W ostatnich latach w polskim i innych systemach prawnych można zaobserwować zmianę sposobu działania organów podatkowych. Została ona częściowo uwarunkowana kryzysem związanym z pandemią COVID-19, co niejako wymusiło większe wykorzystanie technologii cyfrowych w uzyskiwaniu danych od podatników. Wpisuje się to w ogólny trend polegający na zmianie zasad relacji organów podatkowych z podatnikami.

Organy podatkowe potrzebują informacji na temat podatników, aby móc zrealizować swoją podstawową funkcję fiskalną związaną z poborem podatków we właściwej wysokości. Informacje te mogą uzyskiwać na zasadzie dobrowolności lub na zasadzie obligatoryjności.

Obowiązki informacyjne zamiast wielu kontroli

Na zasadzie obligatoryjności funkcjonują obowiązki informacyjne, takie jak: od 1 stycznia 2019 r. informowanie o schematach podatkowych (art. 86a i n. Ordynacji podatkowej1) czy, znany już od 2016 r., jednolity plik kontrolny (art. 99 ustawy o podatku od towarów i usług2 i akty nienormatywne będące źródłem wiedzy dla podatników).

Nakładanie na podatników nowych obowiązków informacyjnych powoduje zmianę układu ról. Informacje, które organ podatkowy (organ kontrolny) uzyskiwał aktywnie podczas kontroli podatkowej lub kontroli celno-skarbowej, są przekazywane przez podatnik&oac...