NFOŚiGW składa zawiadomienie do prokuratury. Nadużycia w programie Czyste Powietrze

Wykonawcy, których działania NFOŚiGW zgłasza prokuraturze, złożyli wnioski o dotacje w imieniu beneficjentów o wartości ok. 600 mln zł. NFOŚiGW na bieżąco współpracuje z organami ścigania.

Na wcześniejszym etapie do prokuratury i policji trafiły 103 zawiadomienia o podejrzeniu nieprawidłowości z Wojewódzkich Funduszy Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Z uwagi na ten stan rzeczy składanie nowych wniosków w programie Czyste Powietrze zostało zawieszone. Program w nowej odsłonie ma wrócić 31 marca 2025 r. W opinii NFOŚiGW skutki nieuczciwych działań wykonawców ponoszą beneficjenci programu – to oddawane dotacje (wraz z odsetkami), zmniejszane dofinansowanie, wysokie rachunki za ogrzewanie. Zapowiadana reforma programu Czyste Powietrze ma ochronić beneficjentów przed nieuczciwymi wykonawcami i pośrednikami.

Kontrole firm

Kontrole przeprowadzone przez NFOŚiGW wykazały podejrzenie nadużyć w działaniu firm wykonawczych. Skala tych nieprawidłowości i zebrane materiały poskutkowały przygotowaniem przez NFOŚiGW zawiadomienia do prokuratury, które dotyczy przede wszystkim możliwości popełnienia oszustwa, wyłudzenia, podrobienia lub przerobienia dokumentu, poświadczenia nieprawdy oraz posłużenia się dokumentem potwierdzającym nieprawdę.

Zidentyfikowane zostały m.in. przypadki:

• zawyżania rachunków za usługi i materiały,
• realizacji nieefektywnych inwestycji,
• wymuszania udzielenia pełnomocnictwa.

Firmy, których dotyczy zawiadomienie, w imieniu swoich beneficjentów wnioskowały najczęściej o najwyższy poziom dofinansowania, który w programie wynosi 136,2 tys. zł. Beneficjenci nie posiadają jednak często żadnych lub prawie żadnych dokumentów dotyczących realizowanego przedsięwzięcia. Pełnomocnicy nie uzgadniają optymalnego zakresu prac, ich zakres jest narzucany jako “możliwy do realizacji w ramach dotacji, którą można uzyskać z programu”. Beneficjenci w większości przypadków nie mają świadomości, co obejmuje wniosek o dofinansowanie, w tym jakie oświadczenia są tam składane. Po podpisaniu pełnomocnictwa już o niczym nie są informowani.

O nieprawidłowościach w programie Czyste Powietrze informowały także WFOŚiGW, które w całej Polsce złożyły 103 zawiadomienia do prokuratury lub na policję, w związku z nadużyciami w programie – najwięcej, bo aż 47 w województwie kujawsko-pomorskim.
Ponadto beneficjenci programu Czyste Powietrze składają bezpośrednio do organów ścigania zawiadomienia, że padli ofiarami oszustw ze strony wykonawców. Zgłoszenia o nieuczciwych wykonawcach i pośrednikach spływają także do NFOŚiGW oraz WFOŚiGW.

Ogółem w I półroczu 2024 r. w przeprowadzono u beneficjentów 4 656 kontroli, w tym nieprawidłowości programu stwierdzono w 12% skontrolowanych umów.

Reforma programu Czyste Powietrze

Reforma programu Czyste Powietrze ma na celu ochronę gospodarstw domowych przed oszustwami, uszczelnienie programu, tak by służył tym najbardziej potrzebującym, uproszczenie i przyspieszenie obsługi wniosków i wypłat, obniżenie rachunków za ogrzewanie, ocieplenie domów, ograniczenie liczby kopciuchów, poprawę jakości powietrza, przyspieszenie transformacji energetycznej Polski.

Kluczowe reformy w programie Czyste Powietrze obejmują obowiązek wypłaty zaliczki na konto celowe beneficjenta, a nie wykonawcy. To także limity dotacji na poszczególne kategorie kosztów. Dotacje będą kierowane do rzeczywiście najuboższych. Koniec z wymianą dwóch okien w budynku, gdy potrzebna kompleksowa modernizacja – NFOŚiGW będzie wymagać uzyskania określonego standardu energetycznego. W trosce o beneficjenta Fundusz zapowiada więcej kontroli na miejscu. W systemie mają się też pojawić operatorzy, którymi będą także gminy wspierające gospodarstwa domowe w przeprowadzeniu inwestycji od jej planowania po rozliczenie.