

– Ataki w cyberprzestrzeni nie zaczęły się z chwilą rozpoczęcia rosyjskiej inwazji na Ukrainę. Te ataki trwały już od wielu lat, a ich celem była również infrastruktura krytyczna– mówi Robert Kośla, członek Rady Fundacji Bezpieczna Cyberprzestrzeń.

Uderzają w sojuszników

Microsoft wskazuje, że wraz z tworzeniem się koalicji międzynarodowej z poparciem dla Ukrainy nasiliły się ataki Rosjan wymierzone w rządy państw sojuszniczych. Analitycy wykryli próby włamania do 128 organizacji w 42 krajach, również w Polsce (głównym celem ataków są Stany Zjednoczone). 29% z nich to ataki skuteczne. Najczęściej atakowano agencje rządowe, firmy z sektora IT, organizacje krytycznej infrastruktury, która jest kluczowa dla ciągłości funkcjonowania państwa. Cyberataki na kolej, placówki medyczne, bankowe czy wodociągi mogą grozić dotkliwym w skutkach paraliżem, powodując ogromne straty gospodarcze i finansowe, a nawet ofiary w ludziach.

– Ataki w cyberprzestrzeni dotyczą również infrastruktury wykorzystywanej w sieciach przesyłowych i przez operatorów systemów energetycznych. Najlepszym przykładem był ubiegłoroczny atak na Colonial Pipeline w Stanach Zjednoczonych. Atak ransomware, którego celem było wyłudzenie okupu za odzyskanie dostępu do systemu zarządzania siecią przesyłową spowodował wówczas duże problemy z dostępem do paliw – mówi Robert Kośla.

Analiza ryzyka i audyty

O potężnym cyberataku na swoją infrastrukturę energetyczną w połowie kwietnia br. poinformowała też Ukraina. Sprawcy, posługujący się malware’em Industroyer2, chcieli wyłączyć część systemów tak, aby uniemożliwić wznowienie normalnego działania sieci energetycznej. Według ukraińskiego zespołu CERT-UA i współpracujących z nim ekspertów atak był bardzo wyrafinowany i Rosja najprawdopodobniej planowała go przez kilka tygodni. Gdyby się powiódł, pozbawiłby dostępu do energii elektrycznej nawet 2 mln ludzi. Według medialnych doniesień w kwietniu br. celem rosyjskich cyberataków padła również m.in. infrastruktura związana z energią odnawialną w Niemczech.

– W Polsce sektor energetyczny podlega przepisom ustawy o krajowym systemie cyberbezpieczeństwa, której celem było m.in. wyznaczenie operatorów usług kluczowych, świadczących usługi bazujące na systemach teleinformatycznych. Tacy operatorzy są zobowiązani do szacowania ryzyka i przeprowadzania audytów sprawdzających, czy środki techniczne zastosowane w celu ochrony przed cyberatakami są wystarczające. Co więcej, operatorzy usług kluczowych mogą podłączać się do tzw. systemu S46, do którego dostęp mają również krajowe zespoły reagowania na incydenty bezpieczeństwa, analizujące aktualne zagrożenia w skali krajowej i globalnej i na bieżąco przekazujące rekomendacje dla operatorów usług kluczowych– mówi Robert Kośla.

ISAC dla poszczególnych branż

W Polsce operatorzy i zespoły reagowania na incydenty naruszenia cyberbezpieczeństwa już od lat śledzą i wyciągają wnioski z przeprowadzonych przez Rosję cyberataków. Taki jest też cel Centrów Wymiany i Analizy Informacji (ISAC) tworzonych dla poszczególnych branż. Do tej pory powstały m.in. ISAC-Kolej w sektorze kolejowym, ISAC-UKE dla telekomunikacji oraz ISAC-GIG dla branży węglowej.

– Myślę, że dzięki temu nasi operatorzy są w stanie wdrażać nowe rozwiązania, które są odpowiedzią na zagrożenia hybrydowe i metody stosowane przez Federację Rosyjską, Chiny, Koreę Północną czy Iran w atakach na infrastrukturę krytyczną. O tych atakach mówi się szeroko, zresztą zostały one objęte sankcjami unijnymi. Patrząc na unijną listę cybersankcji, widać rzeczywiście jakie podmioty, i z jakich państw tego typu ataki sponsorują bądź przeprowadzają – mówi członek Rady Fundacji Bezpieczna Cyberprzestrzeń.

Zwiększyć bezpieczeństwo

Ochrona infrastruktury krytycznej, w tym energetyki, przed cyberatakami obejmuje cały zestaw środków. Nie wystarczą jednak same zabezpieczenia techniczne i najnowsze oprogramowanie. Niezbędne jest też ciągłe monitorowanie aktualnego stanu bezpieczeństwa, pozyskiwanie informacji o najnowszych zagrożeniach i śledzenie nowych metod ataków.

– Musimy również dysponować odpowiednio odporną architekturą, która nie powinna bazować jedynie na naszych własnych komponentach sprzętowych, które mamy w swojej serwerowni. W coraz większym stopniu – i to jest trend globalny – do obsługi sieci przemysłowych są wykorzystywane usługi w modelu chmurowym, który zapewnia większą skalowalność i większe bezpieczeństwo. Ponadto przy rozproszeniu geograficznym trudniej jest skutecznie zaatakować – czy to w cyberprzestrzeni, czy kinetycznie – niż jedną serwerownię, z której zarządzana jest cała sieć – mówi Robert Kośla.

Powyższe aspekty wskazuje również Microsoft w swoim raporcie „Defending Ukraine: Early Lessons from the Cyber War”. W ostatnich miesiącach Rosja kierowała swoje ataki na sieci komputerowe znajdujące się na miejscu. Ochrona zasobów oraz infrastruktury cyfrowej ukraińskich rządów i instytucji była możliwa dzięki temu, że szybko przeniesiono je do chmury publicznej i rozlokowano w centrach danych w całej Europie. Wśród innych elementów odpierania cyberataków eksperci wymieniają konieczność rozwijania technologii cyfrowych, sztucznej inteligencji i analizy danych, a także szeroką współpracę sektora publicznego i prywatnego, nie tylko w skali kraju, lecz również na poziomie międzynarodowym.